Ліберыя: Розніца паміж версіямі
[недагледжаная версія] | [недагледжаная версія] |
др →Гісторыя: Стыль |
др →Гісторыя: Пунктуацыя |
||
Радок 44: | Радок 44: | ||
== Гісторыя == |
== Гісторыя == |
||
{{main|Гісторыя Лібереыі}} |
{{main|Гісторыя Лібереыі}} |
||
Ліберыя з'яўляецца самай старой рэспублікай у [[Афрыка|Афрыцы]]. Узнікла ў выніку дамовы паміж мясцовымі жыхарамі і Амерыканскім Каланіяльным Таварыствам падпісанай ў [[1821]] |
Ліберыя з'яўляецца самай старой рэспублікай у [[Афрыка|Афрыцы]]. Узнікла ў выніку дамовы паміж мясцовымі жыхарамі і Амерыканскім Каланіяльным Таварыствам падпісанай ў [[1821]] г. Дзякуючы ёй вызваленыя [[Рабства|рабы]] маглі сяліцца тут і жыць у згодзе з 18 плямёнамі тубыльцаў. [[26 ліпеня]] [[1847]] г. была прынятая канстытуцыя, якая пацвердзіла незалежнасць Ліберыі. Амаль уся гісторыя краіны цесна звязаная са [[ЗША|Злучанымі Штатамі Амерыкі]], як эканамічна, так і культурна. |
||
У [[1980]] |
У [[1980]] г. [[Самуэль Доэ]] здзейсніў вайсковы пераварот, забіў існуючага [[прэзідэнт]]а і зрынуў [[урад]]. Усталяваў уласны ўрад, а сябе абвясціў кіраўніком дзяржавы. У [[1989]] г. пачалася грамадзянская вайна, вынікам якой стала забойства Доэ, а таксама вывад вайскоўцаў з улады. У [[1997]] г. [[Чарльз Тэйлар]], адзін з апанентаў Доэ, быў абраны прэзідэнтам Ліберыі. [[23 лістапада]] [[2005]] г. на пасаду прэзідэнта была абрана [[Элен Джонсан-Серліф]]. |
||
== Дзяржаўны лад і палітыка == |
== Дзяржаўны лад і палітыка == |
||
{{main|Дзяржаўны лад і палітыка Ліберыі}} |
{{main|Дзяржаўны лад і палітыка Ліберыі}} |
||
=== Дзяржаўны лад === |
=== Дзяржаўны лад === |
||
Ліберыя — прэзідэнцкая рэспубліка. Дзейнічае Канстытуцыя, прынятая 6 студзеня 1986 |
Ліберыя — прэзідэнцкая рэспубліка. Дзейнічае Канстытуцыя, прынятая 6 студзеня 1986 г. с наступнымі зменамі. Кіраўнік дзяржавы і ўрада, а таксама вярхоўны галоўнакамандуючы ўзброенымі сіламі — прэзідэнт, якога выбірае насельніцтва шляхам усеагульных прамых выбараў на 6-гадовы тэрмін. |
||
Вышэйшы прадстаўнічы і заканадаўчы орган — двухпалатны парламент — [[Нацыянальная Асамблея Ліберыі|Нацыянальная Асамблея]] ([[Сенат Ліберыі|Сенат]] і [[Палата Прадстаўнікоў Ліберыі|Палата Прадстаўнікоў]]). 64 дэпутата Палаты Прадстаўнікоў абіраюцца шляхам усеагульных прамых і таемных выбараў на 6 гадоў. Сенат, які складаецца з 30-ці сенатараў, таксама абіраецца шляхам усеагульнага прамога і тайнага галасавання (тэрмін паўнамоцтваў 15-ці старэйшых сенатараў - 9 гадоў, 15-ці малодшых - 7 гадоў). |
