Спроба дзяржаўнага перавароту ў Турцыі (2016): Розніца паміж версіямі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
[недагледжаная версія][недагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Няма тлумачэння праўкі
Няма тлумачэння праўкі
Радок 18: Радок 18:
* Урад [[Турцыя| Турцыі]]
* Урад [[Турцыя| Турцыі]]
|камандзір1 = Меркаваныя лідэры путчыстаў:
|камандзір1 = Меркаваныя лідэры путчыстаў:
* Мухарам Кёсэ
* Мухаррам Кёсе
* Акын Азцюрк
* Акын Азцюрк
* Мецін Ійідыль
* Метин Ийидиль
|камандзір2 =
|камандзір2 =



Версія ад 15:04, 30 ліпеня 2016

Спроба дзяржаўнага перавароту ў Турцыі
Дата
  • з 15 па 16 ліпеня 2016 г
Месца
Прычына
  • Жаданне часткі ваеннага кіраўніцтва краіны захапіць уладу ў Турцыі.
Вынік
  • Перамога Реджепа Таіпа Эрдагана і ўрада Турцыі над змоўшчыкамі.
Праціўнікі
  • Так званы "Мірны савет"
  • Рух "Хизмет" (па сцвярджэннях турэцкіх уладаў)
Камандуючыя
Меркаваныя лідэры путчыстаў:
  • Мухарам Кёсэ
  • Акын Азцюрк
  • Мецін Ійідыль
Страты
  • 2 верталёта (Збітыя раніцай над Анкарой)
  • 1 генерал (забіты)
  • 2839 вайскоўцаў (Затрыманы або здаліся самі)
  • 29 палкоўнікаў (Адхілены ад службы)
  • 5 генералаў (Адхіленыя ад службы)
  • 1 контр-адмірал (арыштаваны)
  • Усяго загінула 104 путчыста (лічбы не канчатковыя, інфармацыя абнаўляецца).
  • 41 паліцэйскі
  • 2 ваенных
  • 47 грамадзянскіх
  • Усяго загінула 90 прыхільнікаў уладаў (лічбы не канчатковыя, інфармацыя абнаўляецца).
Агульныя страты
* 312 чалавек загінула і 1440 атрымала раненні (лічбы не канчатковыя, інфармацыя абнаўляецца).
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы


Спроба дзяржаўнага перавароту ў Турцыі – падзея, якая адбылася з вечара 15 па 16 ліпеня 2016 года ў Турцыі, калі частка турэцкіх ваенных зрабіла спробу здзейсніць ваенны пераварот у краіне, узяўшы пад свой кантроль шэраг стратэгічна важных аб'ектаў у Анкары, Стамбуле, Коньі, Мармарысе і Малатцьі. Аднак гэтая спроба правалілася, а ўлада засталася ў законна абранага прэзідэнта і ўрада Турцыі.

Падзеі пачаліся ўвечары 15 ліпеня, калі прэзідэнт Турцыі Рэджэп Таіп Эрдаган адпачываў са сваёй сям'ёй у гатэлі Мармарысе. Эрдаган заявіў, што калі б ён затрымаўся ў гатэлі на 10 хвілін, яго б забілі.[1] Эрдаган паспеў пакінуць гатэль незадоўга да таго, як той падвергнуўся штурму путчыстамі, а пасля дабраўся да бліжэйшага аэрапорта і менш чым праз гадзіну даляцеў да Стамбула ноччу 16 ліпеня, калі беспарадкі ў гэтым горадзе сціхлі.

