Міхаіл Восіпавіч Біч

Міхаіл Восіпавіч Біч
Дата нараджэння	27 мая 1937(1937-05-27)
Месца нараджэння	Мілявічы, Гміна Дзярэчын[d], Слонімскі павет, Навагрудскае ваяводства, Польская Рэспубліка
Дата смерці	17 мая 1999(1999-05-17) (61 год)
Месца смерці	Мінск, Беларусь
Грамадзянства	Беларусь
Род дзейнасці	гісторык
Навуковая сфера	гісторыя
Навуковая ступень	доктар гістарычных навук
Альма-матар	гістарычны факультэт БДУ

Міхаіл Восіпавіч Біч (27 мая 1937, в. Мілявічы, цяпер Мастоўскі раён, Гродзенская вобласць — 17 мая 1999) — беларускі гісторык.

Біяграфія

Нарадзіўся ў сялянскай сям’і Восіпа Пятровіча і Ганны Антонаўны Бічоў. Скончыў Дзярэчынскую сярэднюю школу, у 1953 г. праз конкурс 8-м чалавек на месца паступіў на гістарычны факультэт БДУ, які скончыў з адзнакай у 1958 г. Працаваў настаўнікам у сельскіх школах Пастаўскага і Мастоўскага раёнаў. Планаваў паступаць у аспірантуру пры гістарычным факультэце Мінскага педінстытута, потым паступаў у аспірантуру пры Інстытуце гісторыі, дзе на іспытах не хапіла аднаго бала. Рэферат і адказы на іспытах спадабаліся загадчыку сектарам гісторыі Беларусі эпохі капіталізму прафесару К. І. Шабуні, які прыняў М. Біча на працу на пасаду малодшага навуковага супрацоўніка. М. Біч распрацоўваў тэму «Грамадска-палітычны рух у Беларусі ў 1900—1917 г.» — акрэсліў кірунак сваіх даследаванняў гісторыяй рабочага і сацыял-дэмакратычнага руху ў 2-й пал. 19 — пач. 20 ст.

Дзейнасць

У 1970 г. абараніў кандыдацкую дысертацыю на тэму: «Развитие социал-демократического движения в Белоруссии в 1883—1903 г.», якая ў 1973 г. выйшла манаграфіяй. У 1971 г. М. В. Біч быў абраны на пасаду старшага навуковага супрацоўніка. Пасля публікацыі манаграфіі амаль дзесяцігоддзе вывучаў рабочы рух у Беларусі ў 1861—1907 г. У 1984 г. у вынікам даследаванняў выйшла манаграфія «Рабочее движение в Белоруссии в 1861—1904 г.», якая была абароненая як доктарская дысертацыя (1984). З ліпеня 1983 г. М. В. Біч загадчыкам сектара гісторыі Беларусі перыяду капіталізму. Потым сектар змяніў сваю назву і быў пераўтвораны ў аддзел гісторыі Беларусі кан. 18 — пач. 20 ст. З 1989 г. кіраваў аддзелам на грамадскіх пачатках, бо быў абраны намеснікам дырэктара Інстытута гісторыі АН БССР па навуковай рабоце. Разам з вывучэннем рабочага класа і буржуазіі ён даследаваў дзейнасць буржуазных і дробнабуржуазных партый і груповак, а таксама народніцкі рух, перыядычны друк Беларусі і праблемы нацыянальнага Адраджэння пач. 20 ст.

Адначасова быў намеснікам старшыні вучонага Савета па абароне кандыдацкіх і доктарскіх дысертацыяў, створаным пры Інстытуце гісторыі НАН Беларусі, сябрам Савета па абароне дысертацый пры Дзяржпедуніверсітэце, уваходзіў у склад навуковага Савета інстытута. Апроч гэтага, М. В. Біч на працягу 4 гадоў узначальваў экспертны савет Вышэйшага атэстацыйнага камітэта Рэспублікі Беларусь па гістарычных навуках і мастацтвазнаўству. Шэсць аспірантаў пад яго кіраўніцтвам абаранілі кандыдацкія дысертацыі.

