Паўстанне дзекабрыстаў: Розніца паміж версіямі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Няма тлумачэння праўкі
др стылявыя змены, арфаграфія
Радок 1: Радок 1:
{{арфаграфія}}
{{Узброены канфлікт
{{Узброены канфлікт
|назва = Паўстанне дзекабрыстаў
|назва = Паўстанне дзекабрыстаў
Радок 7: Радок 6:
|месца = [[Санкт-Пецярбург]]
|месца = [[Санкт-Пецярбург]]
|вынік = Задушэнне паўстання. Сасланне дзекабрыстаў у [[Сібір]].
|вынік = Задушэнне паўстання. Сасланне дзекабрыстаў у [[Сібір]].
|праціўнік1 = Паўночнае таемнае таварыства</br>Маскоўскі лейб-гвардыі полк</br>Грэнадзёрскі лейб-гвардыі полк</br>Гвардзейскі марскі экіпаж
|праціўнік1 = Паўночнае тайнае таварыства</br>Маскоўскі лейб-гвардыі полк</br>Грэнадзёрскі лейб-гвардыі полк</br>Гвардзейскі марскі экіпаж
|праціўнік2 = {{Сцяг Расійскай імперыі}} [[Расійская імперыя]]
|праціўнік2 = {{Сцяг Расійскай імперыі}} [[Расійская імперыя]]
|сілы1 = больш за 3000 чалавек
|сілы1 = больш за 3000 чалавек
|сілы2 =
|сілы2 =
}}
}}
'''Паўста́нне дзекабры́стаў''' ({{lang-ru|Восстание декабристов}}) — спроба дзяржаўнага перавароту, якая адбылася ў [[Санкт-Пецярбург]]у, сталіцы [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], 14 [[26 снежня|(26) снежня]] [[1825]] года. Паўстанне было здзейсненае супольнасьцю дваран-адзінадумцаў (пры падтрымцы вайсковых частак), ставіла за мэту лібералізацыю расійскага грамадска-палітычнага ладу і недапушчэнне ўступлення на трон [[Мікалай I|Мікалая I]]. Паўстанне адрознівалася ад змоў эпохі палацавых пераваротаў сваёй рэвалюцыйнай накіраванасцю і мела мацнейшы рэзананс у расійскім грамадстве, значна паўплывала на грамадска-палітычнае жыццё Мікалаеўскай эпохі.
'''Паўста́нне дзекабры́стаў''' ({{lang-ru|Восстание декабристов}}) — спроба дзяржаўнага перавароту, якая адбылася ў [[Санкт-Пецярбург]]у, сталіцы [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], 14 [[26 снежня|(26) снежня]] [[1825]] года. Паўстанне было здзейснена супольнасцю дваран-аднадумцаў (пры падтрымцы вайсковых часцей), ставіла мэтай лібералізацыю расійскага грамадска-палітычнага ладу і недапушчэнне ўступлення на трон [[Мікалай I|Мікалая I]]. Паўстанне адрознівалася ад змоў эпохі палацавых пераваротаў сваёй рэвалюцыйнай накіраванасцю і мела наймацнейшы рэзананс у расійскім грамадстве, значна паўплывала на грамадска-палітычнае жыццё Мікалаеўскай эпохі.




== Міжцарстваванне 1825 года ==
== Міжцарстваванне 1825 года ==
''Гл.таксама:[[Дзекабрысты]]''
''Гл.таксама: [[Дзекабрысты]]''


Вестка пра смерць цара [[Аляксандр I, імператар расійскі|Аляксандра I]] прыйшла ў [[Пецярбург]] [[27 лістапада]]. Сына ў яго не было (а дзве яго дачкі, Марыя і Лізавета, памерлі ў маленстве). Па законе 1797 года на трон павінен быў уступіць наступны па старшынстве яго брат [[Канстанцін Паўлавіч|Канстанцін]].
Вестка пра смерць цара [[Аляксандр I, імператар расійскі|Аляксандра I]] прыйшла ў [[Пецярбург]] [[27 лістапада]]. Сына ў яго не было (а дзве яго дачкі, Марыя і Лізавета, памерлі ў маленстве). Па законе 1797 года на трон павінен быў уступіць наступны па старшынстве яго брат [[Канстанцін Паўлавіч|Канстанцін]].