Ноччу і раніцай 16 ліпеня ў сталіцы краіны Анкары знішчальнікі F-16 Fighting Falcon змоўшчыкаў наносілі авіяўдары па Прэзідэнцкаму палацу і будынку парламента, калі ў ім ішло паседжанне дэпутатаў.[2] Раніцай таго ж дня гэтыя будынкі штурмавалі танкі. Адначасова путчысты ўзялі пад свой кантроль міжнародныя аэрапорты, масты праз Басфор ў Стамбуле, будынак Партыі справядлівасці і развіцця ў Анкары, розныя дзяржустановы і галоўныя офісы тэлекампаній. Паведамлялася аб пажары ў будынку Нацыянальнай разведвальнай арганізацыі.У сваім тэлезвароце мяцежнікі заявілі, што Генштаб узброеных сіл ўзяў уладу ў краіне ў свае рукі, а турэцкае кіраўніцтва больш не мае улады. Путчысты абвясцілі ваеннае становішча і каменданцкую гадзіну.[3] Прэзідэнту Эрдагану ўдалося выйсці ў тэлеэфір праз адну з незахваченных на той момант тэлекампаній з заявай аб незаконнасці ваеннага перавароту і заклікам да турэцкага народа выйсьці на вуліцы Анкары і Стамбула для процідзеяння путчыстам, што і было ажыццёўлена народнымі масамі.

Падчас падзеяў была зачыненая мяжа Турцыі з Балгарыяй, Іранам і Грузіяй. Ўзброеныя сілы Грэцыі былі прыведзены ў поўную баявую гатоўнасць – гэта першы і на дадзены момант адзіны ў гісторыі выпадак, калі краіна-член блока НАТО была прыведзена ў поўную баявую гатоўнасць з-за небяспекі ад іншай краіны-члена блока.

Дзякуючы таму, што ўся паліцыя і частка арміі краіны засталіся вернымі ўраду, а таксама масавай падтрымцы народа і духавенства, путчыстам не ўдалося ўтрымаць захопленыя аб'екты і ўладу, а выкарыстоўваная імі баявая авіяцыя была нейтралізавана. Частка мяцежнікаў была знiшчана на месцах, невялікая група змоўшчыкаў і здраднікаў бегла на верталёце ў Грэцыю. У ходзе наступных чыстак ўладамі было арыштавана і затрымана больш за 9 тысяч падазраваных у саўдзеле ў путчы. У ходзе супрацьстаяння загінула амаль тры сотні чалавек і амаль паўтары тысячы чалавек было паранена, а вуліцам галоўных гарадоў краіны быў нанесены значны ўрон. Пасля некаторай паўзы спроба перавароту была шырока асуджана ў свеце.

Перадумовы путчу

Актыўнае ўмяшальніцтва арміі ў палітычныя працэсы, якія адбываюцца ўнутры краіны, заўсёды было адной з асаблівасцяў гісторыі сучаснай дзяржавы Турцыі, якая была створана ў 1923 годзе. Узброеныя сілы Турцыі арганізоўвалі перавароты тройчы - у 1960, 1971 і 1980 гадах, а таксама ў 1997 годзе ўмяшаліся з дапамогай ваеннага мемарандума. Ваенныя гістарычна разглядалі сябе ў якасці гаранта турэцкай дзяржавы.

Пасля таго, як у 2003 годзе Рэджэп Таіп Эрдаган стаў прэм'ер-міністрам Турцыі, ён пачаў адкрыта праводзіць курс на перафарматаванне ваенна-грамадзянскіх адносін, у ходзе якога ваенныя адыходзілі ад удзелу ў палітычным жыцці, як і ў любой дэмакратычнай краіне.

Па завяршэнні так званага "мірнага працэсу" з тагачаснымі лідэрамі турэцкіх курдаў, Рэджэп Таіп Эрдаган быў вымушаны пайсці на стварэнне тактычнага саюза з «армейскай элітай», якую ён актыўна выцясняў з палітычнага жыцця краіны на працягу 2007-2008 гадоў. Восенню 2015 года падчас антытэрарыстычнай аперацыі супраць курдскіх тэрарыстаў, урад даў дазвол ваеннаму камандаванню на правядзенне ваенных аперацый ўнутры краіны.