Працы

Апроч 2-х манаграфій, аўтар раздзелаў у 7 калектыўных кнігах: Гісторыя Беларускай ССР. Т. 2. (Мінск, 1972), Исторические корни дружбы и единения украинского и белорусского народов (Киев, 1978), Достижения исторической науки в БССР за 60 лет (Минск, 1979), История рабочего класса Белорусской ССР. В 4-х томах. Т.1 (Минск, 1984), Асвета і педагагічная думка ў Беларусі са старажытных часоў да 1917 г. (Мінск, 1985), Полоцк: исторический очерк. 2-е изд. (Минск, 1987), Нарысы гісторыі Беларусі. У 2-х частках. Ч. І. (Мінск, 1987). Таксама аўтар 54 артыкулаў у навуковых выданнях і 230 артыкулаў у энцыклапедычных выданнях, 4-х вучэбных дапаможнікаў і 5 праграм для сярэдняй школы па гісторыі Беларусі.

Бібліяграфія

1966

• О роли и значении национальных движений в России в начале ХХ в. // Вопросы истории и археологии. Материалы Х конференции по общественным наукам. — Минск, 1966.
• У змаганні за лепшую долю (да 60-годдзя газеты «Наша доля») // Полымя. — 1966. — № 8.

1967

• Стагоддзі жыцця і барацьбы (да 900-годдзя Мінска) // Полымя. 1967. — № 6.
• Левые народники в Минске на рубеже ХIX — ХХ вв. Отношение РСДРП к неонародничеству // Доклады к ХI конференции молодых учёных Белорусской ССР. — Минск, 1967.

1969

• Крах апартуністычнай тактыкі эканамізму (Да пытання аб ідэйных сувязях сацыял-дэмакратычнага эканамізму і паліцэйскага сацыялізму) // Весці АН БССР. — 1969. — № 2.
• Возникновение СДКПиЛ. Отношение её к РСДРП и к социал-демократическому движению в Белоруссии (1893—1903 гг.) // Вопросы истории. Тезисы докладов ХII конференции молодых учёных Белорусской ССР. — Минск, 1969.

1970

• На шляху да марксізму // Полымя. 1970. — № 3.
• Агент з групы «Вызваленне працы» // Полымя. — 1970. — № 3.
• «Настаўнік жыцця…» // Полымя. — 1970. — № 3.
• Ленінская «Искра» і Беларусь // Полымя. — 1970. — № 12.

1972

• Нацыянальны склад прамысловага пралетарыяту Беларусі ў канцы ХІХ — пачатку ХХ ст. // Весці АН БССР. — 1972. — № 4.
• Гісторыя Беларускай ССР. — Т. 2. — Мінск, 1972. Раздзелы:
  • Пашырэнне марксізму і ўзнікненне марксісцкіх арганізацый (у сааўтарстве з З.Абезгаузам).
  • Уздым рабочага руху (1901—1904 гг.).
  • Сацыял-дэмакратычны рух. Узнікненне бальшавіцкіх арганізацый на Беларусі.
  • Дробнабуржуазныя партыі і групоўкі (1901—1904 гг.).
  • Друк (1900—1914 гг.).
  • Гіст.карта: Насельніцтва і адміністрацыйны падзел Беларусі ў канцы ХІХ ст. // Гісторыя Беларускай ССР. — Т. 2. — Мінск, 1972.

