Раздзяленне ўлад

Раздзяленне ўлад — адзін з асноватворных прынцыпаў канстытуцыяналізму, паводле якога адзіная дзяржаўная ўлада падзяляецца на самастойныя і незалежныя адна ад адной заканадаўчую, выканаўчую і судовую ўлады.

Гэтакі падзел улады ў краіне на тры галіны, прапанаваны французскім мысліцелем эпохі Асветніцтва, Мантэск’ё. Згодна з яго прапановамі ўлада дзеліцца на:

• заканадаўчая ўлада — прадстаўлена парламентам, які прымае законы краіны;
• выканаўчая ўлада — прадстаўлена манархам, прэзідэнтам ці урадам, які ажыццяўляе прынятыя парламентам законы;
• судовая ўлада — прадстаўлена судамі і Вяхоўнымі судамі, выносіць рашэнні на падставе заканадаўства краіны.

Усе тры галіны ўлады павінны быць роўнымі, незалежнымі адна ад адной і адначасова супрацоўнічаць. Дзякуючы гэтай сістэме дзяржаўны апарат функцыянуе без перашкод. Пераход улады да адной асобы ці галіны ўлады вядзе да злоўжыванняў. Эфектыўнасць падзелу ўлады была прызнаная яшчэ ў XVIII стагоддзі.

Вялікі ўплыў на тэорыю Мантэск’ё мела канцэпцыя Марсіліюса з Падуі, аб мясцовым самакіраванні і роўнасці людзей. Прынцып раздзялення ўлад упершыню і найбольш паслядоўна ўвасоблены ў Канстытуцыі ЗША (1787), дзе тры ўлады не толькі раздзелены, але і кантралююць адна адну праз т.зв. сістэму «стрымак і процівагаў». Менш паслядоўна прынцып раздзялення ўлад праведзены ў парламенцкіх дзяржавах, дзе парламенту належыць вяршэнства над органамі выканаўчай улады. У наш час падзяленне ўлады — гэта найбольш распаўсюджаная сістэма ўлады на свеце.

Літаратура

• Раздзяленне ўлад // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 12: Палікрат — Праметэй / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2001. — Т. 12. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0198-2 (т. 12).