Дзераза булавападобная: Розніца паміж версіямі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
дрНяма тлумачэння праўкі
Радок 40: Радок 40:
|тыраж = 120 000
|тыраж = 120 000
}}</ref>.
}}</ref>.

[[Файл:Illustration Lycopodium clavatum0.jpg|thumb|left|{{Бат.іл.|3}}]]


== Батанічнае апісанне ==
== Батанічнае апісанне ==
Радок 56: Радок 54:


== Асаблівасці біялогіі ==
== Асаблівасці біялогіі ==
[[Файл:Illustration Lycopodium clavatum0.jpg|thumb|left|{{Бат.іл.|3}}]]
У жыццёвым цыкле дзеразы спарафіт (бясполае пакаленне) пераважае над гаметафітам. Спарафіт — гэта зялёная расліна дзеразы. На ёй утвараюцца спараносныя каласкі. Яны складаюцца з выцягнутай восі, на якой размешчаны спецыяльныя спараносныя лісцікі. На іх верхнім баку развіваюцца спарангіі. Унутры спарангіяў утвараецца вялікая колькасць аднолькавых [[споры|спор]]. Пры выспяванні споры высыпаюцца са спарангія і трапляюць у глебу. У глебе споры прарастаюць. З іх фарміруюцца гаметафіты — палавое пакаленне дзеразы. Гаметафіт у дзеразы называецца зарасткам. Ён не мае колеру, пазбаўлены хларафілу. Для нармальнага развіцця зарастка неабходна, каб у яго ўкараніліся гіфы грыба і сфарміраваўся [[сімбіёз]]. Толькі пасля гэтага гаметафіт будзе нармальна развівацца далей.
У жыццёвым цыкле дзеразы спарафіт (бясполае пакаленне) пераважае над гаметафітам. Спарафіт — гэта зялёная расліна дзеразы. На ёй утвараюцца спараносныя каласкі. Яны складаюцца з выцягнутай восі, на якой размешчаны спецыяльныя спараносныя лісцікі. На іх верхнім баку развіваюцца спарангіі. Унутры спарангіяў утвараецца вялікая колькасць аднолькавых [[споры|спор]]. Пры выспяванні споры высыпаюцца са спарангія і трапляюць у глебу. У глебе споры прарастаюць. З іх фарміруюцца гаметафіты — палавое пакаленне дзеразы. Гаметафіт у дзеразы называецца зарасткам. Ён не мае колеру, пазбаўлены хларафілу. Для нармальнага развіцця зарастка неабходна, каб у яго ўкараніліся гіфы грыба і сфарміраваўся [[сімбіёз]]. Толькі пасля гэтага гаметафіт будзе нармальна развівацца далей.



Версія ад 23:59, 13 мая 2017

Дзераза булавападобная

Агульны выгляд расліны
Навуковая класіфікацыя
Міжнародная навуковая назва

Lycopodium clavatum L., 1753


Сістэматыка
на Віківідах

Выявы
на Вікісховішчы
ITIS  17024
NCBI  3252
EOL  599072
GRIN  t:431024
IPNI  304307-2
TPL  tro-26600197

Дзераза булавападобная (Lycopodium clavatum) — найбольш шырока распаўсюджаны від споравых шматгадовых вечназялёных раслін роду Дзераза (Lycopodium)[1].

Батанічнае апісанне

Расліна вышынёй ад 30 да 50 см з дробнымі карэньчыкамі і моцнаразгалінаванымі сцелючымі сцёбламі даўжынёй каля 1 метра[1].

Для ўсіх дзеразовых характэрна дыхатамічнае галінаванне парасткаў. У выпадку роўнай дыхатаміі ўсё парасткі займаюць вертыкальнае становішча, а карані пучком размяшчаюцца ля аснавання галоўнага парастка. Пры няроўнадыхатамічным галінаванні парасткі падпадзяляюцца на сцелючыя і прамастаячыя.

Распаўсюджанне і экалогія

Расліна-касмапаліт, сустракаецца практычна па ўсім свеце, у тым ліку паўсюдна ў Расіі і Беларусі[1].

Расліна лясоў, пераважна хвойных, з якіх аддае перавагу светлым хвойнікам.

Да глебаў абыякава, але часцей сустракаецца на пясках.