1973

• Канстанцін Іванавіч Шабуня (Людзі савецкай навукі) // Весці АН БССР. — 1973. — № 1.
• Развитие социал-демократического движения в Белоруссии в 1883—1903 гг. — Минск, 1973.
• У адзіным страі. II з’езд РСДРП і фарміраванне бальшавізму ў Беларусі // Звязда. — 1973. — 29 ліпеня.
• Беларуская савецкая энцыклапедыя. — Т. 1 — 12. — Мінск, 1969—1975. 61 артыкул, у т.л.:
  • Беларуская сацыялістычная грамада. — Т. 2 (у сааўтарстве з У.Палуянам)
  • «Зямля і воля» (падпольная арганізацыя пачатку 60-х г. ХІХ ст.). — Т. 4.
  • «Зямля і воля» (падпольная арганізацыя 70-х г. ХІХ ст. — Т. 4.
  • Мінск. Гістарычны нарыс (1861—1917). — Т. 7.
  • «Народная воля». — Т. 7.
  • Народніцтва. — Т. 7.
  • «Наша Ніва». — Т. 7.
  • Рабочая партыя палітычнага вызвалення Расіі. — Т. 9.
  • Рабочы саюз Літвы. — Т. 9.
  • «Чорны перадзел». — Т. 11.
  • Дробнабуржуазныя і буржуазныя партыі і групоўкі (1901—1904). — Т. 12.
• Беларуская ССР. Кароткая Энцыклапедыя. — Т. 1. — Мінск, 1978.
  • 4 артыкулы па гісторыі рабочых арганізацый.

1978

• Борьба за единство революционных действий на Украине и в Белоруссии в период создания пролетарской партии в России // Исторические корни дружбы и единения украинского и белорусского народов. — Киев, 1978.
• Боевое взаимодействие братских народов в 1905—1907 гг. // Исторические корни дружбы и единения украинского и белорусского народов. — Киев, 1978.

1979

• Историография истории Белоруссии в эпоху капитализма // Достижения исторической науки в БССР за 60 лет. — Минск, 1979.
• Сімпозіум гісторыкаў рабочага класа // Весці АН БССР. — 1979. — № 3.

1980

• Кніга пра выдатнага беларускага гісторыка // Весці АН БССР. — № 2.
• .
  • 20 артыкулаў па гісторыі рэвалюцыйнага руху.

1981

• О методике статистического исследования рабочего движения (на материале Белоруссии) // Рабочий класс центра страны и Сибири (конец ХІХ — начало ХХ в.). — Новосибирск, 1981.
• Прамысловасць Беларусі ў другой палавіне ХІХ ст. // Весці АН БССР. — 1981. — № 2.

1983

• Рабочее движение в Белоруссии в 1861—1904 гг. — Минск, 1983.

1984

• История рабочего класса Белорусской ССР. — Т. 1. — Минск, 1984. Раздзелы:
  • Введение (у сааўтарстве з К.Шабуней).
  • Борьба рабочих на разночинском этапе освободительного движения.
  • Социал-демократическая агитация и борьба рабочих в начале пролетарского этапа освободительного движения (1895—1900 гг.).
  • Борьба за создание пролетарской партии нового типа. Образование организаций РСДРП в Белоруссии.
  • Переход к массовой политической борьбе.
  • Начало революции. Рабочее движение в январе-сентябре 1905 г.
  • Пролетариат Белоруссии в период Всероссийской октябрьской стачки и Декабрьского вооружённого восстания.
  • Рабочее движение в период отступления революции.
  • Заключение.
• Гісторыя расійскага пралетарыяту // Весці АН БССР. — 1984. — № 4 (у сааўтарстве з З.Абезгаузам)
• Рабочий клас России от зарождения до начала ХХ в. // История СССР. — 1984. — № 2.
• Гіст.карта: Социал-демократические организации в Белоруссии. 1905—1907 гг. // История рабочего класа БССР. — Т. 1. — Минск, 1984 (у сааўтарстве з У.Філяковым)
• Гіст.карта: Рабочее движение в городах и местечках Белоруссии. 1905 — май 1907 гг. // История рабочего класа БССР. — Т. 1. — Минск, 1984 (у сааўтарстве з У.Філяковым).

1985

• Асвета і педагагічная думка ў Беларусі са старажытных часоў да 1917 г. — Мінск, 1985. Раздзелы:
  • Грамадска-педагагічны рух, рэвалюцыйна-асветніцкая дзейнасць народнікаў.
  • Барацьба партыі бальшавікоў за народную асвету.
• Працоўныя Беларусі ў першай расійскай рэвалюцыі // Весці АН БССР. — 1985. — № 6.
• Вяршыня рэвалюцыйнай хвалі (Да 80-годдзя Снежаньскага ўзброенага паўстання) // Мінская праўда. 1985. — 21 снежня.

