Лагойск: Розніца паміж версіямі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
→‎Культура: вікіфікацыя
testing, replaced: = }} → = |OpenStreetMap = 242978939 }} using AWB
Радок 76: Радок 76:
|add2 =
|add2 =
|add3n =
|add3n =
|add3 =
|add3 =
|OpenStreetMap = 242978939
}}
}}
'''Лаго́йск''' ([[Інструкцыя па транслітарацыі (2007)|афіц. транс.]]: ''Lahojsk'') — горад у [[Мінская вобласць|Мінскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], адміністрацыйны цэнтр [[Лагойскі раён|Лагойскага раёна]], на [[рака Гайна|р. Гайна]]. У 40 км ад [[Мінск]]а, 31 км ад чыгуначнай станцыі Смалявічы на лініі Мінск—[[Орша]]. Аўтадарогі на Мінск, [[Лепель]], [[Смалявічы]], [[Барысаў]], [[Маладзечна]]. Насельніцтва 12,3 тыс. чал. (2015).
'''Лаго́йск''' ([[Інструкцыя па транслітарацыі (2007)|афіц. транс.]]: ''Lahojsk'') — горад у [[Мінская вобласць|Мінскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], адміністрацыйны цэнтр [[Лагойскі раён|Лагойскага раёна]], на [[рака Гайна|р. Гайна]]. У 40 км ад [[Мінск]]а, 31 км ад чыгуначнай станцыі Смалявічы на лініі Мінск—[[Орша]]. Аўтадарогі на Мінск, [[Лепель]], [[Смалявічы]], [[Барысаў]], [[Маладзечна]]. Насельніцтва 12,3 тыс. чал. (2015).
Радок 87: Радок 88:
Першы пісьмовы ўспамін пра Лагойск змяшчаецца ў «Павучанні» [[Уладзімір Манамах|Уладзіміра Манамаха]] і датуецца [[1078]]: «''Пожог землю и, повоевав до Лукомля и до Логожьска, та на Дръютъск воюя''». У кан. [[XI стагоддзе|XI ст.]] паселішча далучылася да [[Полацкае княства|Полацкага княства]]. У [[1127]] князь кіеўскі Мсціслаў Уладзіміравіч у часе выправы на Полацк разрабаваў Лагойск, узяў у палон жыхароў і перадаў яго [[Ізяслаў Мсціславіч|Ізяславу Мсціславічу]]. У [[1180]] горад зрабіўся сталіцай [[Лагойскае княства|удзельнага княства]].
Першы пісьмовы ўспамін пра Лагойск змяшчаецца ў «Павучанні» [[Уладзімір Манамах|Уладзіміра Манамаха]] і датуецца [[1078]]: «''Пожог землю и, повоевав до Лукомля и до Логожьска, та на Дръютъск воюя''». У кан. [[XI стагоддзе|XI ст.]] паселішча далучылася да [[Полацкае княства|Полацкага княства]]. У [[1127]] князь кіеўскі Мсціслаў Уладзіміравіч у часе выправы на Полацк разрабаваў Лагойск, узяў у палон жыхароў і перадаў яго [[Ізяслаў Мсціславіч|Ізяславу Мсціславічу]]. У [[1180]] горад зрабіўся сталіцай [[Лагойскае княства|удзельнага княства]].


[[Выява:Łahojsk,_Pleščanickaja._Лагойск,_Плешчаніцкая_(J._Tyškievič,_XIX).jpg|thumb|злева|180px|[[Касцёл Нараджэння Найсвяцейшай Дзевы Марыі і Святога Казіміра, Лагойск|Касцёл Св. Казіміра]], [[XIX стагоддзе|XIX ст.]]]]
[[Выява:Łahojsk, Pleščanickaja. Лагойск, Плешчаніцкая (J. Tyškievič, XIX).jpg|thumb|злева|180px|[[Касцёл Нараджэння Найсвяцейшай Дзевы Марыі і Святога Казіміра, Лагойск|Касцёл Св. Казіміра]], [[XIX стагоддзе|XIX ст.]]]]


