Сентынельцы

Сентыне́льцы — адзін з Андаманскіх карэнных народаў, якія пражываюць на Андаманскіх астравах Бенгальскага заліва. Засяляюць Паўночны Сентынельскі востраў, які знаходзіцца на захад ад паўднёвым ускрайку Вялікага Андамана. Вядомыя сваім энергічным супрацівам любым спробам кантакту з боку людзей звонку. Сентынельцы маглі пражыць у практычна поўнай ізаляцыі да 60 тысяч гадоў, да гэтага часу так і не навучыўшыся здабываць агонь (замест гэтага ў іх існуе мудрагелістая працэдура захоўвання тлеючых палешэк і распаленага вуголля у гліняным посудзе).

Папуляцыя

У цяперашні час дакладная папуляцыя сентынельцаў невядомая і па ацэнках складае ад 40 да 500 чалавек (сярэдняя адзнака - 250 чалавек). Пры перапісу ў 2001 годзе афіцыйна было запісана 39 чалавек: 21 мужчына і 18 жанчын; аднак дадзены перапіс праводзіўся на адлегласці і не адлюстроўвае дакладны памер папуляцыі, якая жыве на востраве плошчай ў 72 км². Наступствы землятрусу ў Індыйскім акіяне ў 2004 годзе для сентынельцаў застаюцца невядомымі, акрамя пацверджання таго, што яны ўсё ж такі выжылі: праз некалькі дзён пасля цунамі верталёт індыйскага ўрада назіраў некалькіх жыхароў, якія стралялі з лукаў па гэтым верталёту з відавочным намерам яго адагнаць.

Пры папярэдніх візітах на востраў памер груп візуальна складаў 20-40 чалавек, а выяўленыя селішчы былі прызначаныя на 40-60 чалавек; апошняя лічба, па-відаць, больш дакладна адлюстроўвае памер пражываючых груп, бо некаторыя насельнікі вострава, сутыкаючыся з чужакамі, амаль напэўна хаваюцца і таму не трапляюць у падлік. Такім чынам, можна меркаваць, што на ўсім востраве жыве прыкладна ад 2 да 6 груп абарыгенаў. Супастаўляючы харчовыя рэсурсы вострава (наземныя і марскія) і магчымасці паляўнічых-збіральнікаў, можна зрабіць выснову, што для ніштаватага існавання папуляцыі хапіла б і вельмі нязначнай частцы вострава.

У гендэрным дачыненні папуляцыя, як мяркуецца, сіметрычная, з невялікай перавагай мужчын. Прыкладна палова пар мела дзяцей (ці жанчына была цяжарная).

Апісанне

Сентынельцы і іншыя карэнныя андаманскія жыхары часта ставяцца да негрытосаў — гэты тэрмін ужываецца ў дачыненні да розных шырока распаўсюджаных народаў Паўднёва-Усходняй Азіі, такіх як семангі з Малайскага архіпелага і аэта з Філіпін, а таксама абарыгены Аўстраліі. Характарыстыкі негрытосаў (якія не адносяцца да манафілетычнай групы) ўключаюць у сябе: параўнальна невялікі рост, цёмную скуру і кучаравыя валасы — якасці, якія выяўляюцца таксама на ўсім кантыненце Афрыкі. Сентынельцы, аднак, здаюцца прыкметна больш высокімі ў сярэднім, чым андаманцы: сярэдні рост мужчын - 1,75 м, жанчын - 1,6 м.

Культура

Вялікая частка таго, што вядома аб сентынельскай культуры, грунтуецца на даследаваннях, якія праводзіліся ў канцы XX стагоддзя з мэтай ўстанаўлення кантактаў. Сентынельцы вядуць лад жыцця паляўнічых-збіральнікаў, здабываючы сабе пражытак паляваннем, рыбнай лоўляй і зборам дзікаросаў; няма ніякіх сведчанняў вядзення імі сельскай гаспадаркі.

Іх жыллё ўяўляе сабой альбо хаціну па тыпу прытулку, без сцен і падлогі, часам выкладзеную лісцем, на сям'ю з 3-4 чалавек і іх рэчаў, альбо гэта можа быць агульная хаціна на некалькі сем'яў плошчай да некалькіх дзесяткаў квадратных метраў, пабудаваная больш дыхтоўна, з паднятым над зямлёй падлогай.