13 ліпеня 2016 года, менш чым за два дні да спробы перавароту, прэзідэнт Турцыі падпісаў законапраект, які прадстаўляе турэцкім вайскоўцам імунітэт ад судовага пераследу падчас удзелу ва ўнутраных аперацыях па забеспячэнню бяспекі. Ўзбуджэнне крымінальных спраў супраць камандзіраў сцвярджаецца прэм'ер-міністрам, а ў дачыненні да салдат малодшага рангу – губернатарамі. Законапраект імунітэту быў спробай наладзіць узаемаадносіны паміж урадам і ўзброенымі сіламі, якія ўсё часцей прымаюць удзел у ваенных аперацыях у курдскіх раёнах. Гэты законапраект мог паслужыць спускавым кручком для турэцкіх вайскоўцаў да перавароту .

Хроніка падзей

Вечарам 15 ліпеня 2016 года на вуліцах сталіцы і Стамбула пачуліся першыя стрэлы з агнястрэльнай зброі, над Анкарой лётала ваенная авіяцыя, а у Стамбуле былі заўважаны танкі. Па паведамленнях відавочцаў была чутная страляніна ў Міжнародным аэрапорце Атацюрка і адбыўся выбух у цэнтры падрыхтоўкі сіл спецыяльнага прызначэння ў Анкары. У 22:49 па мясцовым часе абодва моста праз Басфорскі праліў у Стамбуле (Басфорскі мост і мост султана Мехмеда Фаціха) былі перакрыты ваеннымі.

Каля 23:00 захопленыя турэцкія сродкі масавай інфармацыі] (Турэцкая тэлерадыёкампанія Doğan Holding") перадалі камюніке аб пераходзе ўлады ў краіне ў рукі так званага «Мірнага савета» і аб увядзенні каменданцкай гадзіны і ваеннага становішча. Вядучая Ціжэн Караш, якая чытала заяву путчыстаў у прамым эфіры, пазней расказала, што яе прымусілі прачытаць паведамленне нібыта ад імя Генштаба людзі ў ваеннай форме.

У 23:05 ваенныя заблакавалі доступ да асноўных сацыяльных сетках. Праз хвіліну баявой верталёт путчыстаў адкрыў агонь па будынку Нацразведкі. Танкі былі перакінуты да аэрапорта Стамбула.

У штаб-кватэры турэцкіх узброеных сілаў быў узяты ў закладнікі начальнік Генеральнага штаба Хулусі АКАР разам з некаторымі іншымі кіраўнікамі турэцкай арміі. Адзначалася, што путчысты ўзялі ў закладнікі Галаўкама ВПС Турцыі. Паведамлялася, што путчысты праніклі ў прэзідэнцкі палац, нейтралізаваўшы яго ахову. Тэлеканал NBC News падчас спробы перавароту выступіў з інфармацыяй аб тым, што прэзідэнт Эрдаган, нібыта, папрасіў сховішча ў Германіі і яго самалёт ужо накіраваўся ў бок гэтай краіны. Прадстаўнікі канала заявілі тады, што дадзеная інфармацыя была атрымана з амерыканскіх ваенных крыніц. Журналіст канала Кайлі Грыфін распаўсюдзіла гэтую ілжывую інфармацыю ў сацыяльнай сетцы Twitter.

Прэм'ер-міністр Турцыі Біналі Йылдырым абвясціў на мітынгу пра спробу ваеннага перавароту. [4]. Некалькі пазней Рэджэпу Таіпу Эрдагану ўдалося зрабіць заяву праз FaceTime з эфіру незахваченной тэлекампаніі, у якім ён заклікаў турэцкі народ да супраціву путчыстам. Паводле яго слоў, за пераваротам стаяць прыхільнікі палітыка Фетхуллаха Гюлена, які хаваецца ад турэцкага правасуддзя ў ЗША, у той час як вышэйшае кіраўніцтва арміі выступала за прэзідэнта. Мэр Анкары Ібрахім Меліхаў Гёкчек праз Twitter папрасіў людзей выйсці на вуліцы горада, нягледзячы на ​абвешчаны ваеннымі каменданцкую гадзіну. З мінарэтаў праз гучнагаварыцелі таксама заклікалі народ падтрымаць законнага і дэмакратычнаабранага прэзідэнта.

