Ідал: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі

[дагледжаная версія]

Наступная праўка →

Змесціва выдалена Змесціва дададзена

ВізуальнаВікіразметка

Лінейны

Версія ад 18:41, 19 чэрвеня 2014

І́дал (ад грэч. éidōlon), багі, балваны, куміры, каменныя бабы, стоды (ад стар.-сканд.: stoð — слуп, калона^[1]) — драўляныя, каменныя або металічныя выявы старажытных язычніцкіх багоў. Найчасцей былі антрапаморфныя, або зрэдку зааморфныя^[2]. Слова ідал таксама мае этымалагічныя сувязі са словам eidos (эйдас, ідэя).

Беларусь

Найбольш старажытныя антрапаморфныя выявы, якія прынята лічыць ідаламі, знойдзеныя пры раскопках паселішча позняга неаліту і ранняга бронзавага веку (2 тыс. да н.э.) каля в. Асавец (Бешанковіцкі раён). Вядомыя таксама амаль 30 каменных і металічных ідалаў 1-га — пачатка 2-га тыс. н.э^[2]. У большасці выпадкаў скульптуры ідалаў вырабляліся з дрэва і, таму яны да нашых дзён не захаваліся^[3].

У часы язычніцтва ідалы былі аб'ектамі пакланення: іх ушаноўвалі, ім рабілі ахвярапрынашэнні, часам нават чалавечыя, размяшчалі на свяцілішчах. Найхутчэй, кожны быў увасабленнем пэўнага язычніцкага бога. Звычайна каменныя ідалы былі 0,6 — 1,2 м вышынёй, металічныя — меншых памераў, з 1 — 4 тварамі. Калісьці ідал у выглядзе слупа з чатырма тварамі стаяў на поплаве Дняпра пры дарозе з Рэчыцы ў Бабруйск. Каменныя ідалы з трыма тварамі, т. зв. Трыглаў, выяўлены каля в. Млыны Камянецкага і в. Багуслаўцы (Пружанскі раён; не захаваліся)^[2].

Большасць стодаў былі аднатварымі. Найбольш вядомыя: Слонімскі, Шклоўскі (пад назвай Ёлап), знойдзеныя ў в. Астрамечава (Брэсцкі раён), на Ваўкавыскім замчышчы, каля в. Хажова (Маладзечанскі раён), Чаплі (Кобрынскі раён), Ульянавічы (Сенненскі раён), Міжэвічы і Юхнавічы (Слонімскі раён), непадалёк ад Оршы і Клецка (усе не захаваліся). Вядомыя і іншыя ідалы ў розных мясцінах краіны^[2].

Пасля прыняцця хрысціянства царква спрабавала прыстасаваць язычніцкія абрады да хрысціянскіх, таму вядомыя выпадкі, калі ідалам надавалі форму крыжа або на іх выбівалі крыж. Такія стоды выяўленыя каля вёсак Даўгінава (Вілейскі раён; стаіць на месцы), Грабаўцы і Залуззе (Жабінкаўскі раён; абодва захоўваюцца ў Брэсцкім абласным краязнаўчым музеі). Значная ж частка ідалаў пасля хрышчэння была знішчана, скінута ў вадаёмы ці балоты, закапана ў зямлю^[2].

Зноскі

↑ Либерис А. Литовско-русский словарь. 2-е изд. Вильнюс, 1988. С. 717.
↑ ^а ^б ^в ^г ^д ІДАЛЫ
↑ Гісторыя беларускага мастацтва: У 6 т. Т. 1: Ад старажытных часоў да другой паловы XVI ст. ; [рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал.рэд.) [і інш.] ; рэд. тома С. В. Марцэлеў, Л. М. Дробаў ; АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. — Мінск : Навука і тэхніка, 1987. — 303 с. : іл.

Спасылкі

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Ідал
ІДАЛЫ
ПАГАНСКІЯ ІДАЛЫ НА ТЭРЫТОРЫІ БЕЛАРУСІ. Зміцер Скварчэўскі

[1] Либерис А. Литовско-русский словарь. 2-е изд. Вильнюс, 1988. С. 717.

[gants-2] а ^б ^в ^г ^д ІДАЛЫ

[ГБМ-3] Гісторыя беларускага мастацтва: У 6 т. Т. 1: Ад старажытных часоў да другой паловы XVI ст. ; [рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал.рэд.) [і інш.] ; рэд. тома С. В. Марцэлеў, Л. М. Дробаў ; АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. — Мінск : Навука і тэхніка, 1987. — 303 с. : іл.

[1]

[2]

[3]

@@ Радок 3: / Радок 3: @@
 == Беларусь ==
-Найбольш старажытныя антрапаморфныя выявы, якія прынята лічыць ідаламі, знойдзеныя пры раскопках паселішча позняга [[неаліт]]у і ранняга [[Бронзавы век|бронзавага веку]] (2 тыс. да н.э.) каля [[вёска Асавец|в. Асавец]] ([[Бешанковіцкі раён]]). Вядомыя таксама амаль 30 каменных і металічных ідалаў 1-га — пачатка 2-га тыс. н.э<ref name="gants"/>. У большасці выпадкаў скульптуры ідалаў вырабляліся з дрэва і, таму яны да нашых дзён не захаваліся<ref name="ГБМ">{{крыніцы/Гісторыя беларускага мастацтва|}}</ref>.
+Найбольш старажытныя антрапаморфныя выявы, якія прынята лічыць ідаламі, знойдзеныя пры раскопках паселішча позняга [[неаліт]]у і ранняга [[Бронзавы век|бронзавага веку]] (2 тыс. да н.э.) каля [[вёска Асавец|в. Асавец]] ([[Бешанковіцкі раён]]). Вядомыя таксама амаль 30 каменных і металічных ідалаў 1-га — пачатка 2-га тыс. н.э<ref name="gants"/>. У большасці выпадкаў скульптуры ідалаў вырабляліся з дрэва і, таму яны да нашых дзён не захаваліся<ref name="ГБМ">{{крыніцы/Гісторыя беларускага мастацтва|1}}</ref>.
 У часы [[язычніцтва]] ідалы былі аб'ектамі [[Ідалапаклонства|пакланення]]: іх ушаноўвалі, ім рабілі [[Ахвярапрынашэнне|ахвярапрынашэнні]], часам нават чалавечыя, размяшчалі на [[свяцілішча]]х. Найхутчэй, кожны быў увасабленнем пэўнага язычніцкага бога. Звычайна каменныя ідалы былі 0,6 — 1,2 м вышынёй, металічныя — меншых памераў, з 1 — 4 тварамі. Калісьці ідал у выглядзе [[слуп]]а з чатырма тварамі стаяў на поплаве [[Дняпро|Дняпра]] пры дарозе з [[Рэчыца|Рэчыцы]] ў [[Бабруйск]]. Каменныя ідалы з трыма тварамі, т. зв. [[Трыглаў]], выяўлены каля [[вёска Млыны, Камянецкі раён|в. Млыны]] [[Камянецкі раён|Камянецкага]] і [[вёска Багуслаўцы, Пружанскі раён|в. Багуслаўцы]] ([[Пружанскі раён]]; не захаваліся)<ref name="gants"/>.