Грамадзянская вайна ў Нігерыі: Розніца паміж версіямі
| [недагледжаная версія] | [недагледжаная версія] |
дрНяма тлумачэння праўкі |
др дапаўненне |
||
| Радок 1: | Радок 1: | ||
{{Узброены канфлікт |
|||
[[Image:Biafra independent state map-ru.svg|300px|right|thumb|Усходняя вобласць (рэспубліка Б'яфры) у 1967—1970.]] |
|||
|канфлікт = Грамадзянская вайна ў Нігерыі |
|||
| ⚫ | ''' |
||
|выява = Biafra independent state map-ru.svg |
|||
|частка = |
|||
|дата = [[6 ліпеня]] [[1967]] — [[13 студзеня]] [[1970]] |
|||
|месца = [[Б'яфра]] (поўдзень Нігерыі) |
|||
|вынік = перамога нігерыйскага федэральнага ўрада |
|||
|праціўнік1 = {{Сцягафікацыя|Нігерыя}}<br>{{Сцяг|Вялікабрытанія}}[[Вялікабрытанія|Брытанскiя добраахвотнiкi]]<br>{{Сцяг|Егіпет}} [[Егіпет|Егіпецкія добраахвотнікі]]<br>'''пры падтрымцы''':<br>{{Сцягафікацыя|СССР}}<br>{{Сцягафікацыя|Алжыр}}<br>{{Сцягафікацыя|Судан}}<br>{{Сцягафікацыя|Сірыя}} |
|||
|праціўнік2 = [[Выява:Flag of Biafra.svg|22px]] [[Б'яфра]],<br>Добраахвотнікі з Еўропы<br>'''пры падтрымцы''':<br>{{Сцягафікацыя|Францыя}}<br>{{Сцягафікацыя|Ізраіль}}<br>{{Сцягафікацыя|Партугалія}}<br>{{Сцягафікацыя|Нігер}}<br>{{Сцягафікацыя|Чад}} |
|||
|камандзір1 = |
|||
|камандзір2 = |
|||
|сілы1 = |
|||
|сілы2 = |
|||
|страты1 = ~600 000 |
|||
|страты2 = ~600 000 |
|||
}} |
|||
| ⚫ | '''Грамадзянская вайна ў Нігерыі''' (1967—1970), '''вайна ў Б'яфры''', [[грамадзянская вайна]], якая вялася ў ліпені [[1967]]—студзені [[1970]] паміж узброенымі сіламі федэральнага ўраду [[Нігерыя|Нігерыі]], з аднаго боку, і Усходняй вобласці (рэспубліка [[Б'яфра|Б'яфры]], пераважна населеная народам [[Ібо]]), якая спрабавала выйсці са складу Нігерыі, з другога боку. |
||
| ⚫ | У пачатковым перыядзе вайны войскі Б'яфры не раз дасягалі поспехаў, але няроўнасць сіл і слабасць забеспячэння ваеннымі матэрыяламі хутка далі сябе знаць. Пасланыя ў Б'яфру ўрадавыя войскі былі спачатку адбітыя (ліпень 1967), аднак да канца 1967 у новых наступах змаглі захапіць нафтавыя радовішчы і марское ўзбярэжжа Б'яфры. У 1968, пасля прайграных баёў за багаты нафтай раён Оўэры, войскі Б'яфры ўвесь час абараняліся, дасягаючы толькі асобных, мясцовых поспехаў (напр., дзеянні ВПС Б'яфры ў 1969, пачатак контр-наступу ў 1969 і інш.). |
||
Вайна скончылася перамогай урадавых сіл. Усходняя вобласць была рэінтэгравана ў склад Нігерыі. |
Вайна скончылася перамогай урадавых сіл. Усходняя вобласць была рэінтэгравана ў склад Нігерыі. |
||
| Радок 7: | Радок 24: | ||
== Прычыны == |
== Прычыны == |
||
Прычынамі вайны былі пост-каланіяльная этнічная разнароднасць Нігерыі і этнічныя напружанні і пагромы, скіраваныя супраць народу Ібо, якія асабліва абвастрыліся ў 1966—1967, даходзячы да генацыду. |
Прычынамі вайны былі пост-каланіяльная этнічная разнароднасць Нігерыі і этнічныя напружанні і пагромы, скіраваныя супраць народу Ібо, якія асабліва абвастрыліся ў 1966—1967, даходзячы да генацыду. |
||