Асаблівасці біялогіі

Батанічная ілюстрацыя з кнігі О. В. Тамэ «Flora von Deutschland, Österreich und der Schweiz», 1885

У жыццёвым цыкле дзеразы спарафіт (бясполае пакаленне) пераважае над гаметафітам. Спарафіт — гэта зялёная расліна дзеразы. На ёй утвараюцца спараносныя каласкі. Яны складаюцца з выцягнутай восі, на якой размешчаны спецыяльныя спараносныя лісцікі. На іх верхнім баку развіваюцца спарангіі. Унутры спарангіяў утвараецца вялікая колькасць аднолькавых спор. Пры выспяванні споры высыпаюцца са спарангія і трапляюць у глебу. У глебе споры прарастаюць. З іх фарміруюцца гаметафіты — палавое пакаленне дзеразы. Гаметафіт у дзеразы называецца зарасткам. Ён не мае колеру, пазбаўлены хларафілу. Для нармальнага развіцця зарастка неабходна, каб у яго ўкараніліся гіфы грыба і сфарміраваўся сімбіёз. Толькі пасля гэтага гаметафіт будзе нармальна развівацца далей.

Зарасткі існуюць незалежна ад спарафіта. Развіваюцца яны павольна. Праз 6—15 гадоў пасля прарастання споры на зарастку ўтвараюцца антэрыдыі і архегоніі. Яны маюць такую ж будову, як і імхі. У антэрыдыях утвараецца вялікая колькасць сперматазоідаў, а ў архегоніях — па адной яйцаклетцы. Для таго каб сперматазоіды змаглі даплысці да яйцаклеткі і апладніць яе, неабходна наяўнасць вады. Пасля апладнення развіваецца зігота. З зіготы ўтвараецца новая расліна спарафіта. Спачатку яна выкарыстоўвае тыя пажыўныя рэчывы, якія былі назапашаны ў зарастку. Але пасля таго як у маладой расліны сфарміруюцца зялёныя лісты і карані, яна пераходзіць да самастойнага існавання. Так завяршаецца жыццёвы цыкл дзеразы булавападобнай.

Разнавіднасці

  • Lycopodium clavatum subsp. clavatum
    • Lycopodium clavatum subsp. clavatum var. clavatum
    • Lycopodium clavatum subsp. clavatum var. aristatum
    • Lycopodium clavatum subsp. clavatum var. asiaticum
    • Lycopodium clavatum subsp. clavatum var. borbonicum
    • Lycopodium clavatum subsp. clavatum var. kiboanum
  • Lycopodium clavatum subsp. contiguum
  • Lycopodium clavatum subsp. monostachyon

Значэнне і ўжыванне

Споры дзеразы булавападобнай ужываюць з тымі ж мэтамі, што і ў дзеразы гадавой (Lycopodium annotinum).

Трава знаходзіць прымяненне толькі ў народнай медыцыне — здробненай у парашок ёю прысыпаюць раны, а настой з яе п'юць пры захворваннях мачавога пузыра, печані, дыхальных шляхоў, нетрыманні мачы, болях у страўніку, запаленчых працэсах страўнікава-кішачнага тракту. У заходнееўрапейскіх краінах часта выкарыстоўваюць споры дзеразы і траву пры атаніі і камянях мачавога пузыра, захворваннях печані, гемароі, дыспепсіях.

Вялікае значэнне споры дзеразы маюць у металургіі, дзе іх выкарыстоўваюць для абсыпання формаў пры фасонным ліцці.

Хутка унесеныя ў полымя, споры дзеразы згараюць з успышкай, таму часам іх ужываюць у тэатральнай справе, а таксама пры вырабе бенгальскіх агнёў.

Ахова

У штатах Ілінойс, Аёва і Кентукі (ЗША) дзераза булавападобная мае ахоўны статус «у небяспецы» (англ.: Endangered).

Зноскі

  1. а б в Плаун булавовидный // Лекарственные растения и их применение. — 5-е, перераб. и. доп.. — Мн.: «Наука и техника», 1974. — С. 64-65. — 592 с. — 120 000 экз.

Літаратура

  • Біялогія: вучэб. дапам. для 7-га кл. агульнаадукац. устаноў з беларус. мовай навучання / пад рэд. В. М. Ціхамірава; пер. з рус. мовы Г. І. Кулеш. — Мінск: Нар. асвета, 2010. — 199 с. : іл. ISBN 978-985-03-1340-9
  • Губанов И. А., Киселёва К. В., Новиков В. С., Тихомиров В. Н. 38. Lycopodium clavatum L. — Плаун булавовидный // Иллюстрированный определитель растений Средней России. В 3-х томах. — М.: Т-во научных изданий КМК, Ин-т технологических исследований, 2002. — Т. 1. Папоротники, хвощи, плауны, голосеменные, покрытосеменные (однодольные). — С. 112. — ISBN 8-87317-091-6.

Спасылкі