1986

• «Стары змаганец» (Да 100-годдзя А. Л. Бурбіса) // Мастацтва Беларусі. — 1986. — № 3.
• Революционные события 1905—1907 гг. в Белоруссии // Пролог Великого Октября. — Минск, 1986.
• В борьбе за осуществление ленинских идей // Коммунист Белоруссии. — 1986. — № 9.

1987

• Начало рабочего движения. Революція 1905—1907 гг. // Полоцк. Исторический очерк. Минск, 1987 (у сааўтарстве з Н.Манісам).
• Энцыклапедыя літаратуры і мастацтва. — Т. 4. — Мінск, 1987.
  • 2 артыкулы.
• Брест. Энциклопедический справочник. — Минск, 1987.
  • 7 артыкулаў па гісторыі рэвалюцыйнага руху.

1988

• К.Каліноўскі як рэвалюцыйны дэмакрат // Весці АН БССР. — 1988. — № 1.
• За мужыцкую праўду // Помнікі гісторыі і культуры Беларусі. — 1988. — № 1.
• Ад родных ніў. Грамадска-палітычныя погляды К.Каганца // Полымя. — 1988. — № 3.
• Расійскі пралетарыят у прыяд новага рэвалюцыйнага ўздыму // Весці АН БССР. — 1988. — № 6.
• За волю, за правду (К 150-летию со дня рождения К.Калиновского) // Сельская газета. — 1988. — 2 февраля.
• Жизнь, отданная борьбе (К.Калиновскитй в советской историографии) // Знамя юности. — 1988. — 7 февраля.
• Рэформа 1861 г. на Беларусі. Паўстанне 1863 г. К.Каліноўскі — Тэлеурок 1986—1989 г. (8 перадачаў).
• І з’езд партыі // Кола дзён. — Мінск, 1988.
• Витебск. Энциклопедический справочник. — Минск, 1988.
  • 13 артыкулаў па гісторыі рэвалюцыйнага руху.

1989

• Из плена старых догм // Коммунист Белоруссии. — 1989. — № 1.
• Кастусь Каліноўскі ў беларускай савецкай гістарыяграфіі // Кастусь Каліноўскі. — Гродна, 1989.
• К.Каліноўскі і паўстанне 1863 г. у працах беларускіх савецкіх гісторыкаў // Весці АН БССР. — 1989. — № 3.
• Концепция слияния наций принесла вред // Вопросы истории. — 1989. — № 5.
• Канцэпцыя праўды // Літаратура і мастацтва. — 1989. — 9 верасня.
• Старое віно ў новыя мяхі // Настаўніцкая газета. — 1989. — 25 студзеня.
• Родная мова: грамадскі статус // Настаўніцкая газета. — 1989. — 25 сакавіка.
• Борец за счастье народное // Вечерний Минск. — 1989. — 22 марта.
• Беларусь у пачатку ХХ ст. // Настаўніцкая газета. — 1989. — 14 кастрычніка.
• На шляху да партыі новага тыпу. — Мінск, 1989 (у сааўтарстве).
• Гродно. Энциклопедический справочник. — Минск, 1989.
  • 25 артыкулаў па гісторыі сацыял-дэмакратычнага і рабочага руху.

1990

• О разработке новой концепции дооктябрьской истории КПСС // Вопросы истории. — 1990. — № 11.
• Станаўленне беларускага пісьменства ў ХІХ — пачатку ХХ ст. // Тэзісы дакладаў і паведамленняў міжнароднай канферэнцыі "Славяне: ХІ. Адзінства і многастайнасць. Секцыя 4. Гістарычнае адзінства і многастайнасць культурнага развіцця славянскіх народаў. — Мінск, 1990.
• Развитие капитализма в промышленности. Положение промышленных рабочих и рабочее движение в Белоруссии. 1861—1900 / Зборнік дакументаў і матэрыялаў. — Мінск, 1990. (Прадмова).
• Дзе карані нігілізму // Звязда. — 1990. — 23 студзеня.