Непасрэдным повадам стала агалошанне незалежнасці Б'яфры (30.5.1967), на тэрыторыі якой знаходзіліся нігерыйскія запасы нафты, і якая валодала вялікай часткай нігерыйскага марскога ўзбярэжжа. |
Непасрэдным повадам стала агалошанне незалежнасці Б'яфры (30.5.1967), на тэрыторыі якой знаходзіліся нігерыйскія запасы нафты, і якая валодала вялікай часткай нігерыйскага марскога ўзбярэжжа. |
||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
У ліпені 1967 г. федэральныя войскі захапілі горада Боні і Нсука. Сіл для пераходу ў буйны наступ па тэрыторыі iгбо ў іх яшчэ не было — але гэтая сілавая аперацыя фармальна блакавала суперніка, а фактычна — пазбаўляла разведанага радовішча нафты, рэсурсу безумоўна стратэгічнага. |
|||
У пачатку жніўня Б'яфра здзейсніла чарговую стратэгічную памылку. Непадрыхтаванае авантурна наступ праз раней нейтральны цэнтральны рэгіён у бок Лагаса, буйнога порта і сталіцы Нігерыі. Фронт на рацэ Нігер калапсаваць. Афіцэры-iгбо ўзбунтавалася свае федэральныя падраздзялення. З такой дзіркай у абароне перашкодзіць наступу ўжо не выйшла. Горад Орэ ў 150 кіламетрах ад [[Лагас]]а апынуўся пад кантролем Б'яфры. |
|||
Насельніцтва Лагаса прыйшло ў такую паніку, што стыхійна высеклі каля дваццаці тысяч iгбо — усіх, каго здолелі адшукаць. |
|||
У студзенi [[1968]] года ўрадавыя войскі пачалі наступ з Калабар ў напрамку на Порт-Харкорт. Амаль чатыры месяцы паўстанцам ўдавалася стрымліваць націск, але [[19 мая]] горад паў. Бiафра страціла апошні марскі порт і буйны аэрадром. Пачалася блакада Б'яфра. Фэдэралаў выразалі цэлыя паселішчы і правакавалі масавы голад. Улетку [[1968]] года па ўсіх кантынентах пракацілася магутная кампанія выкрыцця генацыду хрысціян-игбо. Навіны еўрапейскіх тэлеканалаў пачыналіся з рэпартажаў пра жахі вайны. |
|||
Вясной 1969 года б'яфрыйцы распачалі спробу пераламаць ход падзей. У сакавіку яны нанеслі контрудар і акружылі брыгаду нігерыйскай арміі ў толькі што занятым ёю горадзе Аверы. У красавіку Аверы зноў перайшоў пад кантроль Б'яфры. Аднак ужо [[22 красавіка]] [[1969]] пад ўдарамі федэралаў пала сталіца Б'яфры — Юмуахiя. [[16 чэрвеня]] паў Авгу — галоўны аэрапорт краіны. У Б'яфры засталася ўсяго адна узлётна-пасадачная паласа з цвёрдым пакрыццём, прыдатная для ўзлёту і пасадкі цяжкіх самалётаў. Ўчастак федэральнай шашы Улі-Iхалiа, таксама вядомы як «аэрапорт Анабель», стаў галоўнай мэтай для ўрадавых войскаў. |
|||
У маi [[1969]] г. камандас Б'яфры напалі на нафтавае радовішча ў Квале, пры гэтым было забіта 11 італьянскіх нафтавікоў. Яшчэ 14 італьянцаў, 3 грамадзяніна [[ФРГ]] і адзін ліванец былі захопленыя. |
|||
Падзенню Б'яфры папярэднічала шырокамаштабны наступ урадавай арміі пад камандаваннем генерала Абасанджа. Аперацыя распачалася [[22 снежня]] [[1969]] года. Яе мэтай было рассеч двума сустрэчнымі ўдарамі з поўначы і поўдня тэрыторыю, якая знаходзілася пад кантролем паўстанцаў. Да аперацыі прыцягваліся войскі агульнай колькасцю 180 тысяч чалавек з цяжкай артылерыяй, авіяцыяй і браневікамi. |
