Вялікая сініца: Розніца паміж версіямі

	Вялікая сініца
Навуковая класіфікацыя
Дамен:	Эўкарыёты
Царства:	Жывёлы
Падцарства:	Эўметазоі
Без рангу:	Двухбакова-сіметрычныя
Без рангу:	Другаснаротыя
Тып:	Хордавыя
Падтып:	Пазваночныя
Інфратып:	Сківічнаротыя
Надклас:	Чацвераногія
Клас:	Птушкі
Падклас:	Нованёбныя
Атрад:	Вераб’інападобныя
Падатрад:	Пеўчыя вераб’іныя
Надсямейства:	Sylvioidea
Сямейства:	Сініцавыя
Род:	Сініцы
Від:	Вялікая сініца
Міжнародная навуковая назва
	Parus major Linnaeus, 1758
Падвіды
	Гл. тэкст
Арэал
Ахоўны статус
	Выклікаюць найменшыя асцярогі; IUCN 3.1 Least Concern : / 22735990
ITIS	561864
NCBI	9157
EOL	1051974
FW	368939

Інтэрактыўны прагляд гісторыі

[дагледжаная версія]

← Папярэдняя праўка Наступная праўка →

Змесціва выдалена Змесціва дададзена

ВізуальнаВікіразметка

Лінейны

Версія ад 23:27, 10 студзеня 2019

Вялі́кая сіні́ца^[1] (Parus major) — птушка сямейства сініцавых атрада вераб’інападобных. Самы буйны і найбольш распаўсюджаны ў Беларусі від сініцавых.

Апісанне

Даўжыня цела 14-16 см, размах крылаў 22-25 см, маса каля 20 г. Апярэнне галавы, горла, валляка і падхвосця чорнае, на галаве з сінім адлівам; чорная блiскучая галава з белымi шчокамi i чорны «гальштук» па сярэдзiне жоўтага споду цела, шчокі белыя, верхняя частка спіны жаўтавата-зялёная, крылы шаравата-блакітныя са светлай папярочнай паласой, хвост амаль чорны з блакітным напыленнем. 2 азіяцкія групы з белым або белаватым нізам, а таксама з аліўкава-шэрым або аліўкава-зялёным верхам. Еўрапейская група з жоўтым нізам і аліўкава-зялёным нізам. Маладыя з карычневым або бурым апярэннем замест чорнага, шчокi жаўтаватыя.

Голас — звонкае «пінь-пінь-чэржж». Песня громкая, звонкая «пілі-пілі-пілі… ін-ча-ін-ча».

Пашырэнне

Пашырана ў Еўропе, Азіі і Паўночна-Заходняй Афрыцы. Арэал ахоплівае Палеарктыку (акрамя поўначы і Гімалаяў), а таксама Інда-Малайскі рэгіён. На Беларусі звычайны і нават шматлікі аселы і качуючы ўзімку від.

У дзікай прыродзе сустракаецца ў разнастайных лясах, звычайна на адкрытых участках, узлесках, па берагах вадаёмаў. Трымаецца таксама культурных ландшафтаў. Гняздуецца ў гаях, парках, садах, у вербняках уздоўж рэк, у лісцевых і мяшаных лясах, населеных пунктах.

Аселая, частка папуляцыі качуе альбо мігрыруе.

Асаблівасці біялогіі

Корміцца пераважна дробнымі насякомымі, іх лічынкамі і яйцамі, восенню і зімой часткова насеннем, на штучных кармушках ахвотна дзяўбе мяса і сала.

За невялікім выключэннем, размнажаецца з канца студзеня па верасень, робячы 2 кладкі за сезон. Гняздуе ў дуплах і пустэчах дрэў, а таксама ў разнастайных нішах як прыроднага, так і антрапагеннага паходжання. Знешняя частка гнязда з няшчыльна ўкладзенага зялёнага моху з прымессю сухой травы (часам толькi мох). Унутраная частка — з касмыкоў воўны, валосся, шэрсці і пуху (часам з прымессю пёраў), добра пераплеценых паміж сабой. Унутраныя памеры залежаць ад прасторнасці месца, у якім знаходзіцца гняздо, дыяметр звычайна 5-6 см. Будуюць гняздо абедзьве птушкі 4-7 дзён.

Яйкі (звычайна 6-11) элiптычныя, часам асiметрычныя, з вострым вузейшым канцом. Белыя, са слабым бляскам і дробнымі светла-чырвонымі плямкамі (часам зусім белыя). Памеры: 18 х 13,5 мм.

Наседжванне працягваецца 13-14 сутак. Птушаняты вылятаюць з гнязда праз 19-21 сут.

