Даасізм: Розніца паміж версіямі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
[недагледжаная версія][недагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
M.L.Bot (размовы | уклад)
др выдал. шаблона, replaced: {{Link GA| → {{subst:Void| (2) using AWB
др спасылкі, арфаграфія
Радок 1: Радок 1:
{{арфаграфія}}
{{арфаграфія}}
'''Даасі́зм''' (кіт. 道教, піньінь dàojiào) — кітайскае традыцыйнае вучэнне, якое ўключае элементы [[рэлігія|рэлігіі]], [[містыка|містыкі]], [[гаданні|гаданняў]], [[шаманізм]]у, [[медытацыя|медытацыйнай практыкі]], [[Навука|навукі]]. Існуе таксама даоская [[філасофія]].
'''Даасі́зм''' (кіт. 道教, піньінь dàojiào) — [[Кітайцы|кітайскае]] традыцыйнае вучэнне, якое ўключае элементы [[рэлігія|рэлігіі]], [[містыка|містыкі]], [[гаданні|гаданняў]], [[шаманізм]]у, [[медытацыя|медытацыйнай практыкі]], [[Навука|навукі]]. Існуе таксама даоская [[філасофія]].


Даасізм варта адрозніваць ад Вучэння пра Даа (道学) — больш позняга з’явы, шырока вядомай пад назвай [[неаканфуцыянства]].
Даасізм варта адрозніваць ад Вучэння пра [[Даа]] (道学) — больш позняга з’явы, шырока вядомай пад назвай [[неаканфуцыянства]].


== Гісторыя ==
== Гісторыя ==
Радок 14: Радок 14:
Філасофскія складанні, якія адносяцца да даасізму, пачынаюцца з эпохі Царстваў якія Змагаюцца ([[Чжаньго]]) у [[V стагоддзе да н.э.]], практычна адначасова з вучэннем [[Канфуцый|Канфуцыя]]. Традыцыя лічыць заснавальнікам даасізму легендарнага Жоўтага Імператара [[Хуандзі]].
Філасофскія складанні, якія адносяцца да даасізму, пачынаюцца з эпохі Царстваў якія Змагаюцца ([[Чжаньго]]) у [[V стагоддзе да н.э.]], практычна адначасова з вучэннем [[Канфуцый|Канфуцыя]]. Традыцыя лічыць заснавальнікам даасізму легендарнага Жоўтага Імператара [[Хуандзі]].


Іншым заснавальнікам даасізму лічыцца старажытнакітайскі мудрэц [[Лао-цзы]]. Даоскай традыцыяй яму прыпісваецца аўтарства адной з асноўных кніг даасізму — «[[Даа Дэ Цзін]]» кіт. 道德經. Гэты трактат з'явіўся ядром, вакол якога стала фарміравацца вучэнне даасізму.
Іншым заснавальнікам даасізму лічыцца старажытнакітайскі мудрэц [[Лаа-Цзы]]. Даоскай традыцыяй яму прыпісваецца аўтарства адной з асноўных кніг даасізму — «[[Даа Дэ Цзін]]» кіт. 道德經. Гэты трактат з'явіўся ядром, вакол якога стала фарміравацца вучэнне даасізму.


Яшчэ адным знакамітым тэкстам ранняга даасізму з'яўляецца [[Чжуан-цзы]], аўтар якога [[Чжуан-цзы|Чжуан Чжоу]] (369—286 гг. да н.э.), вядомы пад імем [[Чжуан-цзы]], у гонар якога і названы твор.
Яшчэ адным знакамітым тэкстам ранняга даасізму з'яўляецца [[Чжуан-цзы]], аўтар якога [[Чжуан-цзы|Чжуан Чжоу]] (369—286 гг. да н.э.), вядомы пад імем [[Чжуан-цзы]], у гонар якога і названы твор.


У пачатку II стагоддзя н.э. постаць Лао-цзы абагаўляецца, распрацоўваецца складаная іерархія багоў і дэманаў, узнікае культ, у якім цэнтральнае месца займаюць варажба і абрады, «выганяючыя» злых духаў. Пантэон даасізму ўзначаліў Яшмавы ўладар (Шан-дзі), які пачытаўся як бог неба, вышэйшае бажаство і бацька імператараў («сыноў неба»). За ім шлі [[Лаа-Цзы]] і творца міру — [[Пань-гу]].
У пачатку II стагоддзя н.э. постаць Лао-цзы абагаўляецца, распрацоўваецца складаная іерархія багоў і дэманаў, узнікае культ, у якім цэнтральнае месца займаюць варажба і абрады, «выганяючыя» злых духаў. [[Пантэон]] даасізму ўзначаліў Яшмавы ўладар (Шан-дзі), які пачытаўся як бог неба, вышэйшае бажаство і бацька імператараў («сыноў неба»). За ім шлі [[Лаа-Цзы]] і творца міру — [[Пань-гу]].