Вестка пра смерць Аляксандра I, атрыманае ў Пецярбургу, заспела чальцоў Паўночнага таварыства знянацку. У той жа дзень на нарадзе ў [[Кандрат Фёдаравіч Рылееў|Рылеева]] было вырашана, што калі Канстанцін прыме прастол, то належыць абвясціць усім чальцам грамадства аб яго фармальным роспуску «і дзейнічаць колькі магчыма асцярожней, імкнучыся ў два ці тры гады заняць значнае месца ў гвардзейскіх паліцах». Між тым у Пецярбургу пачалі распаўсюджвацца чуткі пра тое, што Канстанцін адмаўляецца ад пасаду, які пераходзіць, такім чынам, да [[Мікалай I, імператар расійскі|Мікалая]].У чальцоў Паўночнага таварыства ізноў «з'явілася надзея на неадкладнае выступ», выкарыстоўваючы ў якасці падставы вернасць прысязе Канстанціну.[[10 снежня]] ўжо дакладна стала вядома пра тое, што рыхтуецца «переприсяга». Пачаліся штодзённыя нарады ў К. Ф. Рылеева, [[Сяргей Пятровіч Трубяцкой|С. П. Трубяцкога]] і [[Яўген Пятровіч Абаленскі|Я. П. Абаленскага]], дзе распрацоўваліся розныя варыянты выступу.<ref name=":0">[http://www.yandex.by/clck/jsredir?from=www.yandex.by%3Bsearch%2F%3Bweb%3B%3B&text=&etext=1086.uwANud1hZKPvBy7MRQVJFMB8R3DnZutwWxG-va8KycfE2Pz9xFJIIMQ0rTC3uLJYKd5HDbbBa0URP_XopJ9LjfgiKDXLoXez8LAKSj-gkU_LZBmR5C4F5S8GDxCGsBJThHXWZ1XJ7IB5yy80xBZ3BOZfEdhUgirlhY_5Rlh8bFg.ef4cfd8d5c3ea1b2ccbedb31d75c933ea731e1a0&uuid=&state=PEtFfuTeVD5kpHnK9lio9dp88zwjJi-A9wwjDIux7f8Zuv0g6oZ30w&data=UlNrNmk5WktYejR0eWJFYk1Ldmtxc1cxa3ZRTXBrdl9YN2FXMG5Va3pzcEZkZjRrcVpvLU84V2xKQ3RiWm9ia1RYdVJkVXRpS2ktTlhpZWI0aE1WVmtnTndUUk1sMUhSUUk1Y204NjExRXhFWGVBS2wwVUFHZw&b64e=2&sign=ae90b1998ee13449b2ef53f415b7f87f&keyno=0&cst=AiuY0DBWFJ5Hyx_fyvalFJ8kGfN2jiJSY3PBwjsQ7KKvZbJsTSLn5DQpdq3KnNGrLu-JMjYhI_we5O2UbXnCh3DP4-G9I3sKzZcc9DgChPWDdZceclo6j22PdmpU_omvgoZVjI9Mbj_1H3P2VDS20fcAnTMYAlMDqRDkhA4y13HJxINa6kg1NGhzWuLsBzgHCirVJ_ej8-o&ref=orjY4mGPRjlSKyJlbRuxUsrqwT4MTd6ZVGFRZC8qbB3F4t1n7Hh_RttDQvAstFuBodoqZ4qx1uTiVJtECIzYvtKhEe4xX6DlAryz4RrfmHpEJdJtIaqrI6p-Hdd6yvlOGZibcYbi84x0rwBNV0pOuPdyn8-80NMR-TmsxO1uL36DaPJ1cr92yjVoNxEGmNfvUjQ_BAeDinwwZQlimi1pdd_xjvN2nWK2Xh0TKZIu2Jz_QAWAksK-tSq5ErjWuFYacDa-DkWwMs8aVS68KefeBeV-fIXHwtTYG4n3N7CGEAhygSKnoEgMxujNsCNIb3Y_Qu-vo0QoXbZhSK3mfVkME_ZvNPyhjsP6151hgfLgg3W_y-gauHc4Y4ukexzuEfzZ617XhniRHo2Q0TfV9xuee1OgcfGcNoTKXmsjluGkzPe4pgzc7N-n9Vk5asBAdwmLbObgY3qMvjPanfJAK7rUWXRZby3lFUU4cNrYdZgVO2XZ7jj8JTbxEzsiOxGxdaYA2I75-FjW7TZJPSTTB2L7WzyYdwnfalTHq8yV_wnSlqjTzzfju5Bxzw1PuUXgZI3UeO5PMJWb0Yw&l10n=ru&cts=1466011762583&mc=5.057724966088559 Восстание декабристов в 1825 году]</ref>