Падвіды

Адрозніваецца 31 падвiд^[2], сярод іх:

P. m. major — большая частка еўрапейскага арэала, Малая Азія, Цэнтральная Азiя
P. m. newtoni — Брытанскія астравы;
P. m. excelsus — поўдзень Пірэнейскага п-ва;
P. m. corsus — Сардзінія і Корсіка;
P. m. aphrodite — поўдзень Грэцыі, Крыт, Кіпр, Балеары;
P. m. bokharensis — Забайкалле, Цэнтральная Азія;
P. m. wladiwostokensis — Далёкі Усход.

Зноскі

↑ Артыкул Сініцавыя ў адпаведнасці з БЭ ў 18 тамах., Т.14. Мн., 2002, С.400-401
↑ ptushki.org

Літаратура

Фядосаў А. К. Сініца вялікая // Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 4. Недалька — Стаўраліт / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1985. — 599 с., іл. — 10 000 экз.
Птушкі Еўропы: Палявы вызначальнік / пад рэд. М. нікіфарава — Варшава: Навуковае выдавецтва ПНВ, 2000. — 540 с.: іл. ISBN 83-01-13187-X
Fidler A. E., van Oers K., Drent P. J., Kuhn S., Mueller J. C., Kempenaers B. Drd4 gene polymorphisms are associated with personality variation in a passerine bird // Proceedings of the Royal Society London B. — 2007. — Vol. 274. — doi:10.1098/rspb.2007.0337. (Published online May 2, 2007).

Спасылкі

[pr-1] Артыкул Сініцавыя ў адпаведнасці з БЭ ў 18 тамах., Т.14. Мн., 2002, С.400-401

[2] tushki.org

[1]

[2]