|||
Для парыраванне удару ў непрызнанай рэспублікі ўжо не заставалася ні сіл, ні сродкаў. Колькасць арміі Б'яфры складала да таго часу каля 70 тысяч байцоў. У першы ж дзень фэдэралаў прарвалі фронт, а [[25 снежня]] паўночная і паўднёвая групоўкі злучыліся. Тэрыторыя паўстанцаў апынулася рассечана напалам. |
|||
Заключнае нігерыйскае наступ, названае «Спадарожны вецер», было пачата [[7 студзеня]] [[1970]]. [[9 студзеня]] 1970 года паў Аверы, [[10 студзеня]] захоплена ўзлётная паласа «Анабель», [[11 студзеня]] - паў Улi. |
|||
[[13 студзеня]] 1970 г. армія Б'яфры капітулявала. |
|||
== Удзел авiацыi == |
|||
У пачатку 1967 года ў распараджэнні ВПС федэральнага ўрада Нігерыі лічыліся пяць транспартаў «Дакота», каля дваццаці «Дорна До. 27 » і некалька вучэбна-трэніровачных P.149-D. З пачаткам баявых дзеянняў атрымалася закупіць МіГ-15, МіГ-17 і чэхаславацкія вучэбна-трэніровачныя самалёты «Дэльфін». |
|||
ВПС Б'яфра мелi адзін B-25 «Мітчэл» , тры лёгкіх бамбавіка B-26, некалькi T.6 «Тэксан». Пару транспартных самалётаў захапілі ў Нігерыі, і, разам з «Дакотай» з Порт-Харкорт, ператварылі ў імправізаваныя бамбавікі. |
|||
Улетку 1967 года б'яфрыйския ваенна-паветраныя сілы здзяйснялі авіаналеты на Лагос. ВПС Нігерыі бамбардзіравалі ў асноўным б'яфрыйские парты і аэрадромы, каб спыніць замежную дапамогу Б'яфры. Большую частку баявых вылетаў ВПС Нiгерыi ажыццявілі егіпецкія добраахвотнікі. |
|||
== Прапаганда == |
|||
Абодва бакі шумна дэкларавалі свае поспехі ў прапагандысцкіх выступах. Не менш актыўна гучалі абвінавачванні ў выкарыстанні праціўнікам замежных наймітаў. |
|||
Нацыянальная гордасць і страх за жыццё спарадзілі ў Б'яфры зусім небывалы маштаб лаяльнасці ўладам. «Радыё Б'яфры» магло спакойна выкарыстоўваць побач як ілжывыя зацвярджэння аб немінучым хуткім прызнанні дзяржавы сусветнай супольнасцю, так і гэтак жа ілжывыя страшылкі пра запланаваны ўдары брытанскіх ВПС напалмам па гарадскіх кварталах. |
|||
| ⚫ | |||
Федэральны ўрад Нігерыі меў дыпламатычную падтрымку і абмежаваную падтрымку ваеннымі матэрыяламі ад Вялікабрытаніі, нядаўняй метраполіі. З 1968 інтэнсіўную праграму вайсковай падтрымкі федэралістаў, лучна з прысылкай ваенных саветнікаў, разгарнуў Савецкі Саюз. |
Федэральны ўрад Нігерыі меў дыпламатычную падтрымку і абмежаваную падтрымку ваеннымі матэрыяламі ад Вялікабрытаніі, нядаўняй метраполіі. З 1968 інтэнсіўную праграму вайсковай падтрымкі федэралістаў, лучна з прысылкай ваенных саветнікаў, разгарнуў Савецкі Саюз. |
||
| Радок 22: | Радок 70: | ||
Многія грамадскія і царкоўныя арганізацый аказвалі сістэматычную гуманітарную дапамогу грамадзянскаму насельніцтву Б'яфры. |
Многія грамадскія і царкоўныя арганізацый аказвалі сістэматычную гуманітарную дапамогу грамадзянскаму насельніцтву Б'яфры. |
||
== Сучасная сiтуацыя == |
|||
| ⚫ | |||
