Смог: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі

[недагледжаная версія]

Наступная праўка →

Змесціва выдалена Змесціва дададзена

ВізуальнаВікіразметка

Лінейны

Версія ад 13:51, 30 кастрычніка 2014

Смог у Нью-Ёрку, від з вяршыні Сусветнага гандлёвага цэнтру, 1988 г.

Смог (спалучэнне англ. "smoke", "дым" і "fog", "туман") - аэразоль, які складаецца з дыма, пылу і туману. Накрывае вялікія плошчы ў буйных населеных пунктах ў выніку сістэматычнага забруджвання гарадской паветры. Назіраюцца два тыпы:

густы туман з дамешкам дыму альбо газавых адкідаў прамысловасці (напр. Лондан)

заслона з'едлівых газаў і аэразоляў падвышанай канцэнтрацыі (без туману), якая ўзнікае пры дзеянні ультрафіялетавай радыяцыі Сонца ў паветры ў выніку фотахімічных рэакцый, што адбываюцца ў газавых выкідах аўтамашын і хімічных прадпрыемстваў (напр. Лос-Анджэлес).

Смог звычайна назіраецца пры слабай турбулентнасці паветры, і адпаведна, пры ўстойлівым размеркаванні тэмпературы паветры на вышыні, асабіста пры інверсіях тэмпературы, пры слабым ветры ці штылі.

Гісторыя

Упершыню з гэтай з'явай сутыкнуліся жыхары Лондана. Калі яшчэ ў ХІІІ ст. палілі вугаль, то лонданцаў усур'ёз клапаціў пах дыму - лічылася, што ён можа выклікаць захворванні. Упершыню слова "смог" было ўведзена ў 1905 г. Самым моцным з зафіксаваных прыкладаў смогу, які меў сур'ёзныя наступствы, быў смог ў г. Данора (ЗША) ў 1948 г. Напрацягу 36 гадзін было зарэгістрыравана каля 20 смярцей сотні людзей адчувалі сябе вельмі дрэнна. Яшчэ болей трагічным быў "Вялікі смог" у Лондане 1952 г., калі за некалькі дзён памерла каля 4000 чалавек, каля 100 000 захварэла. На сённешні дзень у буйных гарадах Заходняй Еўропы і ЗША смогі зрабіўся часткай мінулага з-за актыўных дзеянняў па ахове навакольнага асяроддзя.

30 кастрычніка 2014 г. значны смог быў упершыню зафіксаваны ў г. Мінску (Беларусь).

Тлумачэнне з'явы

Пры поўным згаранні выкапнёвага паліва (вугля, вуглевадародаў) утвараюцца дастаткова бяскрыўдныя прадукты - дыяксід вуглерода і вада. Аднак ва ўмовах недахопа кіслароду ўтвараецца атрутны манааксід вуглерода. Калі кіслароду яшчэ меньш, сярод прадуктаў згарання з'яўляецца вуглярод (у выглядзе сажы). Пры нізкіх тэмпературах і малой колькасці кіслароду разбурэнне вуглевадародаў можа суправаджацца іх ізамерызацыяй і палікандэнсацыяй, якія прыводзяць да ўтварэння паліцыклічных араматычных вуглевадародаў, у тым ліку бензапірэну, які валодае канцэрагеннымі якасцямі. Забруджванне паветры могуць выклікаць і прымесі, якія ўваходзяць у склад паліва, у першую чаргу злучэнні серы. Яе доля ў некаторых вуглях можа складаць 6%. Пры згаранні такога паліва фарміруецца дыяксід серы. Калі ён раствараецца ў кроплях вады, якія кандэнсіруюцца вакол часцінак дыму, дыяксід серы істотна зніжае яе pH. "Кіслотны туман" небяспечны дзеля здароўя, шкодна ўплывае на расліны і жывёл, разбурае металы і будаўнічыя матэрыялы.

Сажа і дыяксід серы, якія ўтвараюцца непасрэдна пры згаранні паліва, з'яўляюцца першаснымі забруджвальнікамі паветры. В условіях сырасці і туману, што ўласцівыя зімоваму Лондану, яны зрабіліся прычынай распаўсюджвання доўгатэрміновых смогаў, якія прыводзяць да росту лёгкавых захворванняў.

Адной з асноўных крыніц смогаў з'яўляецца распаўсюджанне аўтамыбільнага транспарту, а таксама лясныя і тарфяныя пажары каля буйных гарадоў.