Вышэйшы прадстаўнічы і заканадаўчы орган — двухпалатны парламент — [[Нацыянальная Асамблея Ліберыі|Нацыянальная Асамблея]] ([[Сенат Ліберыі|Сенат]] і [[Палата Прадстаўнікоў Ліберыі|Палата Прадстаўнікоў]]). 64 дэпутата Палаты Прадстаўнікоў абіраюцца шляхам усеагульных прамых і таемных выбараў на 6 гадоў. Сенат, які складаецца з 30-ці сенатараў, таксама абіраецца шляхам усеагульнага прамога і тайнага галасавання (тэрмін паўнамоцтваў 15-ці старэйшых сенатараў - 9 гадоў, 15-ці малодшых - 7 гадоў). |
||
Радок 71: | Радок 71: | ||
== Дэмаграфія == |
== Дэмаграфія == |
||
Насельніцтва Ліберыі складаецца з некалькіх этнічных груп. Таксама тут жывуць нашчадкі вызваленых амерыканскіх і карыбскіх рабоў (каля 5 |
Насельніцтва Ліберыі складаецца з некалькіх этнічных груп. Таксама тут жывуць нашчадкі вызваленых амерыканскіх і карыбскіх рабоў (каля 5%), якіх называюць ''амерыканаліберыйцамі''. Яны займаюць вышэйшыя грамадскія і палітычныя пасады. Астатнія 95% насельніцтва складаюцца з мясцовых плямёнаў: [[кпеле]], [[баса]], [[гіё]], [[кру]], [[грэба]], [[мана]], [[крахн]], [[гола]], [[гбандзі]], [[лома]], [[кісі]], [[Ваі, народ|ваі]], [[дэі]], [[бэла]], [[мандынга]] і [[мендэ]]. Этнічная разнароднасць пагаршаецца існаваннем у краіне каля 20 моў, а таксама распаўсюджанасцю [[анімізм]]у. |
||
== Гл. таксама == |
== Гл. таксама == |
Версія ад 11:40, 9 чэрвеня 2014
| |||||
Дэвіз: «The love of liberty brought us here. (Любоў да свабоды прывяла нас сюды.)» | |||||
Гімн: «All Hail, Liberia Hail» | |||||
Дата незалежнасці | 26 ліпеня 1847 (ад ЗША) | ||||
Афіцыйная мова | англійская | ||||
Сталіца | Манровія | ||||
Найбуйнейшыя гарады | Манровія | ||||
Форма кіравання | Прэзідэнцкая рэспубліка | ||||
Прэзідэнт Віцэ-прэзідэнт |
Элен Джонсан-Серліф Джозеф Бакай | ||||
Плошча • Усяго • % воднай паверхні |
103-я ў свеце 111 369 км² 1% | ||||
Насельніцтва • Ацэнка (Ліпень 2008) • Шчыльнасць |
3 334 587 чал. (132-я) 29 чал./км² | ||||
ВУП • Разам (2005) • На душу насельніцтва |
$1,6 млрд. (170-ы) $500 (178-ы) | ||||
ІРЧП (2007) | ▲ 0.442 (нізкі) (169-ы) | ||||
Валюта | Ліберыйскі долар (LRD) | ||||
Інтэрнэт-дамены | .lr | ||||
Код ISO (Alpha-2) | LR | ||||
Код ISO (Alpha-3) | LBR | ||||
Код МАК | LBR | ||||
Тэлефонны код | +231 | ||||
Часавыя паясы | +0 |
Лібе́рыя (анг.: Republic of Liberia) — краіна ў Заходняй Афрыцы. Мяжуе з Гвінеяй, Кот д'Івуарам і Сьера-Леонэ. Мае выхад да Атлантычнага акіяна. Сталіца — горад Манровія.
Гісторыя
Ліберыя з'яўляецца самай старой рэспублікай у Афрыцы. Узнікла ў выніку дамовы паміж мясцовымі жыхарамі і Амерыканскім Каланіяльным Таварыствам падпісанай ў 1821 г. Дзякуючы ёй вызваленыя рабы маглі сяліцца тут і жыць у згодзе з 18 плямёнамі тубыльцаў. 26 ліпеня 1847 г. была прынятая канстытуцыя, якая пацвердзіла незалежнасць Ліберыі. Амаль уся гісторыя краіны цесна звязаная са Злучанымі Штатамі Амерыкі, як эканамічна, так і культурна.