=== Першыя даоскія школы ===
=== Першыя даоскія школы ===


Даасізм як рэлігійная арганізацыя з’явіўся пазней. Перадумовай узнікнення даасізму з’явілася [[Паўстанне Жоўтых павязак]], а афармленне даасізму адбылося падчас позняй дынастыі Хань, у другой палове [[II стагоддзе|II стагоддзя н.э.]] [[Чжан Даалін]] заснаваў школу [[Школа Нябесных Настаўнікаў|Нябесных Настаўнікаў]] і стаў яе першым патрыярхам. Трэці Нябесны настаўнік [[Чжан Лу]] змог атрымаць у кіраванне тэрыторыю ў горах правінцыі [[Сычуань]], якая стала першай даоскай тэакратычнай дзяржавай. Даоская дзяржава пацярпела паразу ад [[Цаа Цаа]] ў [[215]] і спыніла сваё існаванне.
Даасізм як рэлігійная арганізацыя з’явіўся пазней. Перадумовай узнікнення даасізму з’явілася [[Паўстанне Жоўтых павязак]], а афармленне даасізму адбылося падчас позняй дынастыі Хань, у другой палове [[II стагоддзе|II стагоддзя н.э.]] [[Чжан Даалін]] заснаваў школу [[Школа Нябесных Настаўнікаў|Нябесных Настаўнікаў]] і стаў яе першым патрыярхам. Трэці Нябесны настаўнік [[Чжан Лу]] змог атрымаць у кіраванне тэрыторыю ў гарах правінцыі [[Сычуань]], якая стала першай даоскай [[Тэакратыя|тэакратычнай]] дзяржавай. Даоская дзяржава пацярпела паразу ад [[Цаа Цаа]] ў [[215]] і спыніла сваё існаванне.


Пазней утвараліся іншыя даоскія школы. Важную ролю ў развіцці даасізму адыгралі школы [[Шанцын|Маошань]] (яна ж [[Шанцын]]) і [[Лінбаа]].
Пазней утвараліся іншыя даоскія школы. Важную ролю ў развіцці даасізму адыгралі школы [[Шанцын|Маошань]] (яна ж [[Шанцын]]) і [[Лінбаа]].


У літаратуры (уключаючы кітайскую) нярэдка абмяркоўваецца магчымасць запазычанняў палажэнняў даасізму з індыйскай філасофіі, або наадварот, перанясенні даасізму ў Індыю і заснаванне там будызму. Паказваецца таксама падабенства да кітайскай філасофіі індыйскай канцэпцыі безаблічнага Абсалюту, эманацыя якога стварыла бачны фенаменальны мір і зліцца з якім (сысці ад фенаменальнага міру) было мэтай [[брахманы|брахманаў]]. Гэтае пытанне неаднаразова ставілася ў розных даоскіх школах. Аднак дэталёвае даследаванне адхіляе гіпотэзу прамога запазычання.
У літаратуры (уключаючы кітайскую) нярэдка абмяркоўваецца магчымасць запазычанняў палажэнняў даасізму з індыйскай філасофіі, або наадварот, перанясенні даасізму ў [[Індыя|Індыю]] і заснаванне там [[будызм|будызму]]. Паказваецца таксама падабенства да кітайскай філасофіі індыйскай канцэпцыі безаблічнага [[Абсалют, філасофія|Абсалюту]], эманацыя якога стварыла бачны фенаменальны свет і зліцца з якім (сысці ад фенаменальнага свету) было мэтай [[брахманы|брахманаў]]. Гэтае пытанне неаднаразова ставілася ў розных даоскіх школах. Аднак дэталёвае даследаванне адхіляе гіпотэзу прамога запазычання.


Лао-цзы не мог прынесці ў Індыю філасофію, з якой там былі знаёмыя не менш за паўтысячагоддзя да яго нараджэння. Можна толькі выказаць здагадку, што сам факт вандраванняў паказвае, што і ў то падалены час яны не былі немагчымымі і што, такім чынам, не толькі з Кітая на захад, але і з захаду (у тым ліку і з Індыі) у Кітай маглі перамяшчацца людзі і іх ідэі.
Лао-цзы не мог прынесці ў Індыю філасофію, з якой там былі знаёмыя не менш за паўтысячагоддзя да яго нараджэння. Можна толькі выказаць здагадку, што сам факт вандраванняў паказвае, што і ў той падалены час яны не былі немагчымымі і што, такім чынам, не толькі з Кітая на захад, але і з захаду (у тым ліку і з Індыі) у Кітай маглі перамяшчацца людзі і іх ідэі.