Вестка пра смерць Аляксандра I, атрыманая ў Пецярбургу, заспела членаў Паўночнага таварыства знянацку. У той жа дзень на нарадзе ў [[Кандрат Фёдаравіч Рылееў|Рылеева]] было вырашана, што калі Канстанцін прыме прастол, то належыць абвясціць усім членам таварыства аб яго фармальным роспуску «і дзейнічаць як мага асцярожней, імкнучыся за два ці тры гады заняць значнае месца ў гвардзейскіх палках». Між тым у Пецярбургу пачалі распаўсюджвацца чуткі пра тое, што Канстанцін адмаўляецца ад прастола, які пераходзіць, такім чынам, да [[Мікалай I, імператар расійскі|Мікалая]]. У членаў Паўночнага таварыства ізноў «з'явілася надзея на неадкладнае выступленне», выкарыстоўваючы ў якасці падставы вернасць прысязе Канстанціну. [[10 снежня]] ўжо дакладна стала вядома пра тое, што рыхтуецца «перапрысяга». Пачаліся штодзённыя нарады ў К. Ф. Рылеева, [[Сяргей Пятровіч Трубяцкой|С. П. Трубяцкога]] і [[Яўген Пятровіч Абаленскі|Я. П. Абаленскага]], дзе распрацоўваліся розныя варыянты выступлення.<ref name=":0">[http://www.yandex.by/clck/jsredir?from=www.yandex.by%3Bsearch%2F%3Bweb%3B%3B&text=&etext=1086.uwANud1hZKPvBy7MRQVJFMB8R3DnZutwWxG-va8KycfE2Pz9xFJIIMQ0rTC3uLJYKd5HDbbBa0URP_XopJ9LjfgiKDXLoXez8LAKSj-gkU_LZBmR5C4F5S8GDxCGsBJThHXWZ1XJ7IB5yy80xBZ3BOZfEdhUgirlhY_5Rlh8bFg.ef4cfd8d5c3ea1b2ccbedb31d75c933ea731e1a0&uuid=&state=PEtFfuTeVD5kpHnK9lio9dp88zwjJi-A9wwjDIux7f8Zuv0g6oZ30w&data=UlNrNmk5WktYejR0eWJFYk1Ldmtxc1cxa3ZRTXBrdl9YN2FXMG5Va3pzcEZkZjRrcVpvLU84V2xKQ3RiWm9ia1RYdVJkVXRpS2ktTlhpZWI0aE1WVmtnTndUUk1sMUhSUUk1Y204NjExRXhFWGVBS2wwVUFHZw&b64e=2&sign=ae90b1998ee13449b2ef53f415b7f87f&keyno=0&cst=AiuY0DBWFJ5Hyx_fyvalFJ8kGfN2jiJSY3PBwjsQ7KKvZbJsTSLn5DQpdq3KnNGrLu-JMjYhI_we5O2UbXnCh3DP4-G9I3sKzZcc9DgChPWDdZceclo6j22PdmpU_omvgoZVjI9Mbj_1H3P2VDS20fcAnTMYAlMDqRDkhA4y13HJxINa6kg1NGhzWuLsBzgHCirVJ_ej8-o&ref=orjY4mGPRjlSKyJlbRuxUsrqwT4MTd6ZVGFRZC8qbB3F4t1n7Hh_RttDQvAstFuBodoqZ4qx1uTiVJtECIzYvtKhEe4xX6DlAryz4RrfmHpEJdJtIaqrI6p-Hdd6yvlOGZibcYbi84x0rwBNV0pOuPdyn8-80NMR-TmsxO1uL36DaPJ1cr92yjVoNxEGmNfvUjQ_BAeDinwwZQlimi1pdd_xjvN2nWK2Xh0TKZIu2Jz_QAWAksK-tSq5ErjWuFYacDa-DkWwMs8aVS68KefeBeV-fIXHwtTYG4n3N7CGEAhygSKnoEgMxujNsCNIb3Y_Qu-vo0QoXbZhSK3mfVkME_ZvNPyhjsP6151hgfLgg3W_y-gauHc4Y4ukexzuEfzZ617XhniRHo2Q0TfV9xuee1OgcfGcNoTKXmsjluGkzPe4pgzc7N-n9Vk5asBAdwmLbObgY3qMvjPanfJAK7rUWXRZby3lFUU4cNrYdZgVO2XZ7jj8JTbxEzsiOxGxdaYA2I75-FjW7TZJPSTTB2L7WzyYdwnfalTHq8yV_wnSlqjTzzfju5Bxzw1PuUXgZI3UeO5PMJWb0Yw&l10n=ru&cts=1466011762583&mc=5.057724966088559 Восстание декабристов в 1825 году]</ref>


