Карачаева-Чаркесія: Розніца паміж версіямі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[недагледжаная версія][недагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
др clean up, replaced: == → == (3), Дже → Джэ (2), шырокалісцев → шыракаліст using AWB
Няма тлумачэння праўкі
Радок 1: Радок 1:
{{Адміністрацыйная адзінка
<br style="clear:both"/>
|Беларуская назва = Карачаева-Чаркеская Рэспубліка
{| class="toccolours" border=1 align=right cellpadding=4 cellspacing=0 width=300 style="border-collapse: collapse; margin: 0 0 1em 1em;"
|+<big><big>'''Карачаево-Черкесская Республика<br />Къарачай-Черкес Республика<br />Къэрэшей-Шэрджэс Республикэ<br /><small>Рэспубліка Карачаева-Чаркесія</small>'''</big></big>
|Арыгінальная назва = {{lang-ru|}} Карачаево-Черкесская Республика<br />{{lang-krc|}} Къарачай-Черкес Республика<br />{{lang-abq|}} Къарча-Черкес Республика<br />{{lang-nog|}} Карашай-Шеркеш Республикасы<br />{{lang-kbd|}} Къэрэшей-Шэрджэс Республикэ
|Герб = Coat of Arms of Karachay-Cherkessia.svg
|-
|Сцяг = Flag of Karachay-Cherkessia.svg
| align=center colspan=2 |
|Краіна = [[Расія]]
{| border=0 cellpadding=2 cellspacing=0 style="background:inherit;"
|Гімн = [[Гімн Карачаева-Чаркесіі]]
|- style="background: #FFFFFF; text-align: center; margin: 0.2em 0.2em 0.1em 0.1em;"
|Статус = [[Рэспубліка]]
| style="width: 145px;" | [[Выява:Kchr gerb.png|130px|center|герб]]
|Від адміністрацыйнай адзінкі1 = [[Эканамічныя раёны Расіі|Эканамічны раён]]
| style="width: 145px;" | <span style="border:1px solid #bbbbbb; display:table-cell;">[[Выява:Flag of Karachay-Cherkessia.svg|130px|center|сцяг]]</span>
|Назва адміністрацыйнай адзінкі1 = [[Паўночна-Каўказскі эканамічны раён, Расія|Паўночна-Каўказскі]]
|-
|Від адміністрацыйнай адзінкі2 =
|}
|Назва адміністрацыйнай адзінкі2 =
|-
|Уваходзіць у = [[Паўночна-Каўказская федэральная акруга|Паўночна-Каўказскую федэральную акругу]]
| align=center colspan=2 | [[Выява:RussiaKarachay-Cherkessia2007-07.png]]
|Від адміністрацыйнага падзелу =
|-
|Уключае = 10 [[раён]]аў,<br/>2 гарадскія акругі
| [[Афіцыйная мова]] || [[Руская мова|руская]], [[Абазінская мова|абазінская]], [[Карачаеўская мова|карачаеўская]], [[Нагайская мова|нагайская]], [[Чаркеская мова|чаркеская]]
|Від адміністрацыйнага цэнтра =
|-
|Адміністрацыйны цэнтр = [[Чаркеск]]
| [[Адміністратыўны падзел Расіі|Тып суб'екту федэрацыі]] || [[Рэспубліка]]
|Буйныгорад = Чаркеск
|-
|Буйныягарады = [[Чаркеск]], [[Усць-Джэгута]], [[Карачаеўск]]
| [[Федэральныя акругі Расіі|Федеральная акруга]] || [[Паўночна-Каўказская федэральная акруга|Паўночна-Каўказская]]
|Датаўтварэння = [[12 студзеня]] [[1922]] <small>(як [[Карачаева-Чаркеская аўтаномная вобласць|Карачаева-Чаркеская АВ]])</small><br/>[[26 красавіка]] [[1926]] <small>(падзел на [[Карачаеўская аўтаномная вобласць|Карачаеўскую АВ]], [[Чаркеская нацыянальная акруга|Чаркескую НА]],<br/>Баталпашынскі і Зелянчуцкі раёны;<br/>ад 30 красавіка 1928 Чаркеская НА набывае статус аўт. вобласці)</small><br/>[[12 кастрычніка]] [[1943]] <small>(ліквідацыя Карачаеўскай АВ)</small><br/>[[12 студзеня]] [[1957]] <small>(аднаўленне Карачаева-Чаркескай АВ)</small><br/>[[30 студзеня]] [[1990]] <small>(як Карачаева-Чаркеская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка)</small><br/>[[9 снежня]] [[1992]] <small>(як Карачаева-Чаркеская Рэспубліка)</small>
|-
|Глава = [[Рашыд Цямрэзаў]]
| [[Эканамічныя акругі Расіі|Эканамічная акруга]] || [[Паўночна-Каўказская эканамічная акруга Расіі|Паўночна-Каўказская]]
|Назва главы = Кіраўнік Рэспублікі
|-
|Глава2 = [[Мурат Карданаў]]
| [[Сталіца]] || [[Чаркеск]]
|Назва главы2 = Старшыня Урада
|-
|Глава3 = [[Аляксандр Іваноў]]
| '''Прэзідэнт''' || [[Мустафа Батдыеў]]
|Назва главы3 = Старшыня<br/>Народнага Сходу (Парламенту)
|-
|Мова = [[руская мова|руская]], [[балкарская мова|карачаеўская]], [[кабардзінская мова|кабардзіна-чаркеская]], [[абазінская мова|абазінская]]
| [[Плошча]]<br /> — Усяго <br /> — % Вада || [[Спіс суб'ектаў Расіі паводле плошчы|83 месца]]<br />14 100 [[квадратны кіламетр|км²]]<br />
|МовыВаЎжытку =
|-
|Насельніцтва = {{падзенне}}471 847<ref name="karachaj">http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/PrPopul.xls</ref>
| [[Насельніцтва]] <br /> — Усяго ([[2002]]) <br /> — [[Шчыльнасць насельніцтва|Шчыльнасць]] || [[Спіс суб'ектаў Расіі паводле насельніцтва|75 месца]] <br />439 710<br /> 31,2/км²
|Год перапісу = 2013
|-
|Адсотак ад насельніцтва =
| '''Аўтамабільны код''' || 09
|Месца па насельніцтве = 75
|-
|Спіс паводле насельніцтва =
| [[Часавы пояс]] || [[UTC]]+3
|Шчыльнасць = 33,05
|}
|Месца па шчыльнасці =
|Нацыянальны склад = [[карачаеўцы]], [[рускія]], [[чаркесы]], [[абазіны]], [[нагайцы]]
|Канфесійны склад =
|Плошча = 14 277
|Адсотак ад плошчы =
|Месца па плошчы = 77
|Спіс паводле плошчы =
|Максімальная вышыня =
|Сярэдняя вышыня =
|Мінімальная вышыня =
|Шырата =
|Даўгата =
|Карта = Karachay-Cherkess in Russia.svg
|Загаловак карты =
|Памер карты = 240
|Карта адміністрацыйнай адзінкі =
|Памер карты аа =
|Часавы пояс = +2[[UTC]] +4
|Скарачэнне =
|ISO = RU-KC
|FIPS =
|Тэлефонны код =
|Паштовыя індэксы =
|Інтэрнэт-дамен =
|Код аўтамабільных нумароў = 09
|Катэгорыя ў Commons =
|Параметр1 =
|Назва параметру1 =
|Параметр2 =
|Назва параметру 2 =
|Сайт = http://www.kchr.ru/
|Дадаткі =
|Медыя-параметр1 =
|Назва медыя-параметру 1 =
|Медыя-параметр2 =
|Назва медыя-параметру 2 =
|Колер1 = {{Колер|Расія}}
|Колер фону герб-сцяг = {{Колер|Расія}}
}}
[[Image:Karachay Cherkess03.png|thumb|250px|right]]
[[Image:Karachay Cherkess03.png|thumb|250px|right]]
'''КАРАЧАЕВА-ЧАРКЕСІЯ''', суб'ект [[Расія|Расійскай Федэрацыя]], размешчаны на [[Паўночны Каўказ|Паўночным Каўказе]].
'''Карача́ева-Чарке́сія''', суб'ект [[Расія|Расійскай Федэрацыя]], размешчаны на [[Паўночны Каўказ|Паўночным Каўказе]].


