Леў Давідавіч Ландау

Леў Давідавіч Ландау
руск.: Лев Давидович Ландау
Дата нараджэння	9 (22) студзеня 1908
Месца нараджэння	Баку, Расійская імперыя
Дата смерці	1 красавіка 1968(1968-04-01)[…] (60 гадоў)
Месца смерці	Масква, СССР
Месца пахавання	Новадзявочыя могілкі
Грамадзянства	Расійская імперыя  Азербайджанская Дэмакратычная Рэспубліка  СССР
Маці	Q18786020?
Жонка	Konkordija Terentʹevna Landau-Drobanceva[d]
Род дзейнасці	фізік, вынаходнік, пісьменнік-дакументаліст, выкладчык універсітэта, фізік-тэарэтык, матэматык
Навуковая сфера	тэарэтычная фізіка
Месца працы	Харкаўскі нацыянальны ўніверсітэт імя В. Н. Каразіна Харкаўскі фізіка-тэхнічны інстытут[d] Інстытут фізічных праблем імя П. Л. Капіцы РАН[d] Фізіка-тэхнічны інстытут імя А. Ф. Іофе РАН[d] МДУ Маскоўскі фізіка-тэхнічны інстытут
Навуковая ступень	доктар фізіка-матэматычных навук (1934)
Навуковае званне	прафесар, акадэмік АН СССР (1946)
Альма-матар	фізіка-матэматычны факультэт Санкт-Пецярбургскага ўніверсітэта[d] (1927) Бакінскі дзяржаўны ўніверсітэт (1924) Baku Polytechnicum[d] (1922)
Навуковы кіраўнік	Нільс Бор
Вядомыя вучні	больш 43-х
Член у	Лонданскае каралеўскае таварыства Леапальдзіна Нацыянальная акадэмія навук ЗША Акадэмія навук СССР Дацкая каралеўская акадэмія навук[d] Нідэрландская каралеўская акадэмія навук Амерыканская акадэмія мастацтваў і навук Расійская акадэмія навук
Прэміі
Узнагароды	Нобелеўская прэмія па фізіцы (1962) Медаль імя Макса Планка (1960)
Цытаты ў Вікіцытатніку
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Леў Давідавіч Ланда́ў (9 (22) студзеня 1908, Баку — 1 красавіка 1968, Масква) — выдатны савецкі фізік-тэарэтык, акадэмік АН СССР (абраны ў 1946). Лаўрэат Нобелеўскай прэміі па фізіцы (1962), медалі імя Макса Планка, Ленінскай і трох Сталінскіх прэмій, Герой Сацыялістычнай Працы. Член Лонданскага каралеўскага таварыства і акадэмій навук Даніі, Нідэрландаў, ЗША (Нацыянальнай акадэміі навук ЗША і Амерыканскай акадэміі мастацтваў і навук), Французскага фізічнага таварыства і Лонданскага фізічнага таварыства.

 Біяграфія

Нарадзіўся 9 (22) студзеня 1908 г. у Баку, у яўрэйскай сямьі. Бацька — Давід Львовіч Ландау, інжынер-нафтавік. Маці — Любоў Веніамінаўна Ландау. З 1916 г. вучыўся ў бакінскай яўрэйскай гімназіі, дзе яго маці была выкладчыкам прыродазнаўства. Незвычайна таленавіты мэтаматычна, Ландау, жартуючы, казаў аб сабе: «Інтэграваць навучыўся ў 13 гадоў, і дыферэнцыраваць мог заўсёды». У 14 паступіў у Бакінскі ўніверсітэт, дзе вучыўся адначасова на двух факультэтах: фізіка-матэматычным і хімічным. За асабістыя поспехі быў пераведзены ў Ленінградскі ўніверсітэт. Скончыўшы ў 1927 фізічная аддзяленне Ленінградскага ўніверсітэта, Ландау зрабіўся аспірантам, у далейшым супрацоўцам Ленінградскага фізіка-тэхнічнага інстытута, у 1926-27 гг. апублікаваў першыя працы па тэарэтычнай фізіцы.  