@@ Радок 19: / Радок 19: @@
 | eol = 1051974
 }}
-'''Вялі́кая сіні́ца'''<ref name=pr>Артыкул '''Сініцавыя''' ў адпаведнасці з БЭ ў 18 тамах., Т.14. Мн., 2002, С.400-401</ref>  (''Parus major'') — самы буйны і найбольш распаўсюджаны ў [[Беларусь|Беларусі]] [[Від, біялогія|відаў]] [[сініцавыя|сініцавых]].
+'''Вялі́кая сіні́ца'''<ref name=pr>Артыкул '''Сініцавыя''' ў адпаведнасці з БЭ ў 18 тамах., Т.14. Мн., 2002, С.400-401</ref> (''Parus major'') — птушка сямейства [[сініцавыя|сініцавых]] атрада [[вераб'інападобныя|вераб’інападобных]]. Самы буйны і найбольш распаўсюджаны ў [[Беларусь|Беларусі]] [[Від, біялогія|від]] сініцавых.
 == Апісанне ==
+Даўжыня цела 14-16 см, размах крылаў 22-25 см, маса каля 20 г. Апярэнне галавы, горла, валляка і падхвосця чорнае, на галаве з сінім адлівам; чорная блiскучая галава з белымi шчокамi i чорны «гальштук» па сярэдзiне жоўтага споду цела, шчокі белыя, верхняя частка спіны жаўтавата-зялёная, крылы шаравата-блакітныя са светлай папярочнай паласой, хвост амаль чорны з блакітным напыленнем. 2 азіяцкія групы з белым або белаватым нізам, а таксама з аліўкава-шэрым або аліўкава-зялёным верхам. Еўрапейская група з жоўтым нізам і аліўкава-зялёным нізам. Маладыя з карычневым або бурым апярэннем замест чорнага, шчокi жаўтаватыя.
-{{пішу}}
-Даўжыня цела 14 см, размах крылаў 22-25 см. Чорная, блiскучая галава з белымi шчокамi i чорны «гальштук» па сярэдзiне жоўтага споду цела. Маладыя з карычневым або бурым апярэннем замест чорнага, шчокi жаўтаватыя. Сярэднеазiяцкi падвiд увогуле без жоўтага i алiўкава-зялёнага колеру, але з белым i алiўкава-шэрым.
+Голас — звонкае «пінь-пінь-чэржж». Песня громкая, звонкая «пілі-пілі-пілі… ін-ча-ін-ча».
 == Пашырэнне ==
-Жыве ў [[Еўропа|Еўропе]], [[Азія|Азіі]] і [[Заходняя Афрыка|Паўночна-Заходняй Афрыцы]]. У дзікай прыродзе сустракаецца ў разнастайных [[Лес|лясах]], звычайна на адкрытых участках, узлесках, па берагах [[вадаём]]аў. Аселая, частка папуляцыі качуе альбо мігрыруе.
+Пашырана ў [[Еўропа|Еўропе]], [[Азія|Азіі]] і Паўночна-Заходняй Афрыцы. Арэал ахоплівае Палеарктыку (акрамя поўначы і Гімалаяў), а таксама Інда-Малайскі рэгіён. На Беларусі звычайны і нават шматлікі аселы і качуючы ўзімку від.
+У дзікай прыродзе сустракаецца ў разнастайных [[Лес|лясах]], звычайна на адкрытых участках, узлесках, па берагах [[вадаём]]аў. Трымаецца таксама культурных ландшафтаў. Гняздуецца ў гаях, парках, садах, у вербняках уздоўж рэк, у лісцевых і мяшаных лясах, населеных пунктах.
+Аселая, частка папуляцыі качуе альбо мігрыруе.
 == Асаблівасці біялогіі ==
+Корміцца пераважна дробнымі [[насякомыя|насякомымі]], іх лічынкамі і яйцамі, восенню і зімой часткова насеннем, на штучных кармушках ахвотна дзяўбе мяса і сала.
+За невялікім выключэннем, размнажаецца з канца студзеня па верасень, робячы 2 кладкі за сезон. Гняздуе ў дуплах і пустэчах [[Дрэва|дрэў]], а таксама ў разнастайных нішах як прыроднага, так і антрапагеннага паходжання. Знешняя частка гнязда з няшчыльна ўкладзенага зялёнага моху з прымессю сухой травы (часам толькi мох). Унутраная частка — з касмыкоў воўны, валосся, шэрсці і пуху (часам з прымессю пёраў), добра пераплеценых паміж сабой. Унутраныя памеры залежаць ад прасторнасці месца, у якім знаходзіцца гняздо, дыяметр звычайна 5-6 см. Будуюць гняздо абедзьве птушкі 4-7 дзён.
 [[File:Parus major excelsus MHNT 232 Aïn Béïda Algerie.jpg|thumb|Яйкі]]
+Яйкі (звычайна 6-11) элiптычныя, часам асiметрычныя, з вострым вузейшым канцом. Белыя, са слабым бляскам і дробнымі светла-чырвонымі плямкамі (часам зусім белыя). Памеры: 18 х 13,5 мм.
-За невялікім выключэннем, размнаваецца з канца студзеня па верасень, робячы 2 кладкі за сезон. Гняздуе ў дуплах і пустэчах [[Дрэва|дрэў]], а таксама ў разнастайных нішах як прыроднага, так і антрапагеннага паходжання. Імкнецца да жытла [[чалавек]]а, часта сустракаецца ў буйных [[Горад|гарадах]] і іншых населеных пунктах, у прыгарадах, у [[сад]]ах і [[парк]]ах. Сілкуецца пераважна дробнымі [[насякомыя|насякомымі]] і іншымі [[Беспазваночныя|бесхрыбтовымі]].
+Наседжванне працягваецца 13-14 сутак. Птушаняты вылятаюць з гнязда праз 19-21 сут.
+== Падвіды ==
+Адрозніваецца 31 падвiд<ref>[http://ptushki.org/bird/274.html ptushki.org]</ref>, сярод іх:
+* ''P. m. major'' — большая частка еўрапейскага арэала, [[Малая Азія]], Цэнтральная Азiя
+* ''P. m. newtoni'' — [[Брытанскія астравы]];
+* ''P. m. excelsus'' — поўдзень Пірэнейскага п-ва;
+* ''P. m. corsus'' — Сардзінія і Корсіка;
+* ''P. m. aphrodite'' — поўдзень Грэцыі, Крыт, Кіпр, Балеары;
+* ''P. m. bokharensis'' — Забайкалле, Цэнтральная Азія;
+* ''P. m. wladiwostokensis'' — [[Далёкі Усход]].
 {{зноскі}}
 == Літаратура ==
+* Фядосаў А. К. Сініца вялікая // {{Крыніцы/ЭПБ|4}}
+* Птушкі Еўропы: Палявы вызначальнік / пад рэд. М. нікіфарава — Варшава: Навуковае выдавецтва ПНВ, 2000. — 540 с.: іл. ISBN 83-01-13187-X
 * Fidler A. E., van Oers K., Drent P. J., Kuhn S., Mueller J. C., Kempenaers B. [http://www.journals.royalsoc.ac.uk/content/j515mxt030844304/fulltext.pdf ''Drd4'' gene polymorphisms are associated with personality variation in a passerine bird] // Proceedings of the Royal Society London B. — 2007. — Vol. 274. — doi:10.1098/rspb.2007.0337. (Published online May 2, 2007).