Выступ прызначылі на [[14 снежня]] — дзень, калі трэба было прысягаць Мікалаю Паўлавічу.[[13 снежня]] быў распрацаваны канчатковы план паўстання. Было вырашана ў дзень прынясення прысягі новаму цару ажыццявіць захоп манарха і Сената і прымусіць іх да ўвядзення ў Расіі канстытуцыйнага ладу.<ref>[http://www.yandex.by/clck/jsredir?from=www.yandex.by%3Bsearch%2F%3Bweb%3B%3B&text=&etext=1086.FfOdL2J8DxUMNdcWQPOy8Q9cnC1o5GH_Oh3EwErFXtCUMCENDbUShxElEuHIektqm0WE6l74TtE6ugLnSHAgpFxrD_lxsUpkdBFljNZZckA.b07285ccdd44f952f61f3c4b24607eeaa1319df7&uuid=&state=PEtFfuTeVD5kpHnK9lio9bb4iM1VPfe4W5x0C0-qwflIRTTifi6VAA&data=UlNrNmk5WktYejR0eWJFYk1LdmtxcDEyLWxqTVRoRWpnMExqZ0x1aXJHMS1Yd2xXWF81a3J1TWp5blVRLUx4QnNySGhOYnEwbUd1ZkltLTExeVFkRlprNVpSV2lMTGtJTVBLNGIzVUFMb1ZGZ19rNlkwMGNkaGxIRnNpMmxMaGRaVU53UUp0UGJMUVJUTDVVdTlQOEg0TURUNmF2T1loeW1VVW5jZElNWEZRSUVYM3ZVVjlwRFp1LTdjakhpVEtKQnI5d0FQdU1vUElDLXJSTnZGZi1tZw&b64e=2&sign=b80db81e1e606504315a929acd295d97&keyno=0&cst=AiuY0DBWFJ5Hyx_fyvalFJ8kGfN2jiJSY3PBwjsQ7KKvZbJsTSLn5DQpdq3KnNGrLu-JMjYhI_we5O2UbXnCh3DP4-G9I3sKzZcc9DgChPWDdZceclo6j0dMXP1rfcrQ8V0IAAFhVRqgp0oIL70Jzn_EuAaf2-1YfclijdXaxgSWz0kDFPZ3fcrW5IKDeZAaTANjL29ukI0&ref=orjY4mGPRjlSKyJlbRuxUsrqwT4MTd6ZVGFRZC8qbB3F4t1n7Hh_RttDQvAstFuBodoqZ4qx1uQQoNVe0phDSNrDE1dw7dmKGAPAcmjXRc223YzaBskCmsoaYsaVbrjxrFa0yPFVdT6RzmS7t7--1aUug4AMDZzTC20k0H8aMn2ybWOSRModxP8fFu506yYVHQ6zQOAxFkHV4kdkzG3Bt6_VIbcFJirKF3fFDDpjV6m7n1Klaj7pqOSGUoKTGSLtl89ioxMX9bDLZqdNAWXQ3Xxkwt8ObkYEImnCHnFEJ51AS5nnP2c00Gbfa3LdP1oBDlfi3DVU4oEKrWM4TiJYFCBmjZ_sUgJiV10xefSffStydEjpQjr50UUGM7G04PJkGI6021DWPMLxvzw8PGxF50EvY4SVbeo4X5X1Rryx8VoGZeG2Zv-VwK9_8FeCxlbUwFjnndkr3cA&l10n=ru&cts=1466012369945&mc=5.0833065134881545 История России (кратко).Восстание декабристов]</ref>
Выступленне прызначылі на [[14 снежня]] — дзень, калі трэба было прысягаць Мікалаю Паўлавічу. [[13 снежня]] быў распрацаваны канчатковы план паўстання. Было вырашана ў дзень прынясення прысягі новаму цару ажыццявіць захоп манарха і Сената і прымусіць іх да ўвядзення ў Расіі канстытуцыйнага ладу.<ref>[http://www.yandex.by/clck/jsredir?from=www.yandex.by%3Bsearch%2F%3Bweb%3B%3B&text=&etext=1086.FfOdL2J8DxUMNdcWQPOy8Q9cnC1o5GH_Oh3EwErFXtCUMCENDbUShxElEuHIektqm0WE6l74TtE6ugLnSHAgpFxrD_lxsUpkdBFljNZZckA.b07285ccdd44f952f61f3c4b24607eeaa1319df7&uuid=&state=PEtFfuTeVD5kpHnK9lio9bb4iM1VPfe4W5x0C0-qwflIRTTifi6VAA&data=UlNrNmk5WktYejR0eWJFYk1LdmtxcDEyLWxqTVRoRWpnMExqZ0x1aXJHMS1Yd2xXWF81a3J1TWp5blVRLUx4QnNySGhOYnEwbUd1ZkltLTExeVFkRlprNVpSV2lMTGtJTVBLNGIzVUFMb1ZGZ19rNlkwMGNkaGxIRnNpMmxMaGRaVU53UUp0UGJMUVJUTDVVdTlQOEg0TURUNmF2T1loeW1VVW5jZElNWEZRSUVYM3ZVVjlwRFp1LTdjakhpVEtKQnI5d0FQdU1vUElDLXJSTnZGZi1tZw&b64e=2&sign=b80db81e1e606504315a929acd295d97&keyno=0&cst=AiuY0DBWFJ5Hyx_fyvalFJ8kGfN2jiJSY3PBwjsQ7KKvZbJsTSLn5DQpdq3KnNGrLu-JMjYhI_we5O2UbXnCh3DP4-G9I3sKzZcc9DgChPWDdZceclo6j0dMXP1rfcrQ8V0IAAFhVRqgp0oIL70Jzn_EuAaf2-1YfclijdXaxgSWz0kDFPZ3fcrW5IKDeZAaTANjL29ukI0&ref=orjY4mGPRjlSKyJlbRuxUsrqwT4MTd6ZVGFRZC8qbB3F4t1n7Hh_RttDQvAstFuBodoqZ4qx1uQQoNVe0phDSNrDE1dw7dmKGAPAcmjXRc223YzaBskCmsoaYsaVbrjxrFa0yPFVdT6RzmS7t7--1aUug4AMDZzTC20k0H8aMn2ybWOSRModxP8fFu506yYVHQ6zQOAxFkHV4kdkzG3Bt6_VIbcFJirKF3fFDDpjV6m7n1Klaj7pqOSGUoKTGSLtl89ioxMX9bDLZqdNAWXQ3Xxkwt8ObkYEImnCHnFEJ51AS5nnP2c00Gbfa3LdP1oBDlfi3DVU4oEKrWM4TiJYFCBmjZ_sUgJiV10xefSffStydEjpQjr50UUGM7G04PJkGI6021DWPMLxvzw8PGxF50EvY4SVbeo4X5X1Rryx8VoGZeG2Zv-VwK9_8FeCxlbUwFjnndkr3cA&l10n=ru&cts=1466012369945&mc=5.0833065134881545 История России (кратко). Восстание декабристов]</ref>