Каля 02:00 у Генштабе УС Турцыі адбыўся раскол. Як перадала тэлестанцыя «Аль-Маядзін», путчысты атрымалі падтрымку толькі сярод Сухапутных войскаў, Жандармерыі і Ваенна-паветраных сіл Турцыі. Камандуючы войскамі спецпрызначэння Генштаба УС генерал Зэка Аксакаллы між тым заявіў, што «група здраднікаў замахнуліся на ўладу». Паводле яго слоў, «турэцкі спецназ будзе стаяць на баку народа і ўрада». Як адзначае арабскі ваенны эксперт Амін Хотейт, суадносіны сіл паміж мяцежнікамі і камандуючым родамі войскаў, якія захавалі вернасць Эрдагану, змянялася на вачах.

16 ліпеня на вуліцы выйшлі тысячы прыхільнікаў дзеючай улады. Некаторыя з іх спрабавалі блакаваць перасоўванне ваеннай тэхнікі. Ваенныя адкрылі стральбу па грамадзянскім асобам, якія мелі намер перайсці па мосце праз Басфорскі праліў ў Стамбуле. У прыватнасці, быў смяротна паранены арганізатар выбарчай кампаніі Рэджэпа Таіпа Эрдагана Эрол Альчак і яго 16-гадовы сын. На пахаванні свайго сябра, Эрдаган не змог стрымаць слёз.[5]

Турэцкія СМІ каля 3 гадзін ночы паведамілі пра атаку з верталётаў на галоўнае ўпраўленне паліцыі ў Анкары і на будынак парламента, дзе ў той час шло паседжанне дэпутатаў. Меркавана па той жа прычыне адбыўся выбух у офісе дзяржаўнага тэлебачання.

Раніцай паступілі паведамленні, што верныя ўраду паліцэйскія сілы пачалі праводзіць арышты змоўшчыкаў. Многія салдаты здаваліся самі і заяўлялі, што камандзіры іх падманулі, паслаўшы на нібы вучэнні. Праўладным самалётам атрымалася збіць два верталёта путчыстаў у небе над Анкарой. Мяцеж вайскоўцаў у Стамбуле уціхамірылі, а вайскоўцы, якія блакавалі масты праз Басфор, пакінулі тэхніку і выйшлі з паднятымі рукамі. Падзеі транслявалі турэцкія тэлеканалы, а ваенныя з Басфорскага маста здаліся ўладам.

Прыкладна ў гэты ж час у Грэцыі, у горадзе Александрупаліс, прызямліўся турэцкі верталёт Black Hawk з 8 людзьмі на борце. Яны былі звязаны з пучыстамі і арыштаваны грэцкімі праваахоўнікамі. Пазней МЗС Турцыі звярнулася да Грэцыі з просьбай аб выдачы гэтых вайскоўцаў. процедуры.

Да поўдня 16 ліпеня была адноўлена работа ўсіх аэрапортаў краіны. Турэцкія ўлады адкрылі для праходу судам Басфорскі праліў.

Прыкладна ў дзве гадзіны дня 16 ліпеня ў СМІ з'явілася інфармацыя пра тое, што путчысты захапілі фрэгат ВМС Турцыі і таксама ўзялі ў закладнікі камандуючага ВМС краіны.

У Стамбуле ў аэрапорце аб'явіўся прэзідэнт Турцыі Эрдаган, якому ўдалося пакінуць гатэль у Мармарысе незадоўга перад яго штурмам і вылецець на самалёце, якому давялося здзейсніць каля Стамбула шмат колаў, пакуль сітуацыя не пачала мяняцца на карысць законай уладзе. Эрдаган прыляцеў у Стамбул і выйшаў да прыхільнікаў каля аэрапорта. Пасля ўдзелу на мітынгу ён паляцеў з аэрапорта Стамбула ў Анкару.