Размешчаны ў перадгор'ях паўночнай часткі Вялікага [[Каўказ]]а. Рэспубліка мяжуе на захадзе з [[Краснадарскі край|Краснадарскім краем]], на поўначы са [[Стаўрапольскі край|Стаўрапольскім краем]], на ўсходзе — з [[Кабардына-Балкарыя|Кабардына-Балкарскай рэспублікай]], на поўдні ўздоўж Галоўнага Каўказскага хрыбта — з [[Абхазія]]й і [[Грузія]]й. Уключае [[Карачай]], [[Чаркесія|Чаркесію]], [[Абазінія|Абазінію]] і тэрыторыі, населеныя [[Верхняя Кубань|казакамі]] і [[нагайцы|нагайцамі]]. Адміністрацыйны цэнтр — горад [[Чаркеск]].
Размешчаны ў перадгор'ях паўночнай часткі Вялікага [[Каўказ]]а. Рэспубліка мяжуе на захадзе з [[Краснадарскі край|Краснадарскім краем]], на поўначы са [[Стаўрапольскі край|Стаўрапольскім краем]], на ўсходзе — з [[Кабардына-Балкарыя|Кабардына-Балкарскай рэспублікай]], на поўдні ўздоўж Галоўнага Каўказскага хрыбта — з [[Абхазія]]й і [[Грузія]]й. Уключае [[Карачай]], [[Чаркесія|Чаркесію]], [[Абазінія|Абазінію]] і тэрыторыі, населеныя [[Верхняя Кубань|казакамі]] і [[нагайцы|нагайцамі]]. Адміністрацыйны цэнтр — горад [[Чаркеск]].


