Аргайл: Розніца паміж версіямі
| [дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
крыніца — ru: Аргайл |
Няма тлумачэння праўкі |
||
| Радок 1: | Радок 1: | ||
[[Файл: |
[[Файл:ArgyllTraditional.png|міні|Прыкладныя межы гістарычнай вобласці Аргайл]] |
||
'''Аргайл''' ({{lang-gd|Airthir-Ghaidheal}} («''усходне-гэльскі''»); {{lang-en|Argyll}}) — гістарычная вобласць на захадзе [[Шатландыя|Шатландыі]], у гарах на ўзбярэжжы заліва [[Ферт-оф-Лорн]]. Часцяком у склад Аргайла ўключаюць гістарычныя тэрыторыі [[Кінтайр]], [[Напдэйл]], [[Ковал]] і [[Лорн]], часам таксама [[Арднамурхан]] і [[Морверн]]. У наш час усе гэтыя землі ўваходзяць у склад вобласці [[Аргайл і Б'ют]]. |
'''Аргайл''' ({{lang-gd|Airthir-Ghaidheal}} («''усходне-гэльскі''»); {{lang-en|Argyll}}) — гістарычная вобласць на захадзе [[Шатландыя|Шатландыі]], у гарах на ўзбярэжжы заліва [[Ферт-оф-Лорн]]. Часцяком у склад Аргайла ўключаюць гістарычныя тэрыторыі [[Кінтайр]], [[Напдэйл]], [[Ковал]] і [[Лорн]], часам таксама [[Арднамурхан]] і [[Морверн]]. У наш час усе гэтыя землі ўваходзяць у склад вобласці [[Аргайл і Б'ют]]. |
||
| Радок 6: | Радок 6: | ||
Тэрыторыя Аргайла стала адной з першых каланізаваных ірландскімі перасяленцамі ў Шатландыю — [[скоты|скотамі]], якія стварылі тут гэльскае каралеўства [[Дал Рыяда]]. У [[843]] г. дзяржавы скотаў і [[пікты|піктаў]] аб'ядналіся ў каралеўства Шатландыю. Перамяшчэнне цэнтраў дзяржаўнасці на ўсходняе ўзбярэжжа надоўга адвяло Аргайл ад асноўнай лініі развіцця шатландскага каралеўства. З [[IX]] стагоддзя ўзбярэжжа вобласці моцна пацярпела ад набегаў [[вікінгі|нарвежскіх вікінгаў]]. У [[1140]] г. на тэрыторыі Аргайла было створана незалежнае гэльска-нарвежскае [[Каралеўства Астравоў]] на чале з [[Сомерлед]]ам, аднак пасля яго смерці пачаліся бесперапынныя войны паміж нашчадкамі Сомерледа, чым скарысталіся шатландскія каралі, які ўсталявалі ў [[1249]] г. кантроль над Аргайлам. |
Тэрыторыя Аргайла стала адной з першых каланізаваных ірландскімі перасяленцамі ў Шатландыю — [[скоты|скотамі]], якія стварылі тут гэльскае каралеўства [[Дал Рыяда]]. У [[843]] г. дзяржавы скотаў і [[пікты|піктаў]] аб'ядналіся ў каралеўства Шатландыю. Перамяшчэнне цэнтраў дзяржаўнасці на ўсходняе ўзбярэжжа надоўга адвяло Аргайл ад асноўнай лініі развіцця шатландскага каралеўства. З [[IX]] стагоддзя ўзбярэжжа вобласці моцна пацярпела ад набегаў [[вікінгі|нарвежскіх вікінгаў]]. У [[1140]] г. на тэрыторыі Аргайла было створана незалежнае гэльска-нарвежскае [[Каралеўства Астравоў]] на чале з [[Сомерлед]]ам, аднак пасля яго смерці пачаліся бесперапынныя войны паміж нашчадкамі Сомерледа, чым скарысталіся шатландскія каралі, які ўсталявалі ў [[1249]] г. кантроль над Аргайлам. |
||
[[Выява:Scotlandkilchurncastle.jpg|250px|thumb| |
[[Выява:Scotlandkilchurncastle.jpg|250px|злева|thumb|Замак [[Кілхурн]] у Аргайле]] |
||
У далейшым улада над Аргайлам аспрэчвалі два буйныя [[Кланы Шатландыі|кланы]] — Мак-Дугалаў і [[Кэмпбелы|Кэмпбелаў]]. Перамога засталася за апошнімі, якія арыентаваліся на цэнтральную ўладу і ў [[1309]] г. атрымалі тытул лордаў (з [[1457]] г. — графаў) Аргайла. Кэмпбелы адыгрывалі асноўную ролю ў працяглай барацьбе каралёў Шатландыі за падпарадкаванне гэльскіх кланаў заходніх рэгіёнаў краіны. (гл. [[Графы Аргайл]]). У [[1641]] г. [[Арчыбальд Кэмпбел, 1-ы маркіз Аргайл|Арчыбальд Кэмпбел, 8-ы граф Аргайл]], атрымаў ад караля [[Карл I, кароль Англіі|Карла I]] тытул [[маркіз]]а Аргайла, што не перашкодзіла яму ўзначаліць антыкаралеўскую партыю падчас рэвалюцыі ў Англіі і Шатландыі. З [[1701]] г. глава роду Кэмпбелаў носіць тытул [[герцаг]]а Аргайла. |