Пазней падзеі сталі разгортвацца ў Генеральным штабе Турцыі. Каля 700 вайскоўцаў адтуль здаліся ў палон. Іх перавялі ў Інстытут статыстыкі, а затым у паліцэйскую акадэмію Анкары. Да 14:30 паступіла інфармацыя, што 150 змоўшчыкаў забарыкадаваліся ў будынку Генштаба. Таксама было заяўлена, што праведзена спецаперацыя для затрымання пакінутых мяцежнікаў, падрабязнасці не паведамляюцца.

У канцы дня афіцыйны прадстаўнік Нацыянальнай разведвальнай арганізацыі Турцыі Нух Йылмаз заявіў, што спроба ваеннага перавароту цалкам папярэджана. Меркаванага лідэра путчыстаў, былога галоўнакамандуючага ВПС Турцыі генерала Акына Азцюрка, начальніка базы турэцкіх ВПС у Балыкесіры генерал-лейтэнанта Ісхака Дайыоглу і яшчэ каля 3 тысяч іншых змоўшчыкаў затрымалі ў той жа дзень.

Турцыя на некаторы час зачыняла паветраную прастору вакол ваеннай базы Інджырлік. На ёй грунтуюцца турэцкія і амерыканскія ВВС. Праз некалькі гадзін паветраную прастору адкрылі толькі на прыём: амерыканскія самалёты змаглі прызямліцца, але ўсё вылеты заставаліся пад забаронай. Кіраўнік МЗС Турцыі Меўлют Чавушоглу заявіў, што некалькі турэцкіх вайскоўцаў, якія несьлі службу на авіябазе НАТА ў Турцыі «Інджырлік», датычныя да падрыхтоўкі дзяржаўнага перавароту ў рэспубліцы. Ён таксама дадаў, што аперацыя супраць путчыстаў на авіябазе завершана. Па словах міністра, Турцыя адновіць рэйды на пазіцыі тэрарыстычнай групоўкі ДАІШ ў бліжэйшы час. У далейшым трое турэцкіх ваенных правадыроў, па словах міністра абароны Турцыі Фікры Ышік, захопленыя на базе прыхільнікамі ваеннага перавароту, былі вызвалены.

Па заяве кіраўніка турэцкага МЗС, Афіны паабяцалі выдаць Анкары васьмярых удзельнікаў спробы ваеннага перавароту. Затым Міністэрства замежных спраў Грэцыі зноў заявіла, што Афіны асуджаюць спробу перавароту ў Турцыі, але пытанне выдачы васьмі турэцкіх грамадзян, якія запыталі прытулку, будзе разгледжана ў адпаведнасці з грэцкім і міжнародным заканадаўствам.

17 ліпеня сутыкненні паміж паліцыяй і пучыстамі адбыліся блізу аэрапорта Стамбула і на авіябазе ў Конье. Сутыкненні паліцыі і путчыстаў адбыліся недалёка ад аэрапорта Стамбула і на авіябазе ў Конье. Таксама, 17 ліпеня, улады Грэцыі вярнулі Турцыі паліцэйскі верталёт Black Hawk, на якім схаваліся восем удзельнікаў мяцяжу. Самі путчысты застаюцца ў Грэцыі. Пазней Грэцыя адмовіла Турцыі ў выдачы турэцкіх вайскоўцаў, абвінавачаных Анкарой ва ўдзеле ў спробе ваеннага перавароту/ Пасол назваў адмову Грэцыі выдаць Турцыі мяцежнікаў няслушным рашэннем.

18 ліпеня турэцкі спецназ вырабіў зачыстку акадэміі ВПС Турцыі ў прыгарадзе Стамбула.

19 ліпеня турэцкія ВПС нанеслі авіяўдары па пазіцыях тэрарыстаў Рабочай партыі Курдыстана (РПК) на поўначы Ірака.