== Паўстанне ==
== Паўстанне ==


=== Прыход мяцежнікаў на плошчу ===
=== Прыход мяцежнікаў на плошчу ===
Надышла раніца 14 снежня. Чальцы тайнага таварыства ўжо знаходзіліся ў сваіх вайсковых частках і вялі агітацыю супраць прысягі Мікалаю I, дзеля захавання вернасці законнаму імператару Канстанціну. К 11 гадзінам раніцы першымі на [[Сенацкая плошча Санкт-Пецярбурга|Сенацкім плошчу]] былі выведзеныя Аляксандрам і Міхаілам Бястужава і Д. А. Щепіным-Растоўскім 800 салдат лейб-гвардыі Маскоўскага палка, якія былі пабудаваныя ў карэ (чатырохкутнік) каля помніка [[Пётр I, імператар расійскі|Пятру I]].Вакол помніка і карэ была пастаўлена загараджальны ланцуг салдат. У гадзіну дня да салдат Маскоўскага палка далучыліся матросы гвардзейскага экіпажа пад камандай капітан-лейтэнанта Мікалая Бястужава (старэйшага брата А. і М. Бястужава).Услед за імі на плошчу прыбыў лейб-гвардыі Грэнадзерскі поўк, які прывялі паручнікі Н. А. Паноў і А. М. Сутгоф. Усяго на плошчы сабралася 3 тыс. Салдат і матросаў пры 30 афіцэрах (некаторыя з іх не былі сябрамі таемнага грамадства і далучыліся да паўстання ў апошні момант).Чакалі падыходу іншых вайсковых частак, а галоўнае — дыктатара паўстання — С. П. Трубяцкога, без яго распараджэнняў паўсталыя не маглі самі дзейнічаць. Аднак на плошчы ён не з'явіўся, і паўстанне засталося без кіраўніка. Паводзіны Трубяцкога, несумненна, адыграла фатальную ролю ў дзень 14 снежня. Удзельнікі паўстання прынялі гэта як «здраду».<ref name=":0" />
Надышла раніца 14 снежня. Члены тайнага таварыства ўжо знаходзіліся ў сваіх вайсковых часцях і вялі агітацыю супраць прысягі Мікалаю I, дзеля захавання вернасці законнаму імператару Канстанціну. К 11 гадзінам раніцы першымі на [[Сенацкая плошча Санкт-Пецярбурга|Сенацкую плошчу]] былі выведзены Аляксандрам і Міхаілам Бястужавым і Д. А. Шчэпіным-Растоўскім 800 салдат лейб-гвардыі Маскоўскага палка, якія былі пастроены ў карэ (чатырохвугольнік) каля помніка [[Пётр I, імператар расійскі|Пятру I]]. Вакол помніка і карэ быў пастаўлены загараджальны ланцуг салдат. У гадзіну дня да салдат Маскоўскага палка далучыліся матросы гвардзейскага экіпажа пад камандай капітан-лейтэнанта Мікалая Бястужава (старэйшага брата А. і М. Бястужавых). Услед за імі на плошчу прыбыў лейб-гвардыі Грэнадзёрскі поўк, які прывялі паручнікі Н. А. Паноў і А. М. Сутгоф. Усяго на плошчы сабралася 3 тыс. салдат і матросаў пры 30 афіцэрах (некаторыя з іх не былі членамі тайнага таварыства і далучыліся да паўстання ў апошні момант). Чакалі падыходу іншых вайсковых часцей, а галоўнае — дыктатара паўстання — С. П. Трубяцкога, без яго распараджэнняў паўстанцы не маглі самі дзейнічаць. Аднак на плошчы ён не з'явіўся, і паўстанне засталося без кіраўніка. Паводзіны Трубяцкога, несумненна, адыгралі фатальную ролю ў дзень 14 снежня. Удзельнікі паўстання прынялі гэта як «здраду».<ref name=":0" />


=== Спробы ўгаварыць мяцежнікаў здацца ===
=== Спробы ўгаварыць мяцежнікаў здацца ===
Мікалай I спрабаваў паўплываць на паўстанцаў ўгаворамі. Да іх ён накіраваў генерал-губернатара Пецярбурга [[Міхаіл Андрэевіч Міларадавіч|М. А. Миларадавіча]] — героя [[Вайна 1812 года|Айчыннай вайны 1812 года]]. Ён паспрабаваў сваім красамоўствам пахіснуць салдат, і яго місія ледзь было не мела поспеху, калі б ён не быў смяротна паранены [[Пётр Рыгоравіч Кахоўскі|П. Р. Кахоўскім]] стрэлам з пісталета.<ref name=":0" />
Мікалай I спрабаваў паўплываць на паўстанцаў угаворамі. Да іх ён накіраваў генерал-губернатара Пецярбурга [[Міхаіл Андрэевіч Міларадавіч|М. А. Миларадавіча]] — героя [[Вайна 1812 года|Айчыннай вайны 1812 года]]. Ён паспрабаваў сваім красамоўствам пахіснуць салдат, і яго місія ледзь была не займела поспех, калі б ён не быў смяротна паранены [[Пётр Рыгоравіч Кахоўскі|П. Р. Кахоўскім]] стрэлам з пісталета.<ref name=":0" />