У сваёй пэўнай практычнай дзейнасці даасізм у Кітаі мала чым нагадваў практыку брахманізму. На кітайскай глебе рацыяналізм асільваў любую містыку, прымушаючы яе сыходзіць у бок, забівацца ў куты, дзе яна толькі і магла захоўвацца. Так здарылася і з даасізмам. Хоць у даоскім трактаце «Чжуан-цзы» (IV—III стст. да н.э.) гаворыцца аб тым, што жыццё і смерць — паняцці адносныя, акцэнт зроблены на жыццё і тое, як яго варта арганізаваць.
У сваёй пэўнай практычнай дзейнасці даасізм у Кітаі мала чым нагадваў практыку брахманізму. На кітайскай глебе рацыяналізм асільваў любую містыку, прымушаючы яе сыходзіць у бок, забівацца ў куты, дзе яна толькі і магла захоўвацца. Так здарылася і з даасізмам. Хоць у даоскім трактаце «Чжуан-цзы» (IV—III стст. да н.э.) гаворыцца аб тым, што жыццё і смерць — паняцці адносныя, акцэнт зроблены на жыццё і тое, як яго варта арганізаваць.
Радок 44: Радок 44:
=== Заняпад даасізму ў Цынскую эпоху ===
=== Заняпад даасізму ў Цынскую эпоху ===


Вядома, што імператар [[Кансі]] (1654—1722) скептычна ставіўся да ўсякага роду забабонаў і містычных практык. Што не дзіўна: ён быў маньчжурам і яго не цікавіла кітайская філасофія. Так, калі падчас аднаго з вандраванняў па поўдні Кітая нейкі прастачына паднёс яму трактат аб дасягненні неўміручасці пасродкам алхіміі, Кансі загадаў шпурнуць яму кнігу назад. Даосы нават самага высокага рангу таксама не былі ў яго ў фаварытах.
Вядома, што імператар [[Кансі]] (1654—1722) скептычна ставіўся да ўсякага роду забабонаў і містычных практык. Што не дзіўна: ён быў [[Маньчжуры|маньчжурам]] і яго не цікавіла кітайская філасофія. Так, калі падчас аднаго з вандраванняў па поўдні Кітая нейкі прастачына паднёс яму трактат аб дасягненні неўміручасці пасродкам [[алхімія|алхіміі]], Кансі загадаў шпурнуць яму кнігу назад. Даосы нават самага высокага рангу таксама не былі ў яго ў фаварытах.


=== Даасізм у цяперашні час ===
=== Даасізм у цяперашні час ===
Даасізм прайшоў доўгі шлях эвалюцыі і ў XX стагоддзе ўвайшоў як традыцыйная кітайская рэлігія. Пасля прыходу ў Кітаі да ўлады камуністаў у [[1949]] годзе даасізм падвергнуўся значнаму ганенню. Пасля рэформ [[Дэн Сяопін]]а ў [[1978]] годзе становішча стала паляпшацца. За апошнія гады адкрылася вялікая колькасць даоскіх храмаў і кляштараў. У некаторай ступені адраджэнне даасізму абавязанае росту папулярнасці тэхнікі [[Цыгун|цы гун]], якая непасрэдна ўзыходзіць да даоскай [[унутраная алхімія|унутранай алхіміі]]. Даасізм у сучасным выглядзе ўяўляе сабой рэлігію, з пышным вонкавым пластом (абрады, рытуалы, храмы) і хупавым унутраным, эзатэрычным, улучальным у сябе тэхнікі для ўдасканалення цела, розуму і духу.
Даасізм прайшоў доўгі шлях эвалюцыі і ў XX стагоддзе ўвайшоў як традыцыйная кітайская рэлігія. Пасля прыходу ў Кітаі да ўлады камуністаў у [[1949]] годзе даасізм падвергнуўся значнаму ганенню. Пасля рэформ [[Дэн Сяапін|Дэн Сяапіна]] ў [[1978]] годзе становішча стала паляпшацца. За апошнія гады адкрылася вялікая колькасць даоскіх храмаў і кляштараў. У некаторай ступені адраджэнне даасізму абавязанае росту папулярнасці тэхнікі [[Цыгун|цы гун]], якая непасрэдна ўзыходзіць да даоскай [[унутраная алхімія|унутранай алхіміі]]. Даасізм у сучасным выглядзе ўяўляе сабой рэлігію, з пышным вонкавым пластам (абрады, рытуалы, храмы) і хупавым унутраным, эзатэрычным, улучальным у сябе тэхнікі для ўдасканалення цела, розуму і духу.