У далейшым улада над Аргайлам аспрэчвалі два буйныя [[Кланы Шатландыі|кланы]] — Мак-Дугалаў і [[Кэмпбелы|Кэмпбелаў]]. Перамога засталася за апошнімі, якія арыентаваліся на цэнтральную ўладу і ў [[1309]] г. атрымалі тытул лордаў (з [[1457]] г. — графаў) Аргайла. Кэмпбелы адыгрывалі асноўную ролю ў працяглай барацьбе каралёў Шатландыі за падпарадкаванне гэльскіх кланаў заходніх рэгіёнаў краіны. (гл. [[Графы Аргайл]]). У [[1641]] г. [[Арчыбальд Кэмпбел, 1-ы маркіз Аргайл|Арчыбальд Кэмпбел, 8-ы граф Аргайл]], атрымаў ад караля [[Карл I, кароль Англіі|Карла I]] тытул [[маркіз]]а Аргайла, што не перашкодзіла яму ўзначаліць антыкаралеўскую партыю падчас рэвалюцыі ў Англіі і Шатландыі. З [[1701]] г. глава роду Кэмпбелаў носіць тытул [[герцаг]]а Аргайла. |
||
Версія ад 22:12, 19 верасня 2014
Аргайл (шатл. гэл.: Airthir-Ghaidheal («усходне-гэльскі»); англ.: Argyll) — гістарычная вобласць на захадзе Шатландыі, у гарах на ўзбярэжжы заліва Ферт-оф-Лорн. Часцяком у склад Аргайла ўключаюць гістарычныя тэрыторыі Кінтайр, Напдэйл, Ковал і Лорн, часам таксама Арднамурхан і Морверн. У наш час усе гэтыя землі ўваходзяць у склад вобласці Аргайл і Б'ют.
Найважнейшыя гарады Аргайла: Інверары, былая рэзідэнцыя графаў Аргайла, і Кэмпбелтаўн. Рэльеф уяўляе сабой паўднёва-заходнія адгор'і Шатландскага нагор'я. Узбярэжжа Аргайла надзвычай зрэзана, уздоўж берагавой лініі цягнецца ланцужок невялікіх астравоў.
Тэрыторыя Аргайла стала адной з першых каланізаваных ірландскімі перасяленцамі ў Шатландыю — скотамі, якія стварылі тут гэльскае каралеўства Дал Рыяда. У 843 г. дзяржавы скотаў і піктаў аб'ядналіся ў каралеўства Шатландыю. Перамяшчэнне цэнтраў дзяржаўнасці на ўсходняе ўзбярэжжа надоўга адвяло Аргайл ад асноўнай лініі развіцця шатландскага каралеўства. З IX стагоддзя ўзбярэжжа вобласці моцна пацярпела ад набегаў нарвежскіх вікінгаў. У 1140 г. на тэрыторыі Аргайла было створана незалежнае гэльска-нарвежскае Каралеўства Астравоў на чале з Сомерледам, аднак пасля яго смерці пачаліся бесперапынныя войны паміж нашчадкамі Сомерледа, чым скарысталіся шатландскія каралі, які ўсталявалі ў 1249 г. кантроль над Аргайлам.
У далейшым улада над Аргайлам аспрэчвалі два буйныя кланы — Мак-Дугалаў і Кэмпбелаў. Перамога засталася за апошнімі, якія арыентаваліся на цэнтральную ўладу і ў 1309 г. атрымалі тытул лордаў (з 1457 г. — графаў) Аргайла. Кэмпбелы адыгрывалі асноўную ролю ў працяглай барацьбе каралёў Шатландыі за падпарадкаванне гэльскіх кланаў заходніх рэгіёнаў краіны. (гл. Графы Аргайл). У 1641 г. Арчыбальд Кэмпбел, 8-ы граф Аргайл, атрымаў ад караля Карла I тытул маркіза Аргайла, што не перашкодзіла яму ўзначаліць антыкаралеўскую партыю падчас рэвалюцыі ў Англіі і Шатландыі. З 1701 г. глава роду Кэмпбелаў носіць тытул герцага Аргайла.
На тэрыторыі ўласна Аргайл размяшчаліся гістарычна землі шатландскіх кланаў Мак-Дугалаў, Кэмпбелаў, Мак-Грэгараў і Камеранаў.
Спасылкі
- Аргайль, графство // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.
- Кароткая гісторыя Аргайла на сайце Савета вобласці Аргайл і Б'ют. (англ.)
- Сайт Argyll Online — інфармацыя пра вобласць, яе культуры, гісторыі. (англ.)
- Турыстычны сайт «Хартленда» — Аргайл, Астравы, Лох-Ломанд і Форт-Вэлі. (англ.)