1991

• Канцэпцыя гістарычнай адукацыі ў сярэдняй школе Беларусі // Настаўніцкая газета. — 1991. — 30 верасня. (у сааўтарстве).
• Хай народзіцца ісціна // Літаратура і мастацтва. — 1991. — 22 лютага.
• Нягледзечы на ідэалагічны прэсінг (Гісторыя вызваленчага руху на Беларусі ў асвятленні У. М. Ігнатоўскага) // Навіны БелАН. — 1991. — 21 чэрвеня.
• У крывым люстэрку. К.Каліноўскі: праўда і вымыслы // Настаўніцкая газета. — 1991. — 17 ліпеня; 24 ліпеня; 27 ліпеня.
• Нацыянальны нігілізм і беларуская гістарыяграфія // З гісторыяй на «Вы». — Мінск, 1991.
• Гомель. Энциклопедический справочник. — Минск, 1991.
  • 29 артыкулаў па гісторыі сацыял-дэмакратычнага і рабочага руху.
• Праграма па гісторыі Беларусі для сярэдняй школы. — Мінск, 1991.

1992

• Гісторыя Беларусі: ХХ стагоддзе (для Х-ХІ класаў). — Мінск, 1992 (у сааўтарстве з У.Сідарцовым, В.Фаміным). Раздзелы:
  • Прадмова.
  • Рэвалюцыя 1905—1907 гг. на Беларусі.
  • Сацыяльна-эканамічнае развіццё. Сталыпінскія рэформы. Грамадскі рух.
  • Беларусь у перыяд першай сусветнай вайны. Лютаўская рэвалюцыя.
  • Культура Беларусі ў пачатку ХХ ст.
• Неабходныя тлумачэнні. Да выхаду ў свет навучальнага дапаможніка «Гісторыя Беларусі. ХХ стагоддзе» // Настаўніцкая газета. — 1992. — 26 жніўня. (у сааўтарстве).
• Праблема дзяржаўнасці Беларусі ў беларускай савецкай гістарыяграфіі // Беларусь у Вялікім княстве Літоўскім. Матэрыялы міжнароднага круглага стала. — Мінск, 1992.
• Праекты базавых праграм для сярэдніх навучальных устаноў. Гісторыя. — Мінск, 1992.
• Праграма па гісторыі Беларусі ад старажытных часоў да 1917 г. Прадмова // Программы дисциплин социально-гуманитарного профиля для средних специальных учебных заведений Минсельхозпрома Республики Беларусь. — Минск, 1992.