== Гл. таксама ==
== Гл. таксама ==

Версія ад 22:31, 19 жніўня 2015

Даасі́зм (кіт. 道教, піньінь dàojiào) — кітайскае традыцыйнае вучэнне, якое ўключае элементы рэлігіі, містыкі, гаданняў, шаманізму, медытацыйнай практыкі, навукі. Існуе таксама даоская філасофія.

Даасізм варта адрозніваць ад Вучэння пра Даа (道学) — больш позняга з’явы, шырока вядомай пад назвай неаканфуцыянства.

Гісторыя

Фарміраванне даасізму

Даасізм як стабільная рэлігійная арганізацыя аформіўся толькі ў II стагоддзі, але шматлікія сведчанні кажуць, што даасізм узнік істотна раней, ва ўсякім разе ў V — III стагоддзях да н.э. ужо існавала развітая традыцыя, падрыхтаваўшая элементы вучэння, якія актыўна выкарыстоўваліся ў Сярэднявеччы.

Асноўнымі крыніцамі даасізму паслужылі містычныя і шаманскія культы царства Чу і іншых «варварскіх» дзяржаў на поўдні Кітая, вучэнне аб неўміручасці і магічныя практыкі, якія развіліся ў царстве Ці і філасофская традыцыя паўночнага Кітая.

Філасофскія складанні, якія адносяцца да даасізму, пачынаюцца з эпохі Царстваў якія Змагаюцца (Чжаньго) у V стагоддзе да н.э., практычна адначасова з вучэннем Канфуцыя. Традыцыя лічыць заснавальнікам даасізму легендарнага Жоўтага Імператара Хуандзі.

Іншым заснавальнікам даасізму лічыцца старажытнакітайскі мудрэц Лаа-Цзы. Даоскай традыцыяй яму прыпісваецца аўтарства адной з асноўных кніг даасізму — «Даа Дэ Цзін» кіт. 道德經. Гэты трактат з'явіўся ядром, вакол якога стала фарміравацца вучэнне даасізму.

Яшчэ адным знакамітым тэкстам ранняга даасізму з'яўляецца Чжуан-цзы, аўтар якога Чжуан Чжоу (369—286 гг. да н.э.), вядомы пад імем Чжуан-цзы, у гонар якога і названы твор.

У пачатку II стагоддзя н.э. постаць Лао-цзы абагаўляецца, распрацоўваецца складаная іерархія багоў і дэманаў, узнікае культ, у якім цэнтральнае месца займаюць варажба і абрады, «выганяючыя» злых духаў. Пантэон даасізму ўзначаліў Яшмавы ўладар (Шан-дзі), які пачытаўся як бог неба, вышэйшае бажаство і бацька імператараў («сыноў неба»). За ім шлі Лаа-Цзы і творца міру — Пань-гу.

Першыя даоскія школы

Даасізм як рэлігійная арганізацыя з’явіўся пазней. Перадумовай узнікнення даасізму з’явілася Паўстанне Жоўтых павязак, а афармленне даасізму адбылося падчас позняй дынастыі Хань, у другой палове II стагоддзя н.э. Чжан Даалін заснаваў школу Нябесных Настаўнікаў і стаў яе першым патрыярхам. Трэці Нябесны настаўнік Чжан Лу змог атрымаць у кіраванне тэрыторыю ў гарах правінцыі Сычуань, якая стала першай даоскай тэакратычнай дзяржавай. Даоская дзяржава пацярпела паразу ад Цаа Цаа ў 215 і спыніла сваё існаванне.

Пазней утвараліся іншыя даоскія школы. Важную ролю ў развіцці даасізму адыгралі школы Маошань (яна ж Шанцын) і Лінбаа.