У пачатку XXI стагоддзя на тэрыторыі былой Б'яфры зноў успыхнуў канфлікт. Розныя этнічныя групоўкі, найбольш моцнымі з якіх з'яўляюцца Рух за вызваленне дэльты Нігера і Рух за выжыванне народа аганi у [[2004]] годзе пачалі новую вайну супраць урада. Сепаратысты практыкуюць нападу на свідравыя платформы і праходзяць суда, узяцце ў закладнікі замежнікаў, атакі на паліцэйскія ўчасткі. |
|||
== Спасылкi == |
|||
| ⚫ | У пачатковым перыядзе вайны войскі Б'яфры не раз дасягалі поспехаў, але няроўнасць сіл і слабасць забеспячэння ваеннымі матэрыяламі хутка далі сябе знаць. Пасланыя ў Б'яфру ўрадавыя войскі былі спачатку адбітыя (ліпень 1967), аднак да канца 1967 у новых наступах змаглі захапіць нафтавыя радовішчы і марское ўзбярэжжа Б'яфры. У 1968, пасля прайграных баёў за багаты нафтай раён Оўэры, войскі Б'яфры ўвесь час абараняліся, дасягаючы толькі асобных, мясцовых поспехаў (напр., дзеянні ВПС Б'яфры ў 1969, пачатак контр-наступу ў 1969 і інш.). |
||
* [https://warspot.ru/3427-biafro-nigeriyskaya-voyna Биафро-нигерийская война] {{ref-ru}} |
|||
* [http://ru.front.wikia.com/wiki/%D0%9D%D0%B8%D0%B3%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B5_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D1%8B Нигерийские войны (Гражданская война, Религиозный конфликт и война в дельте Нигера)] {{ref-ru}} |
|||
{{war-stub}} |
{{war-stub}} |
||
Версія ад 16:10, 17 чэрвеня 2018
| Грамадзянская вайна ў Нігерыі | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| Дата | 6 ліпеня 1967 — 13 студзеня 1970 | ||
| Месца | Б'яфра (поўдзень Нігерыі) | ||
| Вынік | перамога нігерыйскага федэральнага ўрада | ||
| Праціўнікі | |||
|
|||
| Страты | |||
|
|||
.svg){kind=small}
Грамадзянская вайна ў Нігерыі (1967—1970), вайна ў Б'яфры, грамадзянская вайна, якая вялася ў ліпені 1967—студзені 1970 паміж узброенымі сіламі федэральнага ўраду Нігерыі, з аднаго боку, і Усходняй вобласці (рэспубліка Б'яфры, пераважна населеная народам Ібо), якая спрабавала выйсці са складу Нігерыі, з другога боку.
У пачатковым перыядзе вайны войскі Б'яфры не раз дасягалі поспехаў, але няроўнасць сіл і слабасць забеспячэння ваеннымі матэрыяламі хутка далі сябе знаць. Пасланыя ў Б'яфру ўрадавыя войскі былі спачатку адбітыя (ліпень 1967), аднак да канца 1967 у новых наступах змаглі захапіць нафтавыя радовішчы і марское ўзбярэжжа Б'яфры. У 1968, пасля прайграных баёў за багаты нафтай раён Оўэры, войскі Б'яфры ўвесь час абараняліся, дасягаючы толькі асобных, мясцовых поспехаў (напр., дзеянні ВПС Б'яфры ў 1969, пачатак контр-наступу ў 1969 і інш.).
Вайна скончылася перамогай урадавых сіл. Усходняя вобласць была рэінтэгравана ў склад Нігерыі.
Колькасць забітых у час ваенных дзенняў ацэньваецца каля 100 тыс.ч., колькасць ахвяр хвароб і голаду (пераважна ва Усходняй вобласці) — ад 500 тыс. да 2 млн.ч. Усходняя вобласць была моцна разбурана вайной, са сваіх месцаў жыхарства ўцякло каля 3 мільёнаў бежанцаў.