1993

• Гісторыя Беларусі: ХХ стагоддзе (для Х-ХІ класаў). Выданне 2-е, перапрацаванае. — Мінск, 1993 (у сааўтарстве з У.Сідарцовым, В.Фаміным). Раздзелы:
  • Прадмова.
  • Рэвалюцыя 1905—1907 гг. на Беларусі.
  • Сацыяльна-эканамічнае развіццё. Сталыпінскія рэформы. Грамадскі рух.
  • Беларусь у перыяд першай сусветнай вайны. Лютаўская рэвалюцыя.
  • Культура Беларусі ў пачатку ХХ ст.
• Гісторыя Беларусі. Канец XVIII — 1917 г. (для 8 класа). — Мінск, 1993.
• Гісторыя Беларусі. Кароткі нарыс (у 5 частках). Для вайскоўцаў. — Ч. 3. Канец XVIII ст. — 1917 г. — Мінск, 1993.
• Беларускае Адраджэнне ў ХІХ — пачатку ХХ ст. Гістарычныя асаблівасці, узаемаадносіны з іншымі народамі (ХІ Міжнародны з’езд славістаў. Даклады). — Мінск, 1993.
• Аб нацыянальнай канцэпцыі гісторыі і гістарычнай адукацыі ў Рэспубліцы Беларусь // Беларускі гістарычны часопіс. — 1993. — № 1.
• Аграрнае і нацыянальнае пытанне ў паўстанні 1863 г. на Беларусі // Беларускі гістарычны часопіс. — 1993. — № 3.
• Дзяржаўнасць Беларусі: станаўленне, страта, барацьба за аднаўленне. ІХ — 1918 г. // Беларуская мінуўшчыны. — 1993. — № 5-6.
• Гісторыя вызваленчага руху на Беларусі ў ХІХ — пачатку ХХ ст. у асвятленні У. М. Ігнатоўскага // Акадэмік У. М. Ігнатоўскі: матэрыялы навуковых чытанняў, прысвечаных 110-годдзю з дня нараджэння. — Мінск, 1993.
• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. — Т. 1. — Мінск, 1993. Артыкулы:
  • Абрамовіч Эміль Абрамавіч (у сааўтарстве з Ф.Ігнатовічам).
  • Агурскі Самуіл Хаімавіч.
  • Антысемітызм (у сааўтарстве з У.Семянюком).
  • Аршанская рабочая арганізацыя 1898—1900 г.
  • Аршанскі сацыял-дэмакратычны камітэт БУНДА (у сааўтарстве з Э.Ліпецкім).
  • Аршанскія выступленні працоўных 1905 г.
  • Ашмянская рабочая арганізацыя.
  • Ашмянскія выступленні працоўных 1905 г.
  • Ашмянскія забастоўкі гарбароў 1898 г.
  • Ашмянскія маёўкі рабочых 1896 г.
  • Бабкоў Уладзімір Яўхімавіч.
  • Бабруйскі сацыял-дэмакратычны камітэт БУНДА (у сааўтарстве з Э.Савіцкім, П.Башко).
  • Бабруйскія выступленні працоўных 1905 г.
  • Балоціна Анісся Давыдаўна.
  • Бараньскія выступленні працоўных 1905 г.
  • Барысаўскія выступленні працоўных 1904—1907 г.
  • Беларуская сацыялістычная грамада (у сааўтарстве з С.Рудовічам).
  • Гіст.карта: Насельніцтва Беларусі і сумежных тэрыторый у канцы ХІХ ст. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. — Т. 1. — Мінск, 1993.

1994

• Нарысы гісторыі Беларусі. Частка І. — Мінск, 1994. Раздзелы:
  • Буржуазныя рэформы. Пераход да капіталістычнай гаспадаркі.
  • Паўстанне 1863 г. на Беларусі.
  • Фарміраванне беларускай нацыі.
  • Класавая барацьба. Узнікненне палітычных арганізацый і партый.
  • Рэвалюцыя 1905—1907 гг. на Беларусі.
  • Развіццё эканомікі. Сталыпінскія рэформы на Беларусі.
  • Барацьба за нацыянальнае Адраджэнне.
  • Беларусь у час першай сусветнай вайны.
  • Лютаўская рэвалюцыя на Беларусі.
• Эвалюцыя рабочага руху на Гродзеншчыне ў канцы ХІХ — пачатку ХХ ст. // Беларускі гістарычны часопіс. — 1995. — № 4.
• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. — Т. 2. — Мінск, 1994. Артыкулы:
  • Бешанковіцкая рабочая арганізацыя 1899—1900 г.
  • Брэсцкае тайнае таварыства рабочых і рамеснікаў.
  • Брэсцкая арганізацыя Польскай сацыялістычнай партыі ў Літве (ППС у Літве).
  • Брэсцкая арганізацыя РСДРП (у сааўтарстве з А.Марозавай).
  • Брэсцкі сацыял-дэмакратычны камітэт БУНДА (у сааўтарстве з Э.Савіцкім).
  • Брэсцкія выступленні працоўных 1905 г.
  • Брэсцкія выступленні салдат 1905 г. (у сааўтарстве з У.Філяковым).
  • БУНД (1897—1907, гістарыяграфія БУНДА).
  • Бурбіс Алесь.
  • Быхаўская сацыял-дэмакратычная арганізацыя 1900 г.
  • Бычковы.
  • Бярэзінскія выступленні працоўных 1905 г.
  • Вігдорчык Мікалай Абрамавіч.
  • Віцебскі рэвалюцыйны гурток.
  • Віцебскі сацыял-дэмакратычны камітэт БУНДА (у сааўтарстве з П.Башко, Э.Савіцкім).
  • Віцебскія выступленні рабочых 1905 г.
  • Віцебскія палітычныя выступленні рабочых 1899 г.