Спасылкі

Смог (рус)

@@ Радок 1: / Радок 1: @@
 [[Image:SmogNY.jpg|thumb|Смог у [[Нью-Ёрк]]у, від з вяршыні [[Сусветны гандлёвы цэнтр|Сусветнага гандлёвага цэнтру]], 1988 г.]]
-'''Смог''' (спалучэнне англ. "smoke", "дым" і "fog", "туман" ) - аэразоль, які складаецца з дыма, пылу і туману. Накрывае вялікія плошчы ў буйных населеных пунктах ў выніку сістэматычнага забруджвання гарадской паветры. Назіраюцца два тыпы:
+'''Смог''' (спалучэнне [[Англійская мова|англ.]] "smoke", [[Дым|"дым"]] і "fog", [[Туман|"туман"]]) - [[аэразоль]], які складаецца з дыма, пылу і туману. Накрывае вялікія плошчы ў буйных населеных пунктах ў выніку сістэматычнага [[Забруджванне атмасферы|забруджвання]] гарадской паветры. Назіраюцца два тыпы:
-* густы туман з дамешкам дыму альбо газавых адкідаў прамысловасці (напр, Лондан)
+* густы туман з дамешкам дыму альбо газавых адкідаў прамысловасці (напр. [[Лондан]])
-* заслона з'едлівых газаў і аэразоляў падвышанай канцэнтрацыі (без туману), якая ўзнікае пры дзеянні альтрафіялетавай радыяцыі Сонца ў паветры ў выніку фотахімічных рэакцый, што адбываюцца ў газавых выкідах аўтамашын і хімічных прадпрыемстваў (напр. Лас-Анджэлес).
+* заслона з'едлівых [[Газ|газаў]] і аэразоляў падвышанай канцэнтрацыі (без туману), якая ўзнікае пры дзеянні [[Ультрафіялет|ультрафіялетавай]] радыяцыі [[Сонца]] ў паветры ў выніку фотахімічных рэакцый, што адбываюцца ў газавых выкідах [[Аўтамабіль|аўтамашын]] і хімічных прадпрыемстваў (напр. [[Лос-Анджэлес]]).
-Смог звычайна назіраецца пры слабай турбулентнасці паветры, і адпаведна, пры ўстойлівым размеркаванні тэмпературы паветры на вышыні, асабіста пры інверсіях тэмпературы, пры слабым ветры ці штылі.
+Смог звычайна назіраецца пры слабай [[Турбулентнасць|турбулентнасці]] паветры, і адпаведна, пры ўстойлівым размеркаванні тэмпературы паветры на вышыні, асабіста пры [[Інверсія, метэаралогія|інверсіях]] тэмпературы, пры слабым [[Вецер|ветры]] ці [[Штыль, надвор'е|штылі]].
 == Гісторыя ==
-Упершыню з гэтай з'явай сутыкнуліся жыхары Лондана. Калі яшчэ ў ХІІІ ст. палілі вугаль, то лонданцаў усур'ёз клапаціў пах дыму - лічылася, што ён можа выклікаць захворванні. Упершыню слова "смог" было ўведзена ў 1905 г. Самым моцным з зафіксаваных прыкладаў смогу, які меў сур'ёзныя наступствы, быў смог ў г. Данора (ЗША) ў 1948 г. Напрацягу 36 гадзін было зарэгістрыравана каля 20 смярцей сотні людзей адчувалі сябе вельмі дрэнна. Яшчэ болей трагічным быў "Вялікі смог" у Лондане 1952 г., калі за некалькі дзён памерла каля 4000 чалавек, каля 100 000 захварэла. На сённешні дзень у буйных гарадах Заходняй Еўропы і ЗША смогі зрабіўся часткай мінулага з-за актыўных дзеянняў па ахове навакольнага асяроддзя.
+Упершыню з гэтай з'явай сутыкнуліся жыхары Лондана. Калі яшчэ ў ХІІІ ст. палілі [[вугаль]], то лонданцаў усур'ёз клапаціў пах дыму - лічылася, што ён можа выклікаць захворванні. Упершыню слова "смог" было ўведзена ў 1905 г. Самым моцным з зафіксаваных прыкладаў смогу, які меў сур'ёзныя наступствы, быў смог ў г. [[Данора]] ([[ЗША]]) ў 1948 г. Напрацягу 36 гадзін было зарэгістрыравана каля 20 смярцей сотні людзей адчувалі сябе вельмі дрэнна. Яшчэ болей трагічным быў [[Вялікі смог|"Вялікі смог"]] у Лондане 1952 г., калі за некалькі дзён памерла каля 4000 чалавек, каля 100 000 захварэла. На сённешні дзень у буйных гарадах [[Заходняя Еўропа|Заходняй Еўропы]] і ЗША смогі зрабіўся часткай мінулага з-за актыўных дзеянняў па ахове навакольнага асяроддзя.