Прычыны
Прычынамі вайны былі пост-каланіяльная этнічная разнароднасць Нігерыі і этнічныя напружанні і пагромы, скіраваныя супраць народу Ібо, якія асабліва абвастрыліся ў 1966—1967, даходзячы да генацыду.
Непасрэдным повадам стала агалошанне незалежнасці Б'яфры (30.5.1967), на тэрыторыі якой знаходзіліся нігерыйскія запасы нафты, і якая валодала вялікай часткай нігерыйскага марскога ўзбярэжжа.
Ваенныя дзеянні
У ліпені 1967 г. федэральныя войскі захапілі горада Боні і Нсука. Сіл для пераходу ў буйны наступ па тэрыторыі iгбо ў іх яшчэ не было — але гэтая сілавая аперацыя фармальна блакавала суперніка, а фактычна — пазбаўляла разведанага радовішча нафты, рэсурсу безумоўна стратэгічнага.
У пачатку жніўня Б'яфра здзейсніла чарговую стратэгічную памылку. Непадрыхтаванае авантурна наступ праз раней нейтральны цэнтральны рэгіён у бок Лагаса, буйнога порта і сталіцы Нігерыі. Фронт на рацэ Нігер калапсаваць. Афіцэры-iгбо ўзбунтавалася свае федэральныя падраздзялення. З такой дзіркай у абароне перашкодзіць наступу ўжо не выйшла. Горад Орэ ў 150 кіламетрах ад Лагаса апынуўся пад кантролем Б'яфры.
Насельніцтва Лагаса прыйшло ў такую паніку, што стыхійна высеклі каля дваццаці тысяч iгбо — усіх, каго здолелі адшукаць.
У студзенi 1968 года ўрадавыя войскі пачалі наступ з Калабар ў напрамку на Порт-Харкорт. Амаль чатыры месяцы паўстанцам ўдавалася стрымліваць націск, але 19 мая горад паў. Бiафра страціла апошні марскі порт і буйны аэрадром. Пачалася блакада Б'яфра. Фэдэралаў выразалі цэлыя паселішчы і правакавалі масавы голад. Улетку 1968 года па ўсіх кантынентах пракацілася магутная кампанія выкрыцця генацыду хрысціян-игбо. Навіны еўрапейскіх тэлеканалаў пачыналіся з рэпартажаў пра жахі вайны.
Вясной 1969 года б'яфрыйцы распачалі спробу пераламаць ход падзей. У сакавіку яны нанеслі контрудар і акружылі брыгаду нігерыйскай арміі ў толькі што занятым ёю горадзе Аверы. У красавіку Аверы зноў перайшоў пад кантроль Б'яфры. Аднак ужо 22 красавіка 1969 пад ўдарамі федэралаў пала сталіца Б'яфры — Юмуахiя. 16 чэрвеня паў Авгу — галоўны аэрапорт краіны. У Б'яфры засталася ўсяго адна узлётна-пасадачная паласа з цвёрдым пакрыццём, прыдатная для ўзлёту і пасадкі цяжкіх самалётаў. Ўчастак федэральнай шашы Улі-Iхалiа, таксама вядомы як «аэрапорт Анабель», стаў галоўнай мэтай для ўрадавых войскаў.
У маi 1969 г. камандас Б'яфры напалі на нафтавае радовішча ў Квале, пры гэтым было забіта 11 італьянскіх нафтавікоў. Яшчэ 14 італьянцаў, 3 грамадзяніна ФРГ і адзін ліванец былі захопленыя.
Падзенню Б'яфры папярэднічала шырокамаштабны наступ урадавай арміі пад камандаваннем генерала Абасанджа. Аперацыя распачалася 22 снежня 1969 года. Яе мэтай было рассеч двума сустрэчнымі ўдарамі з поўначы і поўдня тэрыторыю, якая знаходзілася пад кантролем паўстанцаў. Да аперацыі прыцягваліся войскі агульнай колькасцю 180 тысяч чалавек з цяжкай артылерыяй, авіяцыяй і браневікамi.
