Віленскі павет (Вялікае Княства Літоўскае): Розніца паміж версіямі

Віленскі павет
Віленскі павет
Краіна	Вялікае Княства Літоўскае
Уваходзіць у	Віленскае ваяводства;
Адміністрацыйны цэнтр	Вільня
Дата скасавання	1795
Кашталяны	Кашталяны віленскія
Насельніцтва	гл. Дэмаграфія
Плошча	6,3 тыс.
Час існавання	XV ст. — 1795

Інтэрактыўны прагляд гісторыі

[дагледжаная версія]

← Папярэдняя праўка Наступная праўка →

Змесціва выдалена Змесціва дададзена

ВізуальнаВікіразметка

Лінейны

Версія ад 02:45, 24 лістапада 2018

невядома

Віленскі павет — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе Віленскага ваяводства Вялікага Княства Літоўскага. Плошча 6,3 тыс. км². Сталіца — горад Вільня.

Месты і мястэчкі: Астравец, Быстрыца, Варняны, Гедройцы, Гервяты, Дубінкі, Кернаў, Лаварышкі, Майшагола, Меднікі, Міхалішкі, Рудаміна, Салечнікі, Трокенікі, Шырвінты, Яшуны.

Гісторыя

Узнік па Крэўскай уніі (1385) на аснове колішняга Віленскага княства^[1], уваходзіў у склад Віленскага ваяводства.

Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай (1565—1566) утварыўся наноў шляхам аб'яднання шэрагу валасцей, якія раней падпарадкоўваліся беспасярэдне ваяводу віленскаму: Гедройцкай, Кернаўскай, Медніцкай, Майшагольскай, Меміскай, Няменчынскай, Рудамінскай. У склад павету ўвайшлі таксама магнацкія маёнткі (Дубінкі, Муснікі, Упнікі, Астравец, Вялькія, Малыя Салечнікі і інш.) і ўладанні касцёла (Веркі, Гервяты, Маляты, Панары, Рукойны, Шашолы).

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795) спыніў сваё існаванне, яго тэраторыя апынулася ў складзе Расійскай імперыі.

Дэмаграфія

У сяр. XVII ст. налічваў 16 501^[2] дым (каля 100—115 тыс. жыхароў). Па Трынаццацігадовай вайне (1654—1667) колькасць дымоў скарацілася да 8,5 тыс.

У апошняй чвэрці XVIII ст. насельніцтва павету дасягала 125—160 тыс. чал. (20,7 тыс. дымоў^[3])

Геаграфія

У склад Віленскага павета ўваходзіла тэрыторыя Быстрыцкага, Інтурскага і Кернаўскага старостваў (дзяржаўных валасцей), 40 вялікакняжацкіх дзяржаў^[4], а таксама прылеглыя прыватнаўласніцкія маёнткі.

Плошча павету складала каля 6,3 тыс. км², з іх каля 0,5 тыс. км² знаходзіліся на тэрыторыі сучаснай Беларусі. За ўвесь час існавання яго межы практычна не змяняліся — асобныя прыгранічныя маёнткі перадаваліся з павету ў павет^[5].

Адметнасцю павету была адсутнасць буйных лаціфундый, пераважалі дробныя і сярэднія памерам (да 500 дымоў) маёнткі. Дамінавала шляхецкая ўласнасць (да 74% дымоў). Дзяржаве належала каля 13% дымоў, касцёлу — таксама 13%^[6].

Ураднікі

Мясцовая шляхта абірала двух паслоў на Вальны сойм і двух дэпутатаў на Галоўны Трыбунал.

Першым падкаморыем быў Я. Лявон, суддзёй земскім — Ю. Белазор, падсудкам — С. Касінскі, пісарам — А.Мацкевіч, павятовым харунжым — С. Нарбут.

Павятовую шляхту ўзначальваў кашталян віленскі^[5].

Зноскі

↑ Мікалай Камінскі. Віленскі павет // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1994. — 20 000 экз. — ISBN 5-85700-142-0. С. 286.
↑ Насельніцтва Беларусі ў сярэдзіне ХVII ст. па паветах // Сагановіч Г. Невядомая вайна: 1654—1667 / Генадзь Сагановіч. — Мн.: Навука і тэхніка, 1995.
↑ Powiat wileński // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom V: Kutowa Wola — Malczyce (польск.). — Warszawa, 1884. S. 337.
↑ Powiat wileński // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom V: Kutowa Wola — Malczyce (польск.). — Warszawa, 1884. S. 338.
↑ ^а ^б Вячаслаў Насевіч. Віленскі павет // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т.. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя. С. 432.
↑ Вячаслаў Насевіч. Віленскі павет // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т.. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя. С. 433.

Літаратура

Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; маст. З. Э. Герасімовіч. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 792 с. — ISBN 985-11-0378-0 (т. 2), ISBN 985-11-0315-2.
Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1994. — 20 000 экз. — ISBN 5-85700-142-0.

[1] Мікалай Камінскі. Віленскі павет // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1994. — 20 000 экз. — ISBN 5-85700-142-0. С. 286.

[2] Насельніцтва Беларусі ў сярэдзіне ХVII ст. па паветах // Сагановіч Г. Невядомая вайна: 1654—1667 / Генадзь Сагановіч. — Мн.: Навука і тэхніка, 1995.

[3] Powiat wileński // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom V: Kutowa Wola — Malczyce (польск.). — Warszawa, 1884. S. 337.

[4] Powiat wileński // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom V: Kutowa Wola — Malczyce (польск.). — Warszawa, 1884. S. 338.

[evkl432-5] а ^б Вячаслаў Насевіч. Віленскі павет // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т.. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя. С. 432.