У 1929 г. быў у навуковай камандыроўцы дзеля працягу адукацыі ў Германіі, у Даніі ў Нільса Бора, у Англіі і Швейцарыі. Нільса Бора ён пазней лічыў сваім адзіным настаўнікам. У 1932 г. узначаліў тэарытычны аддзел Украінскага фізіка-тэхнічнага інстытута (УФТІ). Пасля звальнення з Харкаўскага ўніверсітэта ў 1937 г. і выкліканай гэтым забастоўкі фізікаў быў запрошаны ў нядаўна створаны Інстытут фізічных праблем (ІФП) АН СССР і пераехаў у Маскву.

Пасля ад'езду Л. Ландау пачынаецца разгром УФТІ органамі абласнога НКВД, арыштоўваюцца замежныя спецыялісты А. Вайсберг і Ф. Хоутэрманс, у жніўні-верасні 1937 падчас так званай «справы УФТІ» былі арыштаваны і расстраляныя фізікі Л. В. Разенкевіч (суаўтар Л. Ландау), Л. В. Шубнікаў, В. С. Горскі.

У красавіку 1938 г. Л. Ландау рэдагуе лістоўку, якая была напісана К. Коцерам і заклікала да звяржэння Сталінскага рэжыму, у якой Сталін названы фашыстскім дыктатарам. Тэкст лістоўкі быў пераданы антысталінскій групе студэнтаў ІФЛІ дзеля распаўсюджання па поште перад першамайскімі святамі. Гэты намер быў выкрыты органамі бяспекі СССР, і Л. Ландау, Корэц і Ю. Б. Румер былі арыштаваны за антысавецкую агітацыю. У турме Ландау правёў год і был выпушчаны дзякуючы пісьму ў абарону ад Нільса Бора і ўмяшальніцтву Капіцы, які ўзяў Л.Ландау на паруку. Пасля вызвалення і да самай смерці ў 1968 г. Л. Ландау быў супрацоўнікам ІФП

У 1955 г. падпісаў «Ліст трохсот» супраць Т. Д. Лысенка. У 1962 г. атрымаў Нобелеўскую прэмію «За піянерскія даследванні скандэнсаваных асяроддзяў, асабліва вадкага гелію». У тым жа годзе трапіў у страшэнную аўтакатастрофу, атрымаў шматлікія пераломы і правёў у коме 59 сутак. Пасля аварыі амаль што не займаўся навуковай дзейнасцю, але, на думку жонкі і сына, Ландау паступова вяртаўся да свайго нармальнага становішча і ў 1968 г. быў блізкі да таго, каб аднавіць сваю прафесійную дзейнасць.

Меў вельмі рознабаковыя інтэрэсы. Працаваў у сферы квантавай механіцы, фізіцы цвёрдага цела, магнетызму, фізіцы нізкіх тэмператураў, фізіцы касмічных променяў, фізіцы атамнага ядра, фізіцы элементарных часціц, фізіцы плазмы, гідрадынаміцы, квантавай тэорыі поля і інш.

 Важнейшая працы

• «Да тэорыі спектраў двухатамных малекул» (1926 г.) — самая першая працы
• «Праблема затухання ў хвалявай механіцы» (1927 г.)
• «Малыя энергіі сувязі ў квантавай механіцы» (1960 г.)

Усяго Л. Ландау напісаў 98 артыкулаў. Поўнае выданне яго прац у 1968 г. складала 2 тамы.

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя. Т. 9. — Мн., 1999.
• Новая иллюстрированная энциклопедия. Кн. 10 : Ку — Ма. — М., 2004.
• Ученые Московского университета — действительные члены и члены-корреспонденты Российской академии наук (1755—2004): биографический словарь. ― Москва, 2004.