Узровень мора: Розніца паміж версіямі
[недагледжаная версія] | [недагледжаная версія] |
Няма тлумачэння праўкі |
дрНяма тлумачэння праўкі |
||
Радок 1: | Радок 1: | ||
[[Выява:Phanerozoic Sea Level.png|thumb|Графік дэманструе ваганні ўзроўню Сусветнага акіяна за апошнія 550 млн |
[[Выява:Phanerozoic Sea Level.png|thumb|Графік дэманструе ваганні ўзроўню Сусветнага акіяна за апошнія 550 млн]] год |
||
'''Узровень мора''' — палажэнне вольнай паверхні [[Сусветны акіян|Сусветнага акіяна]], якое вымяраецца па стромай лініі адносна некаторага ўмоўнага пачатку адліку. Гэтае палажэнне вызначаецца [[Гравітацыя|законам прыцягнення]], [[момант інерцыі|момантам інерцыі]] [[Зямля|Зямлі]], [[тэмпература |
'''Узровень мора''' — палажэнне вольнай паверхні [[Сусветны акіян|Сусветнага акіяна]], якое вымяраецца па стромай лініі адносна некаторага ўмоўнага пачатку адліку. Гэтае палажэнне вызначаецца [[Гравітацыя|законам прыцягнення]], [[момант інерцыі|момантам інерцыі]] [[Зямля|Зямлі]], [[тэмпература]]й, [[прыліў|прылівамі]] і іншымі фактарамі. Адрозніваюць «імгненны», прыліўны, сярэднясутачны, сярэднямесячны, сэрэднегадавы і сярэднешматгадовы ўзроўні мора. |
||
Пад уздзеяннем ветравага хвалявання, прыліваў, награвання і ахалоджвання паверхні мора, ваганняў атмасфернага ціску, ападкаў і выпарвання, рачнога і ледніковага сцёку ўзровень мора няспынна змяняецца. Сярэднешматгадовы ўзровень мора не залежыць ад гэтых ваганняў паверхні мора. Палажэнне сярэднешматгадовага ўзроўню мора вызначаецца размеркаваннем сілы цяжару і прасторавай нераўнамернасцю гідраметэаралагічных характарыстык (шчыльнасць вады, атмасферны ціск і інш.). |
Пад уздзеяннем ветравага хвалявання, прыліваў, награвання і ахалоджвання паверхні мора, ваганняў атмасфернага ціску, ападкаў і выпарвання, рачнога і ледніковага сцёку ўзровень мора няспынна змяняецца. Сярэднешматгадовы ўзровень мора не залежыць ад гэтых ваганняў паверхні мора. Палажэнне сярэднешматгадовага ўзроўню мора вызначаецца размеркаваннем сілы цяжару і прасторавай нераўнамернасцю гідраметэаралагічных характарыстык (шчыльнасць вады, атмасферны ціск і інш.). |
||
Пастаянны ў кожным месцы сярэднешматгадовы ўзровень мора прымаецца за зыходны ўзровень, ад якога [[Вышыня над узроўнем мора|адлічваюцца вышыні на сушы]]. Для адліку глыбінь мораў з малымі прылівамі гэты ўзровень прымаецца за нуль глыбінь — пазнаку ўзроўню вады, ад якой адлічваюцца глыбіні ў адпаведнасці з патрабаваннямі суднаходства. У [[Расія|Расіі]] і большасці іншых краін былога [[СССР]], а таксама ў [[Польшча|Польшчы]], [[абсалютная вышыня|абсалютныя вышыні]] пунктаў зямной паверхні адлічваюць ад сярэднешматгадовага ўзроўню [[Балтыйскае мора|Балтыйскага мора]], вызначанага ад нуля [[Кранштацкі футшток|футштока ў Кранштаце]]<ref>Так званая «[[Балтыйская сістэма вышынь]]».</ref>. Глыбіні і вышыні ў заходнееўрапейскіх краінах вылічаюцца па [[Горад_Амстэрдам| |