Занятак металаапрацоўкай невядома синтельцам, паколькі адпаведнае сыравіну на востраве, як устаноўлена, сустракаецца надзвычай рэдка. Аднак было заўважана, што абарыгены вельмі спрытна выкарыстоўваюць металічныя прадметы, знойдзеныя на беразе, дэманструючы пры гэтым навыкі кавання і завострыванні. Яны ўжывалі гэтыя дэталі пры вырабе зброі і іншых прадметаў. Так, у канцы 1980-х два міжнародных кантэйнеравоза селі на мель на знешнім каралавым рыфе вострава, і сентынельцы атрымалі нямала узораў металу з гэтых судоў.

Узбраенне сентынельцаў складаецца з дзіды і лука, які страляе вельмі дакладна па мэтам памерам з чалавека на адлегласці да 100 метраў. Дакументальна пацверджана выкарыстанне, як мінімум, 3 розных відаў стрэл: для рыбалкі, палявання і незавоостраных - для папераджальных стрэлаў.

Мова і сацыяльны лад

Пра сентынельскую мову практычна нічога невядома, ні спісу слоў, ні моўных узораў ніколі не было атрымана даследчыкамі. Па-відаць, яна ставіцца да сям'і андаманскіх моў, але якое гэта сваяцтва і як блізка ён можа мець дачыненне да іншых моў гэтай групы, невядома.

Сентынельцы вельмі варожыя ў адносінах да любых незнаёмцаў і патрабуюць актыўнай дэманстрацыі мірных намераў перш, чым дазваляюць чужаземцам падысці на адлегласць стрэлу з лука. Прадпрымаемыя спробы ў канцы 1960-х пакідання ім матэрыяльных каштоўнасцяў прывялі да таго, што сентынельцы сталі выкарыстоўваць хатняе начынне і металічныя аб'екты ў побыце, какосы былі імі з'едзены, але не былі пасаджаныя, лялька была пахавана, свіння не была з'едзена, але была забіта і пахавана, як і лялька. Чырвоныя вёдры былі прынятыя з відавочным захапленнем, у той час як зялёныя былі адхіленыя.

Для больш блізкага вывучэння абарыгенаў даследчыкі перыядычна падкідвалі на пустынную частку пляжу розныя прадметы, у асноўным какосы, прычым самі навукоўцы назіралі за тым, што адбываецца з бяспечнай адлегласці. Абарыгены падыходзілі да прадметаў з асцярогай, групамі. Кантакт даводзілася перарываць кожны раз, як толькі сентынельцы пачыналі дэманстраваць сваю зброю, цэлячыся ў даследчыкаў. Падобныя кантакты былі спыненыя яшчэ ў 1990-х гадах; пазнейшыя даследаванні праводзіліся ўжо з далёкіх дыстанцый або з паветра.

Даволі многія склалі сваю зброю і пачалі жэстыкуляваць нам, каб кінулі ім рыбу. Жанчыны павыходзілі з ценю, каб паглядзець на нашы паводзіны. Некалькі мужчын падышлі і ўзнялі рыбу. Яны здаваліся здаволенымі, але не было адчування змякчэння ў іх варожым настроі. Усе яны пачалі выкрыкваць незразумелыя словы. Мы пачалі крычаць у адказ і паказваць жэстамі, што мы ўсяго толькі хочам з імі пасябраваць. Напружанасць ня аслаблялася. У гэты момант адбылася дзіўная рэч - адна з жанчын падышла да ваяра і села з ім на пясок ў гарачым абдымках. Гэты акт стаў паўтарацца іншымі жанчынамі, кожнай са сваім мужчынам, гэта стала выглядаць як нейкі групавы акт саіція. Такім чынам ваяўніча настроеная група паменшылася. Гэта працягвалася на працягу досыць доўгага часу, калі раптам тэмп гэтага шалёнага танца жаданняў паменшыўся і пары вярнуліся ў цень джунгляў. Аднак некаторыя воіны ўсё яшчэ заставаліся на варце. Мы падышлі ўшчыльную да берага і кінулі яшчэ трохі рыбы, якую тут жа падабрала моладзь. Было далёка за поўдзень, і мы сталі вяртацца на судна.

Тая ж экспедыцыя апісвала выяўленую сярод іншых рэчаў паселішчы прастакутную дошку, якая выглядае як шахматная дошка 8 × 8; паходжанне і прызначэнне гэтага аб'екта невядомыя, але народнасці онге і джарава не выкарыстоўваюць у сябе настольныя гульні. У прынцыпе, гэта магла быць сапраўдная шахматная дошка, закінутая на востраў морам.