1995

• Якім быць падручніку па гісторыі (завочны «круглы стол») // Беларускі гістарычны часопіс. — 1995. — № 4.
• Роздум з нагоды дня незалежнасці // Культура. — 1995. — 26 ліпеня — 1 жніўня.
• Беларусь. Энцыклапедычны даведнік. — Мінск, 1995.
  • Гістарыяграфія гісторыі Беларусі.
  • Паўстанне 1863—1864 г. у Польшчы, на Беларусі і ў Літве.
• Праграмы па гісторыі для базавых агульнаадукацыйных школ. Праграма па гісторыі для 8 класа. — Мінск, 1995.
• Праграмы для сярэдніх навучальных устаноў. Гісторыя. Гісторыя Беларусі (канец XVIII — пачатак ХХ ст.). — Мінск, 1995.

1996

• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. — Т. 3. — Мінск, 1996. Артыкулы:
  • Гістарыяграфія гісторыі Беларусі (Станаўленне нацыянальнай гістарыяграфічнай канцэпцыі, Гістарыяграфія гісторыі Беларусі 19 — пачатку 20 ст. у працах 1920 −1990-х г.).
  • «Гоман» (рэвалюцыйная народніцкая група ў Пецярбургу ў 1880-я г.).
  • Гомельская арганізацыя РСДРП.
  • Гомельская сацыял-дэмакратычная група.
  • Гомельскі гурток самаадукацыі.
  • Гомельскі камітэт РСДРП 1898—1900 г.
  • Гомельскі камітэт сацыял-дэмакратаў-інтэрнацыяналістаў.
  • Гомельскі сацыял-дэмакратычны камітэт БУНДА (у сааўтарстве з П.Башко).
  • «Гомон» (нелегальны часопіс, орган бел.фракцыі партыі «Народная воля»).
  • Гродзенская арганізацыя Польскай сацыялістычнай партыі ў Літве (ППС у Літве).
  • Гродзенская дэманстрацыя рабочых 1903 г.
  • Гродзенская забастоўка рабочых тытунёвай фабрыкі 1903—1904 г.
  • Гродзенская палітычная забастоўка 1905 г.
  • Гродзенская рабочая арганізацыя.
  • Гродзенская стачка работніц тытунёвай фабрыкі 1899 г.
  • Гродзенскі перасылачны пункт нелегальнай палітычнай літаратуры.
  • Гродзенскі рабочы камітэт Польскай сацыялістычнай партыі.
  • Гродзенскі рэвалюцыйны гурток.
  • Гродзенскі сацыял-дэмакратычны камітэт БУНДА (у сааўтарстве з У.Палуянам).
  • Гродзенскія выступленні салідарнасці рабочых з палітвязнямі 1905 г.
  • Гродзенскія забастоўкі 1905 г.
  • Гродзенскія кастрычніцкія палітычныя выступленні 1905 г.
  • Грынявіцкі Інгат Яўхімавіч.
  • Каганец Карусь.
• Туман дылетанцтва і тэндэнцыйнасці // Голас Радзімы. — 1996. — 12 верасня. (рэцэнзія).
• Эвалюцыя ідэі дзяржаўнасці ў вызваленчым руху Беларусі ў канцы ХІХ — пачатку ХХ ст. // Голас Радзімы. — 1996. — 28 сакавіка; 4 красавіка; 11 красавіка.