-кастрычніка 2014 г. значны смог быў упершыню зафіксаваны ў г. Мінску (Беларусь).
+кастрычніка 2014 г. значны смог быў упершыню зафіксаваны ў г. [[Мінск|Мінску]] ([[Беларусь]]).
 == Тлумачэнне з'явы ==
-Пры поўным згаранні выкапнёвага паліва (вугля, вуглевадародаў) утвараюцца дастаткова бяскрыўдныя прадукты - дыяксід вуглерода і вада. Аднак ва ўмовах недахопа кіслароду ўтвараецца атрутны манааксід вуглерода. Калі кіслароду яшчэ меньш, сярод прадуктаў згарання з'яўляецца вуглярод (у выглядзе сажы). Пры нізкіх тэмпературах і малой колькасці кіслароду разбурэнне вуглевадародаў можа суправаджацца іх ізамерызацыяй і палікандэнсацыяй, якія прыводзяць да ўтварэння паліцыклічных араматычных вуглевадародаў, у тым ліку бензапірэна, які валодае канцэрагеннымі якасцямі. Забруджванне паветры могуць выклікаць і прымесі, якія ўваходзяць у склад паліва, у першую чаргу злучэнні серы. Яе доля ў некаторых вуглях можа складаць 6%. Пры згаранні такога паліва фарміруецца дыяксід серы. Калі ён раствараецца ў кроплях вады, якія кандэнсіруюцца вакол часцінак дыму, дыяксід серы істотна зніжае яе pH. "Кіслотны туман" небяспечны дзеля здароўя, шкодна ўплывае на расліны і жывёл, разбурае металы і будаўнічыя матэрыялы.
+Пры поўным згаранні выкапнёвага паліва (вугля, [[Вуглевадароды|вуглевадародаў]]) утвараюцца дастаткова бяскрыўдныя прадукты - [[дыяксід вуглерода]] і [[вада]]. Аднак ва ўмовах недахопа [[Кісларод|кіслароду]] ўтвараецца атрутны [[манааксід вуглерода]]. Калі кіслароду яшчэ меньш, сярод прадуктаў згарання з'яўляецца [[вуглярод]] (у выглядзе сажы). Пры нізкіх тэмпературах і малой колькасці кіслароду разбурэнне вуглевадародаў можа суправаджацца іх [[Ізамерызацыя|ізамерызацыяй]] і [[Палікандэнсацыя|палікандэнсацыяй]], якія прыводзяць да ўтварэння паліцыклічных араматычных вуглевадародаў, у тым ліку [[Бензапірэн|бензапірэну]], які валодае канцэрагеннымі якасцямі. Забруджванне паветры могуць выклікаць і прымесі, якія ўваходзяць у склад паліва, у першую чаргу злучэнні [[Сера|серы]]. Яе доля ў некаторых вуглях можа складаць 6%. Пры згаранні такога паліва фарміруецца дыяксід серы. Калі ён раствараецца ў кроплях вады, якія [[Кандэнсацыя|кандэнсіруюцца]] вакол часцінак дыму, дыяксід серы істотна зніжае яе [[pH]]. [[Кіслотны туман|"Кіслотны туман"]] небяспечны дзеля здароўя, шкодна ўплывае на расліны і жывёл, разбурае металы і будаўнічыя матэрыялы.
 Сажа і дыяксід серы, якія ўтвараюцца непасрэдна пры згаранні паліва, з'яўляюцца першаснымі забруджвальнікамі паветры. В условіях сырасці і туману, што ўласцівыя зімоваму Лондану, яны зрабіліся прычынай распаўсюджвання доўгатэрміновых смогаў, якія прыводзяць да росту лёгкавых захворванняў.
-Адной з асноўных крыніц смогаў з'яўляецца распаўсюджанне аўтамыбільнага транспарту, а таксама лясныя і тарфяныя пажары каля буйных гарадоў.
+Адной з асноўных крыніц смогаў з'яўляецца распаўсюджанне аўтамыбільнага транспарту, а таксама лясныя і [[Тарфяны пажар|тарфяныя пажары]] каля буйных гарадоў.
 == Спасылкі ==