Для парыраванне удару ў непрызнанай рэспублікі ўжо не заставалася ні сіл, ні сродкаў. Колькасць арміі Б'яфры складала да таго часу каля 70 тысяч байцоў. У першы ж дзень фэдэралаў прарвалі фронт, а 25 снежня паўночная і паўднёвая групоўкі злучыліся. Тэрыторыя паўстанцаў апынулася рассечана напалам.
Заключнае нігерыйскае наступ, названае «Спадарожны вецер», было пачата 7 студзеня 1970. 9 студзеня 1970 года паў Аверы, 10 студзеня захоплена ўзлётная паласа «Анабель», 11 студзеня - паў Улi.
13 студзеня 1970 г. армія Б'яфры капітулявала.
Удзел авiацыi
У пачатку 1967 года ў распараджэнні ВПС федэральнага ўрада Нігерыі лічыліся пяць транспартаў «Дакота», каля дваццаці «Дорна До. 27 » і некалька вучэбна-трэніровачных P.149-D. З пачаткам баявых дзеянняў атрымалася закупіць МіГ-15, МіГ-17 і чэхаславацкія вучэбна-трэніровачныя самалёты «Дэльфін».
ВПС Б'яфра мелi адзін B-25 «Мітчэл» , тры лёгкіх бамбавіка B-26, некалькi T.6 «Тэксан». Пару транспартных самалётаў захапілі ў Нігерыі, і, разам з «Дакотай» з Порт-Харкорт, ператварылі ў імправізаваныя бамбавікі.
Улетку 1967 года б'яфрыйския ваенна-паветраныя сілы здзяйснялі авіаналеты на Лагос. ВПС Нігерыі бамбардзіравалі ў асноўным б'яфрыйские парты і аэрадромы, каб спыніць замежную дапамогу Б'яфры. Большую частку баявых вылетаў ВПС Нiгерыi ажыццявілі егіпецкія добраахвотнікі.
Прапаганда
Абодва бакі шумна дэкларавалі свае поспехі ў прапагандысцкіх выступах. Не менш актыўна гучалі абвінавачванні ў выкарыстанні праціўнікам замежных наймітаў.
Нацыянальная гордасць і страх за жыццё спарадзілі ў Б'яфры зусім небывалы маштаб лаяльнасці ўладам. «Радыё Б'яфры» магло спакойна выкарыстоўваць побач як ілжывыя зацвярджэння аб немінучым хуткім прызнанні дзяржавы сусветнай супольнасцю, так і гэтак жа ілжывыя страшылкі пра запланаваны ўдары брытанскіх ВПС напалмам па гарадскіх кварталах.
Міжнародная падтрымка
Федэральны ўрад Нігерыі меў дыпламатычную падтрымку і абмежаваную падтрымку ваеннымі матэрыяламі ад Вялікабрытаніі, нядаўняй метраполіі. З 1968 інтэнсіўную праграму вайсковай падтрымкі федэралістаў, лучна з прысылкай ваенных саветнікаў, разгарнуў Савецкі Саюз.
Б'яфра мела пэўную дыпламатычную падтрымку ў Афрыцы, абмежаваную і несістэматычную падтрымку вайсковымі матэрыяламі ад Францыі. На баку Б'яфры ваявалі еўрапейскія і амерыканскія найміты (Гл. таксама: Карл Густаў фон Розен).
ЗША занялі нейтральную пазіцыю ў гэтым канфлікце, забараніўшы пастаўкі ваенных матэрыялаў бакам канфлікта.
Многія грамадскія і царкоўныя арганізацый аказвалі сістэматычную гуманітарную дапамогу грамадзянскаму насельніцтву Б'яфры.
Сучасная сiтуацыя
У пачатку XXI стагоддзя на тэрыторыі былой Б'яфры зноў успыхнуў канфлікт. Розныя этнічныя групоўкі, найбольш моцнымі з якіх з'яўляюцца Рух за вызваленне дэльты Нігера і Рух за выжыванне народа аганi у 2004 годзе пачалі новую вайну супраць урада. Сепаратысты практыкуюць нападу на свідравыя платформы і праходзяць суда, узяцце ў закладнікі замежнікаў, атакі на паліцэйскія ўчасткі.