У літаратуры (уключаючы кітайскую) нярэдка абмяркоўваецца магчымасць запазычанняў палажэнняў даасізму з індыйскай філасофіі, або наадварот, перанясенні даасізму ў Індыю і заснаванне там будызму. Паказваецца таксама падабенства да кітайскай філасофіі індыйскай канцэпцыі безаблічнага Абсалюту, эманацыя якога стварыла бачны фенаменальны свет і зліцца з якім (сысці ад фенаменальнага свету) было мэтай брахманаў. Гэтае пытанне неаднаразова ставілася ў розных даоскіх школах. Аднак дэталёвае даследаванне адхіляе гіпотэзу прамога запазычання.

Лао-цзы не мог прынесці ў Індыю філасофію, з якой там былі знаёмыя не менш за паўтысячагоддзя да яго нараджэння. Можна толькі выказаць здагадку, што сам факт вандраванняў паказвае, што і ў той падалены час яны не былі немагчымымі і што, такім чынам, не толькі з Кітая на захад, але і з захаду (у тым ліку і з Індыі) у Кітай маглі перамяшчацца людзі і іх ідэі.

У сваёй пэўнай практычнай дзейнасці даасізм у Кітаі мала чым нагадваў практыку брахманізму. На кітайскай глебе рацыяналізм асільваў любую містыку, прымушаючы яе сыходзіць у бок, забівацца ў куты, дзе яна толькі і магла захоўвацца. Так здарылася і з даасізмам. Хоць у даоскім трактаце «Чжуан-цзы» (IV—III стст. да н.э.) гаворыцца аб тым, што жыццё і смерць — паняцці адносныя, акцэнт зроблены на жыццё і тое, як яго варта арганізаваць.

Містычныя ідэалы ў гэтым трактаце згулялі немалаважную ролю ў трансфармацыі філасофскага даасізму ў даасізм рэлігійны. Міфічнасць праяўлялася, напрыклад, у згадваннях аб фантастычным даўгалецці (800, 1200 гадоў) і неўміручасці, якіх могуць дасягнуць праведныя пустэльнікі, якія наблізіліся да Даа. Тут мы бачым асноўнае разыходжанне з большасцю рэлігій: імкненне да неўміручасці замяняе імкненне да добрага замагільнага жыцця.

Фарміраванне канону

Да V стагоддзя н.э. складаецца даоскі канон Даа цзан (Скарбніца Даа), які ўключаў ужо больш 250 даоскіх тэкстаў па ўзоры Будыскага Канону. Канчаткова Даа цзан аформіўся ў 1607 годзе, калі да яго была дададзеная апошняя група з 56 складанняў. У сваім сучасным выглядзе Даа цзан уяўляе збор 1488 складанняў.

Развіццё даасізму

Даасізм амаль ніколі не быў афіцыйнай рэлігіяй — хутчэй уяўляў сабой рух народных мас, самотных вучоных і пустэльнікаў. Але ў нетрах даасізму рэгулярна нараджаліся або ўсплывалі новыя ідэі, якія натхнялі вучоных, палітыкаў, пісьменнікаў. Сялянскія бунты ў Кітаі і паўстанні са звяржэннем дынастый зараджаліся таксама ў нетрах даасізму.

Заняпад даасізму ў Цынскую эпоху

Вядома, што імператар Кансі (1654—1722) скептычна ставіўся да ўсякага роду забабонаў і містычных практык. Што не дзіўна: ён быў маньчжурам і яго не цікавіла кітайская філасофія. Так, калі падчас аднаго з вандраванняў па поўдні Кітая нейкі прастачына паднёс яму трактат аб дасягненні неўміручасці пасродкам алхіміі, Кансі загадаў шпурнуць яму кнігу назад. Даосы нават самага высокага рангу таксама не былі ў яго ў фаварытах.

Даасізм у цяперашні час

Даасізм прайшоў доўгі шлях эвалюцыі і ў XX стагоддзе ўвайшоў як традыцыйная кітайская рэлігія. Пасля прыходу ў Кітаі да ўлады камуністаў у 1949 годзе даасізм падвергнуўся значнаму ганенню. Пасля рэформ Дэн Сяапіна ў 1978 годзе становішча стала паляпшацца. За апошнія гады адкрылася вялікая колькасць даоскіх храмаў і кляштараў. У некаторай ступені адраджэнне даасізму абавязанае росту папулярнасці тэхнікі цы гун, якая непасрэдна ўзыходзіць да даоскай унутранай алхіміі. Даасізм у сучасным выглядзе ўяўляе сабой рэлігію, з пышным вонкавым пластам (абрады, рытуалы, храмы) і хупавым унутраным, эзатэрычным, улучальным у сябе тэхнікі для ўдасканалення цела, розуму і духу.

Гл. таксама

Спасылкі


Шаблон:Dao-stub