«Ўгаворваць» салдат былі пасланыя пецярбургскі мітрапаліт Серафім і кіеўскі мітрапаліт Яўген. Але ў адказ на ўгаворы, па сведчанні дзяка Прохара Іванова, салдаты пачалі крычаць мітрапалітам:"Які ты мітрапаліт, калі на двух тыднях двум імператарам прысягнуў … Ня верым вам, ідзеце прэч! ..".
«Угаворваць» салдат былі пасланыя пецярбургскі мітрапаліт Серафім і кіеўскі мітрапаліт Яўген. Але ў адказ на ўгаворы, па сведчанні дзяка Прохара Іванова, салдаты пачалі крычаць мітрапалітам: «Які ты мітрапаліт, калі на двух тыднях двум імператарам прысягнуў … Не верым вам, ідзіце прэч! ..».


=== Узброенае супрацьстаянне ===
=== Узброенае супрацьстаянне ===
Пакуль ішлі ўгаворы, Мікалай сцягнуў да Сенацкай плошчы 9 тыс. салдат пяхоты і 3 тыс. конных. Двойчы конная гвардыя атакавала карэ паўстанцаў, але кожны раз іх атакі спыняліся беглым ружэйным агнём. Зрэшты, паўсталыя стралялі ўверх, ды і самі коннагвардэйцы дзейнічалі нерашуча, выяўляючы салдацкую салідарнасць. І астатнія ўрадавыя войскі вагаліся. Ад іх да паўсталых прыходзілі парламенцёры і прасілі «пратрымацца да вечара», абяцаючы да іх далучыцца.
Пакуль ішлі ўгаворы, Мікалай сцягнуў да Сенацкай плошчы 9 тыс. салдат пяхоты і 3 тыс. конных. Двойчы конная гвардыя атакавала карэ паўстанцаў, але кожны раз іх атакі спыняліся беглым ружэйным агнём. Зрэшты, паўстанцы стралялі ўверх, ды і самі коннагвардзейцы дзейнічалі нерашуча, праяўляючы салдацкую салідарнасць. І астатнія ўрадавыя войскі вагаліся. Ад іх да паўстанцаў прыходзілі парламенцёры і прасілі «пратрымацца да вечара», абяцаючы да іх далучыцца.


Мікалай I, баючыся, што з надыходам цемры «бунт мог паведаміцца чэрні», аддаў загад выкарыстаць артылерыю. Некалькі картечный стрэлаў ва ўпор з блізкай адлегласці вырабілі моцнае спусташэнне ў шэрагах паўстанцаў і звярнулі іх ва ўцёкі. К 6 гадзінам вечара паўстанне было разгромлена. Усю ноч пры святле вогнішчаў прыбіралі параненых і забітых і змывалі з плошчы пралітую кроў.<ref name=":0" />
Мікалай I, баючыся, што з надыходам цемры «бунт мог перадацца чэрні», аддаў загад выкарыстаць артылерыю. Некалькі карцечных стрэлаў ва ўпор з блізкай адлегласці зрабілі моцнае спусташэнне ў радах паўстанцаў і звярнулі іх ва ўцёкі. К 6 гадзінам вечара паўстанне было разгромлена. Усю ноч пры святле вогнішчаў прыбіралі параненых і забітых і змывалі з плошчы пралітую кроў.<ref name=":0" />


Дзейнічала і Паўднёвае таварыства.29 снежня паўстаў Чарнігаўскі полк на Ўкраіне, але і гэта паўстанне было разгромлена. Паўстанцы сутыкнуліся з урадавымі войскамі і былі расстраляныя карцеччу.<ref name=":0" />
Дзейнічала і Паўднёвае таварыства. 29 снежня паўстаў Чарнігаўскі полк на Ўкраіне, але і гэта паўстанне было разгромлена. Паўстанцы сутыкнуліся з урадавымі войскамі і былі расстраляныя карцеччу.<ref name=":0" />


=== Памылкі паўстанцаў ===
=== Памылкі паўстанцаў ===
Кіраўнікі паўстання з самага пачатку рабілі шмат памылак, якія парушылі ўвесь яго план: па-першае, яны не здолелі скарыстацца першапачатковай разгубленасцю уладаў і захапіць ўжо раніцай Петрапаўлаўскую крэпасць, Сенат, Зімовы палац, перашкодзіць прысягі Мікалаю I у паліцах, у якіх ішло закісанне; па-другое, яны не паказалі ніякай актыўнасці ў ходзе паўстання, чакаючы падыходу і далучэння да іх іншых частак. Перад разгромам паўстання ў іх была цалкам рэальная магчымасць захапіць тыя некалькі лёгкіх гармат, якія былі Мікалаем I падцягнуты да плошчы і па сутнасці справы вырашылі сумны зыход паўстання. Таксама яны не звярнуліся па садзейнічанне да прысутных на плошчы пецярбургскаму люду, які відавочна выказваў ім спачуванне і гатовы быў да іх далучыцца.<ref name=":0" />
Кіраўнікі паўстання з самага пачатку рабілі шмат памылак, якія парушылі ўвесь яго план: па-першае, яны не здолелі скарыстацца першапачатковай разгубленасцю ўлад і захапіць ўжо раніцай Петрапаўлаўскую крэпасць, Сенат, Зімні палац, перашкодзіць прысязе Мікалая I у палках, у якіх ішло браджэнне; па-другое, яны не паказалі ніякай актыўнасці ў ходзе паўстання, чакаючы падыходу і далучэння да іх іншых часцей. Перад разгромам паўстання ў іх была цалкам рэальная магчымасць захапіць тыя некалькі лёгкіх гармат, якія былі Мікалаем I падцягнуты да плошчы і па сутнасці справы вырашылі сумны зыход паўстання. Таксама яны не звярнуліся па садзейнічанне да прысутнага на плошчы пецярбургскага люду, які відавочна выказваў ім спачуванне і гатовы быў да іх далучыцца.<ref name=":0" />