У 1-й чвэрці [[XIV стагоддзе|XIV ст.]] Лагойск далучыўся да [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. У [[1387]] [[Спіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Ягайла]] надаў яго ў валоданне свайму брату [[Скіргайла Альгердавіч|Скіргайлу]], з [[1392]] — уладанне вялікага князя [[Вітаўт]]а. У «Спісе [[замак|гарадоў]] далёкіх і блізкіх» (кан. [[XIV стагоддзе|XIV ст.]]) Лагойск значыцца сярод «літоўскіх» замкаў<ref>[[Валерый Пазднякоў|Пазднякоў В.]] Лагойск // {{Крыніцы/ЭВКЛ|2к}} С. 177.</ref>. У [[1413]] мясцовасць увайшла ў склад [[Віленскае ваяводства|Віленскага ваяводства]]. З часоў княжання [[Казімір Ягелончык|Казіміра]] Лагойскам валодалі [[Чартарыйскія]]. У [[1505]] крымскія татары спалілі і разрабавалі мястэчка.
У 1-й чвэрці [[XIV стагоддзе|XIV ст.]] Лагойск далучыўся да [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. У [[1387]] [[Спіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Ягайла]] надаў яго ў валоданне свайму брату [[Скіргайла Альгердавіч|Скіргайлу]], з [[1392]] — уладанне вялікага князя [[Вітаўт]]а. У «Спісе [[замак|гарадоў]] далёкіх і блізкіх» (кан. [[XIV стагоддзе|XIV ст.]]) Лагойск значыцца сярод «літоўскіх» замкаў<ref>[[Валерый Пазднякоў|Пазднякоў В.]] Лагойск // {{Крыніцы/ЭВКЛ|2к}} С. 177.</ref>. У [[1413]] мясцовасць увайшла ў склад [[Віленскае ваяводства|Віленскага ваяводства]]. З часоў княжання [[Казімір Ягелончык|Казіміра]] Лагойскам валодалі [[Чартарыйскія]]. У [[1505]] крымскія татары спалілі і разрабавалі мястэчка.

Версія ад 00:24, 1 снежня 2015

Горад
Лагойск
Герб
Герб
Краіна
Вобласць
Раён
Каардынаты
Першая згадка
Вышыня цэнтра
192 м[1]
Насельніцтва
12 376 чалавек (2015)
Часавы пояс
Тэлефонны код
+375 1774
Паштовы індэкс
223110
Аўтамабільны код
5
СААТА
6232501000
Афіцыйны сайт
Афіцыйны сайт (руск.) (англ.)
Лагойск на карце Беларусі ±
Лагойск (Беларусь)
Лагойск
Лагойск (Мінская вобласць)
Лагойск

Лаго́йск (афіц. транс.: Lahojsk) — горад у Мінскай вобласці Беларусі, адміністрацыйны цэнтр Лагойскага раёна, на р. Гайна. У 40 км ад Мінска, 31 км ад чыгуначнай станцыі Смалявічы на лініі Мінск—Орша. Аўтадарогі на Мінск, Лепель, Смалявічы, Барысаў, Маладзечна. Насельніцтва 12,3 тыс. чал. (2015).

Гісторыя

Асноўны артыкул: Гісторыя Лагойска

Першы пісьмовы ўспамін пра Лагойск змяшчаецца ў «Павучанні» Уладзіміра Манамаха і датуецца 1078: «Пожог землю и, повоевав до Лукомля и до Логожьска, та на Дръютъск воюя». У кан. XI ст. паселішча далучылася да Полацкага княства. У 1127 князь кіеўскі Мсціслаў Уладзіміравіч у часе выправы на Полацк разрабаваў Лагойск, узяў у палон жыхароў і перадаў яго Ізяславу Мсціславічу. У 1180 горад зрабіўся сталіцай удзельнага княства.

Касцёл Св. Казіміра, XIX ст.

У 1-й чвэрці XIV ст. Лагойск далучыўся да Вялікага Княства Літоўскага. У 1387 вялікі князь Ягайла надаў яго ў валоданне свайму брату Скіргайлу, з 1392 — уладанне вялікага князя Вітаўта. У «Спісе гарадоў далёкіх і блізкіх» (кан. XIV ст.) Лагойск значыцца сярод «літоўскіх» замкаў[2]. У 1413 мясцовасць увайшла ў склад Віленскага ваяводства. З часоў княжання Казіміра Лагойскам валодалі Чартарыйскія. У 1505 крымскія татары спалілі і разрабавалі мястэчка.

У пач. XVI ст. дзякуючы шлюбу Лагойск перайшоў да Тышкевічаў, якія ўладкавалі тут сваю рэзідэнцыю. З гэтага часу мястэчка зрабілася цэнтрам графства. У 1532 тут адбудавалі спаленую татарамі замкавую Богаяўленскую царкву, пры царкве існаваў манастыр. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай (1565—1566) Лагойск увайшоў у склад Менскага павета Менскага ваяводства. У часы войнаў Маскоўскай дзяржавы з Вялікім Княствам Літоўскім (1512—1522, 1534—1537), і ў Трынаццацігадовую вайну (1654—1667) мястэчка пэўны час (у 1519, 1535, 1654[3]) знаходзілася пад маскоўскай акупацыяй.