1997

• «Всеподданейший отчёт Виленского, Гродненского и Ковенского генерал-губернатора…». 1904 г. Прадмова и каментарыі // Беларускі гістарычны часопіс. — 1997. — № 2 (публікацыя дакумента ў сааўтарстве з В.Пічуковым).
• З прапанаванай канцэпцыяй пагадзіцца не магу // Беларуская мінуўшчына. — 1997. — № 3.
• «Заходнерусізм» і беларускі нацыянальны рух: гістарыяграфічны аспект // Беларусь паміж Усходам і Захадам. Частка 1. Беларусіка. — Мінск, 1997.
• «…І думаў аб самастойнасці Літвы» // Беларуская мінуўшчына. — 1997. — № 5.
• Пошук ісціны ці шальмаванне? // Голас Радзімы. — 1997. — 11 снежня; 18 снежня.
• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. — Т. 4. — Мінск, 1997. Артыкулы:
  • Канстытуцыйна-каталіцкая партыя Літвы і Беларусі.
  • Карповіч Пётр Уладзіміравіч.
  • Лідская арганізацыя РСДРП.

1998

• Гісторыя Беларусі. Канец XVIII — 1917 г. Вучэбны дапаможнік для 8 класа агульнаадукацыйнай школы. — Мінск, 1998.
• Гістарыяграфічныя «навацыі» ў навучальнай літаратуры // Беларускі гістарычны агляд. — Т. 5. — Сшытак 2 (9). — Снежань 1998 (рэцэнзія).

1999

• Ад ідэі аднаўлення Рэчы Паспалітай да барацьбы за стварэнне незалежнай беларускай дзяржавы // Unia Lubelska i tradycji integracyjne w Europie Środkowowschodniej. — Lublin, 1999.
• Няспраўджаныя амбіцыі і абяцанні // Штогоднік Інстытута гісторыі НАН Беларусі. 1999. — Мінск, 1999. (рэцэнзія) (у сааўтарстве з Г.Галенчанкам, І.Ігнаценкам, У.Снапкоўскім).
• «Паданьне» Максіма Гарэцкага Начальніку Сярэдняй Літвы генералу Люцыяну Жэлігоўскаму ад 1 ліпеня 1921 г. Публікацыя, заўвагі і каментарыі // Штогоднік Інстытута гісторыі НАН Беларусі. 1999. — Мінск, 1999.
• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. — Т. 5. — Мінск, 1999. Артыкулы:
  • Магілёўскі сацыял-дэмакратычны камітэт БУНДА (у сааўтарстве з П.Башко).
  • Мазырская арганізацыя РСДРП.
  • Мазырскі сацыял-дэмакратычны камітэт БУНДА (у сааўтарстве з Э.Ліпецкім).
  • Мінская аб’яднаная арганізацыя РСДРП.
  • Мінская акруговая сялянская арганізацыя пры РСДРП.
  • Мінская рабочая арганізацыя 1894—1897 г.
  • Мінская яўрэйская сацыял-дэмакратычная група.
  • Мінскі сацыял-дэмакратычны камітэт БУНДА (у сааўтарстве з Э.Ліпецкім).
  • Мінскія сацыял-дэмакратычныя гурткі.
  • Народніцтва (у сааўтарстве з М.Сакаловай).
  • Паўночна-заходняя абласная арганізацыя Партыі сацыялістаў-рэвалюцыянераў.
  • Паўстанне 1863—1864 г.
  • Польская сацыялістычная партыя ў Літве.
  • Прыбылёва-Корба Ганна Паўлаўна.

2001

• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. — Т. 6. — Мінск, 2001. Артыкулы:
  • Рабочы клас (да 1917 г.).
  • Рабочы рух (да 1917 г.).
  • Расійская імперыя (у сааўтарстве з В.Грыгор’евай, А.Філатавай, М.Сакаловай, У.Філяковым).
  • Сацыялістычная партыя Белай Русі.

Літаратура

• Каробушкіна Т. Таленавіты гісторык Беларусі // Гістарычны Альманах, Т.6, 2002;
• Смалянчук А. Міхась Восіпавіч Біч // БГА. Т.6, сш. 1-2(10-11). Снеж. 1999.
• Смалянчук А. Спіс навуковых публікацый Міхася Восіпавіча Біча // Гістарычны Альманах, Т.6. 2002.