[evkl433-6] Вячаслаў Насевіч. Віленскі павет // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т.. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя. С. 433.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

@@ Радок 1: / Радок 1: @@
-{{Іншыя значэнні|Віленскі павет}}
 {{Адміністрацыйная адзінка
 |Назва                           = Віленскі павет
@@ Радок 19: / Радок 18: @@
  |Назва главы2                      =
 |Мова                   =
+|Насельніцтва                    = гл. [[Віленскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)#Дэмаграфія|Дэмаграфія]]
- |Мова                  =
-|Насельніцтва                    = гл. [[Віленскі павет, Вялікае Княства Літоўскае#Дэмаграфія|Дэмаграфія]]
  |Год перапісу                   =
  |Адсотак ад насельніцтва        =
@@ Радок 40: / Радок 38: @@
 |Карта адміністрацыйнай адзінкі   =
  |Памер карты аа                  =
- |Часавы пояс             = +2
+ |Часавы пояс             =
 |Скарачэнне                     =
 |ISO                             =
@@ Радок 50: / Радок 48: @@
 |Катэгорыя ў Commons             =
 |Параметр1                      = [[XV стагоддзе|XV ст.]] — [[1795]]
-|Назва параметра1               = Час існавання
+|Назва параметру1               = Час існавання
  |Сайт                    =
 |Дадаткі                         =
@@ Радок 56: / Радок 54: @@
 |Колер фону герб-сцяг =
 }}
+{{Іншыя значэнні|Віленскі павет}}
 '''Віленскі павет''' — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе [[Віленскае ваяводства|Віленскага ваяводства]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. Плошча 6,3 тыс. км². Сталіца — [[горад]] [[Вільня]].
-Месты і мястэчкі: [[Астравец]], [[Быстрыца, Астравецкі раён|Быстрыца]], [[Варняны]], [[Вёска Гедройцы|Гедройцы]], [[Гервяты]], [[Дубінкі]], [[Кернаў]], [[Лаварышкі]], [[Майшагола]], [[Меднікі]], [[Міхалішкі]], [[Рудаміна]], [[Салечнікі]], [[Трокенікі]], [[Шырвінты]], [[Яшуны]].
+Месты і мястэчкі: [[Астравец]], [[Быстрыца, Астравецкі раён|Быстрыца]], [[Варняны]], [[Вёска Гедройцы|Гедройцы]], [[Гервяты]], [[Дубінгей|Дубінкі]], [[Кернаў]], [[Лаварышкі]], [[Майшагола]], [[Меднікі]], [[Міхалішкі]], [[Рудаміна]], [[Салечнікі]], [[Трокенікі]], [[Шырвінты]], [[Яшуны]].
 == Гісторыя ==
 Узнік па [[Крэўская унія|Крэўскай уніі]] ([[1385]]) на аснове колішняга [[Віленскае княства|Віленскага княства]]<ref>[[Мікалай Камінскі]]. Віленскі павет // {{Крыніцы/ЭГБ|2к}} С. 286.</ref>, уваходзіў у склад Віленскага ваяводства.
-Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай ([[1565]]—[[1566]]) утварыўся наноў шляхам аб'яднання шэрагу валасцей, якія раней падпарадкоўваліся беспасярэдне [[Ваяводы віленскія|ваяводу віленскаму]]: Гедройцкай, Кернаўскай, Медніцкай, Майшагольскай, Меміскай, Няменчынскай, Рудамінскай. У склад павету ўвайшлі таксама магнацкія маёнткі ([[Дубінкі]], [[Муснікі]], [[Упнікі]], [[Астравец]], [[Вялькія]], [[Малыя Салечнікі]] і інш.) і ўладанні касцёла ([[Веркі]], [[Гервяты]], [[Маляты]], [[Панары]], [[Рукойны]], [[Шашолы]]).
+Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай ([[1565]]—[[1566]]) утварыўся наноў шляхам аб'яднання шэрагу валасцей, якія раней падпарадкоўваліся беспасярэдне [[Ваяводы віленскія|ваяводу віленскаму]]: Гедройцкай, Кернаўскай, Медніцкай, Майшагольскай, Меміскай, Няменчынскай, Рудамінскай. У склад павету ўвайшлі таксама магнацкія маёнткі ([[Дубінгей|Дубінкі]], [[Муснікі]], [[Упнікі]], [[Астравец]], [[Вялькія]], [[Малыя Салечнікі]] і інш.) і ўладанні касцёла ([[Веркі]], [[Гервяты]], [[Маляты]], [[Панары]], [[Рукойны]], [[Шашолы]]).
 У выніку [[Трэці падзел Рэчы Паспалітай|трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай]] ([[1795]]) спыніў сваё існаванне, яго тэраторыя апынулася ў складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]].
@@ Радок 82: / Радок 81: @@
 {{Асноўны артыкул|Кашталяны віленскія}}
-Мясцовая шляхта абірала двух [[Пасол соймавы|паслоў]] на [[Вальны сойм]] і двух дэпутатаў на [[Трыбунал Вялікага Княства Літоўскага|Галоўны Трыбунал]].
+Мясцовая шляхта абірала двух [[Пасол соймавы|паслоў]] на [[Сойм Рэчы Паспалітай|Вальны сойм]] і двух дэпутатаў на [[Трыбунал Вялікага Княства Літоўскага|Галоўны Трыбунал]].
 Першым падкаморыем быў Я. Лявон, суддзёй земскім — Ю. Белазор, падсудкам — С. Касінскі, пісарам — А.Мацкевіч, павятовым харунжым — С. Нарбут.