У 1609 вядомы навуковец Аляксандр Тышкевіч фундаваў у Лагойску першы парафіяльны касцёл, у якім праводзілася пахаванне тутэйшай лініі роду. У 1673 кароль і вялікі князь Міхал Вішнявецкі надаў мястэчку прывілей на штотыднёвы гандаль і 2 рэгулярныя кірмашы.

У часы Вялікай Паўночнай вайны (1700—1721) 6 мая 1708 шведскае войска заняла Лагойск і спаліла замак. У 1752[3] на месцы зруйнавага замка А. Тышкевіч збудаваў новую царкву і заснаваў кляштар базылянаў. У 1787 ён жа распачаў будову мураванага касцёла, асвечанага ў 1793[3].

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793) Лагойск апынуўся ў складзе Расійскай імперыі, дзе стаў цэнтрам воласці Барысаўскага павета Мінскай губерні. Станам на 1795 тут было 90 хрысціянскіх і 26 іўдзейскіх двароў, каталіцкі касцёл, грэка-каталіцкая царква ў гонар Св. Міколы і базылянскі кляштар; 9 мая, 6 жніўня і 6 снежня праводзіліся кірмашы. Мястэчка было цэнтрам маёнтку, якім супольна валодалі былы рэферэндар і канцлер Вінцэнт Тышкевіч і кашталян жамойцкі Станіслаў Тышкевіч. У 1809—1860 гг. у мястэчку дзейнічала Лагойская палатняна-папяровая мануфактура. Выпускала палатно, баваўняныя і льняныя хусцінкі. У 1859 г. мела 12 станкоў і 2 машыны. У 1860 г. працавала каля 60 чалавек. Выпускала да 50 і больш тысяч аршынаў палатна рознага колеру і ўзору. Прадукцыя збывалася ў Мінску і Рызе[4].

У 1814—1819 тут збудавалі 2-павярховы палац (будынак падарвалі ў канцы апошняй вайны). У 1837 пачала працаваць ткацкая фабрыка, таксама дзейнічала невялікая фабрыка сельскагаспадарчых прылад з жалезаплавільнай майстэрняй. К. Тышкевіч заснаваў у мястэчку банк для мяшчан і сялян, але праз пэўны час фабрыку і банк зачынілі. У 1842 браты Канстанцін і Яўстах Тышкевічы стварылі музей старажытнасцей, на аснове калекцыі якога ў 1855 заснавалі Віленскі музей старажытнасцей. Станам на 1861 у Лагойску працавалі шкіпінарны і медны заводы. З 1897 — цэнтр воласці Барысаўскага павета. Паводле вынікаў перапісу (1897) — народнае вучылішча, гарбарны завод, вадзяны млын, 14 крамаў, рэгулярна адбываліся 3 кірмашы.

У 1919 Лагойск увайшоў у БССР, дзе 17 ліпеня 1924 стаў цэнтрам раёна. 27 верасня 1938 паселішча атрымала афіцыйны статус пасёлка гарадскога тыпу. У Другую сусветную вайну з 2 ліпеня 1941 да 2 ліпеня 1944 пасёлак знаходзіўся пад нямецкай акупацыяй. У 1998 Лагойск атрымаў статус горада.

Эканоміка

Прадпрыемствы дрэваапрацоўчай, харчовай прамысловасці. Гасцініца «Алімп». Лагойск — цэнтр турызму нацыянальнага значэння.

Культура

Гісторыка-краязнаўчы музей імя К. і Я. Тышкевічаў.

Славутасці

  • Мікалаеўская царква
    Мікалаеўская царква
  • Руіны сядзібы Тышкевічаў
    Руіны сядзібы Тышкевічаў
  • Парк Тышкевічаў
    Парк Тышкевічаў
  • Памятны знак у парку
    Памятны знак у парку

Вядомыя асобы

Зноскі

  1. ↑ GeoNames — 2005. Праверана 9 ліпеня 2017.
  2. ↑ Пазднякоў В. Лагойск // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т.. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя. С. 177.
  3. ↑ а б в Пазднякоў В. Лагойск // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т.. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя. С. 178.
  4. ↑ Лагойская палатняна-папяровая мануфактура // Беларуская энцыклапедыя: У 18 тамах. Том 9: Кулівін — Малаіта / Беларуская энцыклапедыя; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і іншае. — Мн.: Беларуская энцыклапедыя, 1999. — С. 91.

Літаратура

Спасылкі

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Лагойск&oldid=2200650"