Пастаянны ў кожным месцы сярэднешматгадовы ўзровень мора прымаецца за зыходны ўзровень, ад якога [[Вышыня над узроўнем мора|адлічваюцца вышыні на сушы]]. Для адліку глыбінь мораў з малымі прылівамі гэты ўзровень прымаецца за нуль глыбінь — пазнаку ўзроўню вады, ад якой адлічваюцца глыбіні ў адпаведнасці з патрабаваннямі суднаходства. У [[Расія|Расіі]] і большасці іншых краін былога [[СССР]], а таксама ў [[Польшча|Польшчы]], [[абсалютная вышыня|абсалютныя вышыні]] пунктаў зямной паверхні адлічваюць ад сярэднешматгадовага ўзроўню [[Балтыйскае мора|Балтыйскага мора]], вызначанага ад нуля [[Кранштацкі футшток|футштока ў Кранштаце]]<ref>Так званая «[[Балтыйская сістэма вышынь]]».</ref>. Глыбіні і вышыні ў заходнееўрапейскіх краінах вылічаюцца па [[Горад_Амстэрдам|Амстэрдамскаму]] [[футшток]]у (замер узроўню [[Міжземнае мора|Міжземнага мора]] робіцца па [[Марсель]]скаму футштоку)<ref>[http://www.kronstadt.ru/history_futshtock.htm Кранштацкі футшток]</ref>. |
||
Для вымярэння і рэгістрацыі ваганняў узроўню мора выкарыстоўваюць [[марэограф]]. |
Для вымярэння і рэгістрацыі ваганняў узроўню мора выкарыстоўваюць [[марэограф]]. |
||
Радок 11: | Радок 11: | ||
== Вышыня марской паверхні == |
== Вышыня марской паверхні == |
||
[[Выява:SSH pyngl.png|thumb|400px|Абсалютная вышыня марской паверхні (у сантыметрах) у раёне плыні Гальфстрым на 10 сакавіка 2008 года, атрыманая па |
[[Выява:SSH pyngl.png|thumb|400px|Абсалютная вышыня марской паверхні (у сантыметрах) у раёне плыні Гальфстрым на 10 сакавіка 2008 года, атрыманая па дадзеным спадарожніка [[Jason 1]]. Стрэлкамі паказаны [[геаграфічная плынь|геаграфічныя плыні]], асацыяваныя са змяненнямі вышыні марской паверхні.]] |
||
'''Вышыня марской паверхні''' ('''ВМП''') — гэта [[вышыня]] (ці [[тапаграфія]], ці [[рэльеф]]) паверхні акіяна. На працягу сутак яна, найбольш схільная ўплыву [[прыліў]]ных сіл [[Месяц, спадарожнік Зямлі|Месяца]] і [[Сонца]], дзеючых на Зямлю. На вялікіх маштабах часу на ВМП уплывае цыркуляцыя акіяна. Звычайна цыркуляцыя акіяна выклікае адхіленні тапаграфіі ад сярэдняга ўзроўню максімум на ± 1 м<ref> |
'''Вышыня марской паверхні''' ('''ВМП''') — гэта [[вышыня]] (ці [[тапаграфія]], ці [[рэльеф]]) паверхні акіяна. На працягу сутак яна, найбольш схільная ўплыву [[прыліў]]ных сіл [[Месяц, спадарожнік Зямлі|Месяца]] і [[Сонца]], дзеючых на Зямлю. На вялікіх маштабах часу на ВМП уплывае цыркуляцыя акіяна. Звычайна цыркуляцыя акіяна выклікае адхіленні тапаграфіі ад сярэдняга ўзроўню максімум на ± 1 м<ref> |
||
{{кніга |
{{кніга |
Версія ад 21:40, 30 кастрычніка 2014
год
Узровень мора — палажэнне вольнай паверхні Сусветнага акіяна, якое вымяраецца па стромай лініі адносна некаторага ўмоўнага пачатку адліку. Гэтае палажэнне вызначаецца законам прыцягнення, момантам інерцыі Зямлі, тэмпературай, прылівамі і іншымі фактарамі. Адрозніваюць «імгненны», прыліўны, сярэднясутачны, сярэднямесячны, сэрэднегадавы і сярэднешматгадовы ўзроўні мора.