У 1980 г. Самуэль Доэ здзейсніў вайсковы пераварот, забіў існуючага прэзідэнта і зрынуў урад. Усталяваў уласны ўрад, а сябе абвясціў кіраўніком дзяржавы. У 1989 г. пачалася грамадзянская вайна, вынікам якой стала забойства Доэ, а таксама вывад вайскоўцаў з улады. У 1997 г. Чарльз Тэйлар, адзін з апанентаў Доэ, быў абраны прэзідэнтам Ліберыі. 23 лістапада 2005 г. на пасаду прэзідэнта была абрана Элен Джонсан-Серліф.
Дзяржаўны лад і палітыка
Дзяржаўны лад
Ліберыя — прэзідэнцкая рэспубліка. Дзейнічае Канстытуцыя, прынятая 6 студзеня 1986 г. с наступнымі зменамі. Кіраўнік дзяржавы і ўрада, а таксама вярхоўны галоўнакамандуючы ўзброенымі сіламі — прэзідэнт, якога выбірае насельніцтва шляхам усеагульных прамых выбараў на 6-гадовы тэрмін.
Вышэйшы прадстаўнічы і заканадаўчы орган — двухпалатны парламент — Нацыянальная Асамблея (Сенат і Палата Прадстаўнікоў). 64 дэпутата Палаты Прадстаўнікоў абіраюцца шляхам усеагульных прамых і таемных выбараў на 6 гадоў. Сенат, які складаецца з 30-ці сенатараў, таксама абіраецца шляхам усеагульнага прамога і тайнага галасавання (тэрмін паўнамоцтваў 15-ці старэйшых сенатараў - 9 гадоў, 15-ці малодшых - 7 гадоў).
Адміністрацыйны падзел
У адміністрацыйным плане Ліберыя дзеліцца на 15 графстваў.
Судовая сістэма
Знешняя палітыка
Геаграфія
Краіна знаходзіцца ў Заходняй Афрыцы у некалькіх сотнях кіламетраў ад экватара. Палова тэрыторыі пакрытая трапічнымі лясамі. Навакольны выгляд змяняецца з аддаленнем ад марскога ўзбярэжжа: пачаткова раўніна пераходзіць у пласкагор'е, а потым у невысокія горы ў паўночна-заходняй частцы краіны.
Ліберыя мяжуе з Гвінеяй (563 км) на поўначы, С'ера Леонэ (306 км) і Кот д'Івуарам (716 км) — на ўсходзе. Берагавая лінія складае 579 км. Самая высокая кропка краіны — гара Маўнт-Вутэвэ (1380 м). Лясы займаюць 48 % тэрыторыі. Клімат экватарыяльны, спякотны, з мая да кастрычніка цягнуцца трапічныя дажджы. Колькасць ападкаў складае 5 000 мм на ўзбярэжжы і 1 500 мм у глыбіні краіны. Сярэднегадавая тэмпэратура +25 °C.
Эканоміка
Ліберыя вядомая як краіна «таннага фрахту». Лёгкасць атрымання ліберыйскага сцягу для карабля, а таксама адсутнасць плацяжоў за яго выкарыстанне прывяло да таго, што гандлёвы флот які ходзіць пад ліберыйскім сцягам адзін з самых вялікіх у свеце. Іх агульны танаж складае 99 млн. т.
Дэмаграфія
Насельніцтва Ліберыі складаецца з некалькіх этнічных груп. Таксама тут жывуць нашчадкі вызваленых амерыканскіх і карыбскіх рабоў (каля 5%), якіх называюць амерыканаліберыйцамі. Яны займаюць вышэйшыя грамадскія і палітычныя пасады. Астатнія 95% насельніцтва складаюцца з мясцовых плямёнаў: кпеле, баса, гіё, кру, грэба, мана, крахн, гола, гбандзі, лома, кісі, ваі, дэі, бэла, мандынга і мендэ. Этнічная разнароднасць пагаршаецца існаваннем у краіне каля 20 моў, а таксама распаўсюджанасцю анімізму.