== Геаграфія і прырода ==
== Геаграфія і прырода ==
Буйнейшая частка (каля 80%) Карачаево-Черкесской Рэспублікі размешчана ў горнай мясцовасці. У межах рэспублікі вылучаюцца 3 зоны: предгорная раўніна, перадгор'і і горы [[Каўказ]]а. На поўначы цягнуцца Перадавыя хрыбты Вялікага Каўказа, на поўдні — Вадараздзельны і Бакавы, іх вышыня дасягае 4000 м. Да ўзбярэжжа Чорнага мора вядуць [[Марухскі перавал|Марухский]] і [[Клухорскі перавал]]ы. На мяжы з Кабардино-Балкарыяй размешчаная гара [[гара Эльбрус|Эльбрус]], самая высокая вяршыня Каўказа.
Буйнейшая частка (каля 80%) Карачаево-Черкесской Рэспублікі размешчана ў горнай мясцовасці. У межах рэспублікі вылучаюцца 3 зоны: предгорная раўніна, перадгор'і і горы [[Каўказ]]а. На поўначы цягнуцца Перадавыя хрыбты Вялікага Каўказа, на поўдні — Вадараздзельны і Бакавы, іх вышыня дасягае 4000 м. Да ўзбярэжжа Чорнага мора вядуць [[Марухскі перавал|Марухский]] і [[Клухорскі перавал]]ы. На мяжы з Кабардзіна-Балкарыяй размешчаная гара [[гара Эльбрус|Эльбрус]], самая высокая вяршыня Каўказа.


У рэспубліцы маецца шмат водных рэсурсаў: каля 130 высакагорных азёр, мноства горных вадаспадаў. Працякаюць 172 рэкі, з якіх самыя буйныя — [[Рака Кубань|Кубань]], [[Рака Вялікі Зеленчук|Вялікі]] і [[Рака Малы Зеленчук|Малы Зеленчук]], [[Рака Уруп|Уруп]], [[Рака Лаба, прыток Кубані|Лаба]]; маецца [[Кубанскае вадасховішча]]. Дзеючая ў рэспубліцы сістэма [[Вялікі Стаўрапальскі канал|Вялікага Стаўрапальскага канала]] з'яўляецца крыніцай водазабеспячэння для [[Стаўрапальскі край|Стаўрапальскага края]].
У рэспубліцы маецца шмат водных рэсурсаў: каля 130 высакагорных азёр, мноства горных вадаспадаў. Працякаюць 172 рэкі, з якіх самыя буйныя — [[Рака Кубань|Кубань]], [[Рака Вялікі Зеленчук|Вялікі]] і [[Рака Малы Зеленчук|Малы Зеленчук]], [[Рака Уруп|Уруп]], [[Рака Лаба, прыток Кубані|Лаба]]; маецца [[Кубанскае вадасховішча]]. Дзеючая ў рэспубліцы сістэма [[Вялікі Стаўрапальскі канал|Вялікага Стаўрапальскага канала]] з'яўляецца крыніцай водазабеспячэння для [[Стаўрапальскі край|Стаўрапальскага края]].