Пад уздзеяннем ветравага хвалявання, прыліваў, награвання і ахалоджвання паверхні мора, ваганняў атмасфернага ціску, ападкаў і выпарвання, рачнога і ледніковага сцёку ўзровень мора няспынна змяняецца. Сярэднешматгадовы ўзровень мора не залежыць ад гэтых ваганняў паверхні мора. Палажэнне сярэднешматгадовага ўзроўню мора вызначаецца размеркаваннем сілы цяжару і прасторавай нераўнамернасцю гідраметэаралагічных характарыстык (шчыльнасць вады, атмасферны ціск і інш.).
Пастаянны ў кожным месцы сярэднешматгадовы ўзровень мора прымаецца за зыходны ўзровень, ад якога адлічваюцца вышыні на сушы. Для адліку глыбінь мораў з малымі прылівамі гэты ўзровень прымаецца за нуль глыбінь — пазнаку ўзроўню вады, ад якой адлічваюцца глыбіні ў адпаведнасці з патрабаваннямі суднаходства. У Расіі і большасці іншых краін былога СССР, а таксама ў Польшчы, абсалютныя вышыні пунктаў зямной паверхні адлічваюць ад сярэднешматгадовага ўзроўню Балтыйскага мора, вызначанага ад нуля футштока ў Кранштаце[1]. Глыбіні і вышыні ў заходнееўрапейскіх краінах вылічаюцца па Амстэрдамскаму футштоку (замер узроўню Міжземнага мора робіцца па Марсельскаму футштоку)[2].
Для вымярэння і рэгістрацыі ваганняў узроўню мора выкарыстоўваюць марэограф.
З-за таго, што існуе мноства фактараў, якія ўплываюць на глабальныя змены надвор'я, (напрыклад, Глабальнае пацяпленне), прадказанні і ацэнкі змяненняў узроўню акіяна ў бліжэйшай будучыні не вызначаюцца вялікай дакладнасцю.
Вышыня марской паверхні
Вышыня марской паверхні (ВМП) — гэта вышыня (ці тапаграфія, ці рэльеф) паверхні акіяна. На працягу сутак яна, найбольш схільная ўплыву прыліўных сіл Месяца і Сонца, дзеючых на Зямлю. На вялікіх маштабах часу на ВМП уплывае цыркуляцыя акіяна. Звычайна цыркуляцыя акіяна выклікае адхіленні тапаграфіі ад сярэдняга ўзроўню максімум на ± 1 м[3]. Самыя марудныя змены ВМП адбываюцца за кошт змяненняў у гравітацыйным полі Зямлі (геоід) у выніку пераразмеркавання кантынентаў, стварэння падводных гор і таму падобнага.
Паколькі гравітацыйнае поле Зямлі адносна стабільнае ў маштабах дзесяцігоддзяў і стагоддзяў, цыркуляцыя акіяна мае больш значную ролю ў назіраемай зменлівасці ВМП. Сезонныя змены ў размеркаванні цяпла і ветравага ўздзеяння ўплываюць на цыркуляцыю акіяна, а тыя, у сваю чаргу, на ВМП. Варыяцыі ВМП могуць быць вымераны з дапамогай спадарожнікавай альтыметрыі (напрыклад, спадарожнікі TOPEX/Poseidon, Jason 1) і ўжывацца для вызначэння, напрыклад, павышэння ўзроўню мора, разліку ўтрымання цяпла і геастрафічных плыняў, выяўлення і вывучэння віхраў у акіяне.
Гл. таксама
Зноскі
- ↑ Так званая «Балтыйская сістэма вышынь».
- ↑ Кранштацкі футшток
- ↑ Роберт Стюарт. Введение в физическую океанографию. — 2005.