=== Пакаранне дзекабрыстаў ===
=== Пакаранне дзекабрыстаў ===
Па справе дзекабрыстаў было прыцягнута 579 чалавек. Прызнаныя вінаватымі 287. Пецярым вынесены і прыведзены ў выкананне смяротны прысуд.120 чалавек былі сасланыя на катаргу ў Сібір або на пасяленне.<ref name=":0" />
Па справе дзекабрыстаў было прыцягнута 579 чалавек. Прызнаныя вінаватымі 287. Пяцярым вынесены і прыведзены ў выкананне смяротны прысуд. 120 чалавек былі сасланыя на катаргу ў Сібір або на пасяленне.<ref name=":0" />

{{зноскі}}
{{зноскі}}



Версія ад 18:09, 8 ліпеня 2016

Паўстанне дзекабрыстаў
Дата 14 (26) снежня 1825
Месца Санкт-Пецярбург
Вынік Задушэнне паўстання. Сасланне дзекабрыстаў у Сібір.
Праціўнікі
Паўночнае тайнае таварыства
Маскоўскі лейб-гвардыі полк
Грэнадзёрскі лейб-гвардыі полк
Гвардзейскі марскі экіпаж
Сцяг Расійскай імперыі Расійская імперыя
Сілы бакоў
больш за 3000 чалавек
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Паўста́нне дзекабры́стаў (руск.: Восстание декабристов) — спроба дзяржаўнага перавароту, якая адбылася ў Санкт-Пецярбургу, сталіцы Расійскай імперыі, 14 (26) снежня 1825 года. Паўстанне было здзейснена супольнасцю дваран-аднадумцаў (пры падтрымцы вайсковых часцей), ставіла мэтай лібералізацыю расійскага грамадска-палітычнага ладу і недапушчэнне ўступлення на трон Мікалая I. Паўстанне адрознівалася ад змоў эпохі палацавых пераваротаў сваёй рэвалюцыйнай накіраванасцю і мела наймацнейшы рэзананс у расійскім грамадстве, значна паўплывала на грамадска-палітычнае жыццё Мікалаеўскай эпохі.


Міжцарстваванне 1825 года

Гл.таксама: Дзекабрысты

Вестка пра смерць цара Аляксандра I прыйшла ў Пецярбург 27 лістапада. Сына ў яго не было (а дзве яго дачкі, Марыя і Лізавета, памерлі ў маленстве). Па законе 1797 года на трон павінен быў уступіць наступны па старшынстве яго брат Канстанцін.

Вестка пра смерць Аляксандра I, атрыманая ў Пецярбургу, заспела членаў Паўночнага таварыства знянацку. У той жа дзень на нарадзе ў Рылеева было вырашана, што калі Канстанцін прыме прастол, то належыць абвясціць усім членам таварыства аб яго фармальным роспуску «і дзейнічаць як мага асцярожней, імкнучыся за два ці тры гады заняць значнае месца ў гвардзейскіх палках». Між тым у Пецярбургу пачалі распаўсюджвацца чуткі пра тое, што Канстанцін адмаўляецца ад прастола, які пераходзіць, такім чынам, да Мікалая. У членаў Паўночнага таварыства ізноў «з'явілася надзея на неадкладнае выступленне», выкарыстоўваючы ў якасці падставы вернасць прысязе Канстанціну. 10 снежня ўжо дакладна стала вядома пра тое, што рыхтуецца «перапрысяга». Пачаліся штодзённыя нарады ў К. Ф. Рылеева, С. П. Трубяцкога і Я. П. Абаленскага, дзе распрацоўваліся розныя варыянты выступлення.[1]

Выступленне прызначылі на 14 снежня — дзень, калі трэба было прысягаць Мікалаю Паўлавічу. 13 снежня быў распрацаваны канчатковы план паўстання. Было вырашана ў дзень прынясення прысягі новаму цару ажыццявіць захоп манарха і Сената і прымусіць іх да ўвядзення ў Расіі канстытуцыйнага ладу.[2]