Версія ад 20:48, 24 лістапада 2014

Карачаева-Чаркеская Рэспубліка
руск.: Карачаево-Черкесская Республика
карач.-балк. Къарачай-Черкес Республика
абаз.: Къарча-Черкес Республика
наг.: Карашай-Шеркеш Республикасы
кабард.-чарк. Къэрэшей-Шэрджэс Республикэ
Герб[d] Сцяг
Герб[d] Сцяг
Краіна  Расія
Гімн Гімн Карачаева-Чаркесіі
Статус Рэспубліка
Уваходзіць у Паўночна-Каўказскую федэральную акругу
Уключае 10 раёнаў,
2 гарадскія акругі
Адміністрацыйны цэнтр Чаркеск
Інш. буйныя гарады Чаркеск, Усць-Джэгута, Карачаеўск
Дата ўтварэння 12 студзеня 1922 (як Карачаева-Чаркеская АВ)
26 красавіка 1926 (падзел на Карачаеўскую АВ, Чаркескую НА,
Баталпашынскі і Зелянчуцкі раёны;
ад 30 красавіка 1928 Чаркеская НА набывае статус аўт. вобласці)
12 кастрычніка 1943 (ліквідацыя Карачаеўскай АВ)
12 студзеня 1957 (аднаўленне Карачаева-Чаркескай АВ)
30 студзеня 1990 (як Карачаева-Чаркеская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка)
9 снежня 1992 (як Карачаева-Чаркеская Рэспубліка)
Кіраўнік Рэспублікі Рашыд Цямрэзаў
Старшыня Урада Мурат Карданаў
Старшыня
Народнага Сходу (Парламенту)		 Аляксандр Іваноў
Афіцыйная мова руская, карачаеўская, кабардзіна-чаркеская, абазінская
Насельніцтва (2013)
 ▼471 847[1] (75-е месца)
Шчыльнасць 33,05 чал./км²
Нацыянальны склад карачаеўцы, рускія, чаркесы, абазіны, нагайцы
Плошча 14 277 км²
(77-е месца)
Карачаева-Чаркеская Рэспубліка на карце
Часавы пояс +2UTC +4
Код ISO 3166-2 RU-KC
Код аўтам. нумароў 09
Афіцыйны сайт
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Карача́ева-Чарке́сія, суб'ект Расійскай Федэрацыя, размешчаны на Паўночным Каўказе.

Размешчаны ў перадгор'ях паўночнай часткі Вялікага Каўказа. Рэспубліка мяжуе на захадзе з Краснадарскім краем, на поўначы са Стаўрапольскім краем, на ўсходзе — з Кабардына-Балкарскай рэспублікай, на поўдні ўздоўж Галоўнага Каўказскага хрыбта — з Абхазіяй і Грузіяй. Уключае Карачай, Чаркесію, Абазінію і тэрыторыі, населеныя казакамі і нагайцамі. Адміністрацыйны цэнтр — горад Чаркеск.

Геаграфія і прырода

Буйнейшая частка (каля 80%) Карачаево-Черкесской Рэспублікі размешчана ў горнай мясцовасці. У межах рэспублікі вылучаюцца 3 зоны: предгорная раўніна, перадгор'і і горы Каўказа. На поўначы цягнуцца Перадавыя хрыбты Вялікага Каўказа, на поўдні — Вадараздзельны і Бакавы, іх вышыня дасягае 4000 м. Да ўзбярэжжа Чорнага мора вядуць Марухский і Клухорскі перавалы. На мяжы з Кабардзіна-Балкарыяй размешчаная гара Эльбрус, самая высокая вяршыня Каўказа.

У рэспубліцы маецца шмат водных рэсурсаў: каля 130 высакагорных азёр, мноства горных вадаспадаў. Працякаюць 172 рэкі, з якіх самыя буйныя — Кубань, Вялікі і Малы Зеленчук, Уруп, Лаба; маецца Кубанскае вадасховішча. Дзеючая ў рэспубліцы сістэма Вялікага Стаўрапальскага канала з'яўляецца крыніцай водазабеспячэння для Стаўрапальскага края.

Нетры багаты прыроднымі выкапнямі: каменны вугаль, граніт, мармур, розныя руды і гліны. У вялікіх запасах — лячэбныя мінеральныя воды, прысутнічаюць мноства тэрмальных крыніц. Карачаева-Чаркесія размешчана ў зоне горных стэпаў і шыракалістых лясоў. У лясах і высакагор'і захавалася багатая флора і фаўна. На тэрыторыі рэспублікі знаходзяцца Тэбердзінскі запаведнік і частка Каўказскага запаведніка.

Насельніцтва

Карачаево-Чаркесія з'яўляецца шматнацыянальнай рэспублікай: на яе тэрыторыі пражываюць прадстаўнікі больш 80 нацыянальнасцей. Агульная колькасць насельніцтва складае 434,5 тыс. чал.(2005). Шчыльнасць насельніцтва — 30,8 чал./км², удзельная вага гарадскога насельніцтва — 44,1%.

Нацыянальны склад: карачаеўцы (38,5 %), рускія (33,6 %), чаркесы (11,3 %), абазіны (7,4 %), нагайцы (3,4 %).

Адміністратыўны падзел

Рэспубліка падзеленая на 10 раёнаў; налічваецца 144 населеных пункта, з іх — 4 буйных горада (Чаркеск, Карачаеўск, Усць-Джэгута і Цеберда). Раёны:

  • Усць-Джэгуцінскі
  • Зеленчукскі
  • Малакарачаеўскі
  • Прыкубанскі
  • Хабезскі
  • Адыге-Хабльскі
  • Карачаеўскі
  • Урупскі

Сімволіка

Спасылкі

commons: Карачаева-Чаркесія на Вікісховішчы

Шаблон:Link FA

  1. ↑ http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/PrPopul.xls
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Карачаева-Чаркесія&oldid=1866638"