Паўстанне

Прыход мяцежнікаў на плошчу

Надышла раніца 14 снежня. Члены тайнага таварыства ўжо знаходзіліся ў сваіх вайсковых часцях і вялі агітацыю супраць прысягі Мікалаю I, дзеля захавання вернасці законнаму імператару Канстанціну. К 11 гадзінам раніцы першымі на Сенацкую плошчу былі выведзены Аляксандрам і Міхаілам Бястужавым і Д. А. Шчэпіным-Растоўскім 800 салдат лейб-гвардыі Маскоўскага палка, якія былі пастроены ў карэ (чатырохвугольнік) каля помніка Пятру I. Вакол помніка і карэ быў пастаўлены загараджальны ланцуг салдат. У гадзіну дня да салдат Маскоўскага палка далучыліся матросы гвардзейскага экіпажа пад камандай капітан-лейтэнанта Мікалая Бястужава (старэйшага брата А. і М. Бястужавых). Услед за імі на плошчу прыбыў лейб-гвардыі Грэнадзёрскі поўк, які прывялі паручнікі Н. А. Паноў і А. М. Сутгоф. Усяго на плошчы сабралася 3 тыс. салдат і матросаў пры 30 афіцэрах (некаторыя з іх не былі членамі тайнага таварыства і далучыліся да паўстання ў апошні момант). Чакалі падыходу іншых вайсковых часцей, а галоўнае — дыктатара паўстання — С. П. Трубяцкога, без яго распараджэнняў паўстанцы не маглі самі дзейнічаць. Аднак на плошчы ён не з'явіўся, і паўстанне засталося без кіраўніка. Паводзіны Трубяцкога, несумненна, адыгралі фатальную ролю ў дзень 14 снежня. Удзельнікі паўстання прынялі гэта як «здраду».[1]

Спробы ўгаварыць мяцежнікаў здацца

Мікалай I спрабаваў паўплываць на паўстанцаў угаворамі. Да іх ён накіраваў генерал-губернатара Пецярбурга М. А. Миларадавіча — героя Айчыннай вайны 1812 года. Ён паспрабаваў сваім красамоўствам пахіснуць салдат, і яго місія ледзь была не займела поспех, калі б ён не быў смяротна паранены П. Р. Кахоўскім стрэлам з пісталета.[1]

«Угаворваць» салдат былі пасланыя пецярбургскі мітрапаліт Серафім і кіеўскі мітрапаліт Яўген. Але ў адказ на ўгаворы, па сведчанні дзяка Прохара Іванова, салдаты пачалі крычаць мітрапалітам: «Які ты мітрапаліт, калі на двух тыднях двум імператарам прысягнуў … Не верым вам, ідзіце прэч! ..».

Узброенае супрацьстаянне

Пакуль ішлі ўгаворы, Мікалай сцягнуў да Сенацкай плошчы 9 тыс. салдат пяхоты і 3 тыс. конных. Двойчы конная гвардыя атакавала карэ паўстанцаў, але кожны раз іх атакі спыняліся беглым ружэйным агнём. Зрэшты, паўстанцы стралялі ўверх, ды і самі коннагвардзейцы дзейнічалі нерашуча, праяўляючы салдацкую салідарнасць. І астатнія ўрадавыя войскі вагаліся. Ад іх да паўстанцаў прыходзілі парламенцёры і прасілі «пратрымацца да вечара», абяцаючы да іх далучыцца.

Мікалай I, баючыся, што з надыходам цемры «бунт мог перадацца чэрні», аддаў загад выкарыстаць артылерыю. Некалькі карцечных стрэлаў ва ўпор з блізкай адлегласці зрабілі моцнае спусташэнне ў радах паўстанцаў і звярнулі іх ва ўцёкі. К 6 гадзінам вечара паўстанне было разгромлена. Усю ноч пры святле вогнішчаў прыбіралі параненых і забітых і змывалі з плошчы пралітую кроў.[1]

Дзейнічала і Паўднёвае таварыства. 29 снежня паўстаў Чарнігаўскі полк на Ўкраіне, але і гэта паўстанне было разгромлена. Паўстанцы сутыкнуліся з урадавымі войскамі і былі расстраляныя карцеччу.[1]

Памылкі паўстанцаў

Кіраўнікі паўстання з самага пачатку рабілі шмат памылак, якія парушылі ўвесь яго план: па-першае, яны не здолелі скарыстацца першапачатковай разгубленасцю ўлад і захапіць ўжо раніцай Петрапаўлаўскую крэпасць, Сенат, Зімні палац, перашкодзіць прысязе Мікалая I у палках, у якіх ішло браджэнне; па-другое, яны не паказалі ніякай актыўнасці ў ходзе паўстання, чакаючы падыходу і далучэння да іх іншых часцей. Перад разгромам паўстання ў іх была цалкам рэальная магчымасць захапіць тыя некалькі лёгкіх гармат, якія былі Мікалаем I падцягнуты да плошчы і па сутнасці справы вырашылі сумны зыход паўстання. Таксама яны не звярнуліся па садзейнічанне да прысутнага на плошчы пецярбургскага люду, які відавочна выказваў ім спачуванне і гатовы быў да іх далучыцца.[1]

Пакаранне дзекабрыстаў

Па справе дзекабрыстаў было прыцягнута 579 чалавек. Прызнаныя вінаватымі 287. Пяцярым вынесены і прыведзены ў выкананне смяротны прысуд. 120 чалавек былі сасланыя на катаргу ў Сібір або на пасяленне.[1]

Зноскі

Спасылкі

Шаблон:Ru-hist-stub