Казяльцовыя: Розніца паміж версіямі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Няма тлумачэння праўкі
дапаўненне
Радок 2: Радок 2:
| name = Казяльцовыя
| name = Казяльцовыя
| image file = Miyama-kinpouge.jpg
| image file = Miyama-kinpouge.jpg
| image descr = [[Казялец едкі]]
| image descr = {{bt-bellat|Казялец едкі|Ranunculus acris}}
| regnum = Расліны
| regnum = Расліны
| parent = Ranunculales
| parent = Ranunculales
Радок 31: Радок 31:
}}
}}
'''Казяльцовыя''' (''Ranunculaceae'') — [[сямейства (біялогія)|сямейства]] двухдольных [[Аднагадовыя расліны|адна-]] і [[Шматгадовыя расліны|шматгадовых]] [[Трава|травяністых]] раслін, радзей [[куст]]оў і [[Ліяна|ліян]].
'''Казяльцовыя''' (''Ranunculaceae'') — [[сямейства (біялогія)|сямейства]] двухдольных [[Аднагадовыя расліны|адна-]] і [[Шматгадовыя расліны|шматгадовых]] [[Трава|травяністых]] раслін, радзей [[куст]]оў і [[Ліяна|ліян]].

== Апісанне ==


У межах сямейства казяльцовых прасочваецца эвалюцыя ад раслін з [[кветка]]мі правільнымі, ацыклічнымі і геміцыклічнымі, з нявызначаным лікам членаў кветкі, да кветак правільных, цыклічных са стабілізацыяй [[Песцік|гінецэя]] да 5 і далей да кветак зігаморфных з далейшай рэдукцыяй гінецэя да 1 ([[рагулькі палявыя]]). Характэрна выпрацоўка прыстасаванняў да распаўсюджвання пладоў ветрам; у выніку [[плод]] становіцца аднанасенным, нераскрывальным ([[Арэшак (плод)|арэшак]]) і на ім узнікаюць прыдаткі-валаскі — {{Bt-bellat|сон раскрыты|Pulsatilla patens}}, {{Bt-bellat|павойнік|Clematis}}, {{Bt-bellat|княжык|Atragene}}.
У межах сямейства казяльцовых прасочваецца эвалюцыя ад раслін з [[кветка]]мі правільнымі, ацыклічнымі і геміцыклічнымі, з нявызначаным лікам членаў кветкі, да кветак правільных, цыклічных са стабілізацыяй [[Песцік|гінецэя]] да 5 і далей да кветак зігаморфных з далейшай рэдукцыяй гінецэя да 1 ([[рагулькі палявыя]]). Характэрна выпрацоўка прыстасаванняў да распаўсюджвання пладоў ветрам; у выніку [[плод]] становіцца аднанасенным, нераскрывальным ([[Арэшак (плод)|арэшак]]) і на ім узнікаюць прыдаткі-валаскі — {{Bt-bellat|сон раскрыты|Pulsatilla patens}}, {{Bt-bellat|павойнік|Clematis}}, {{Bt-bellat|княжык|Atragene}}.
Радок 36: Радок 38:
Эвалюцыя кветак ішла ў напрамку прыстасавання да [[Апыленне|апылення]] рознымі насякомымі. Некаторыя віды не маюць [[Нектарнікі|нектарнікаў]] ([[павойнік]], [[пылюшнік]], [[кураслеп]], [[пралеска]]), насякомых прывабліваюць пылком. Шэраг раслін мае даволі разнастайныя нектарнікі: паглыбленні пры аснове пладалісцікаў у {{Bt-bellat|Лотаць{{!}}лотаці|Caltha}}, у выглядзе ямкі ў аснове пялёстка ([[казялец]], [[мышахвоснік]]), у выглядзе стамінодыяў (княжык сібірскі), з недаразвітых тычынак, з пялёсткаў ({{Bt-bellat|раўнаплоднік|Isopyrum}}, {{Bt-bellat|чэмер|Helleborus}}, {{Bt-bellat|Чарнушка (расліна){{!}}чарнушка|Nigella}}). Для распаўсюджання пладоў вадой (гідрахарыя) у некаторых відаў казяльцовых, якія растуць на балотах, семя ахавана ад намакання шчыльным эндакарпам, а пад эпідэрмай знаходзяцца буйныя паветраныя акаркавелыя клеткі, утвараючыя плавальны пояс ({{Bt-bellat|казялец даўгалісты|Ranunculus lingua}}, {{Bt-bellat|казялец ядавіты|Ranunculus sceleratus}}). У {{Bt-bellat|Лотаць балотная{{!}}лотаці балотнай|Caltha palustris}} насенне разбухае і ператвараецца ў плавальны орган. Іншы раз вадой разносяцца плады, прыстасаваныя для пераносу ветрам. У многіх казяльцовых плады прыстасаваны да пераносу жывёламі на іх знешніх покрывах. Кручкаватыя і {{Bt-bellat|казялец едкі{{!}}казяльца едкага|Ranunculus acris}} і іншых з’яўляюцца органамі прымацавання да футра жывёл, пер’я птушак, адзення людзей (заахарыя, антрапахарыя). У казяльцовых назіраецца распаўсюджанне зачаткаў раслін жывёламі, птушкамі, якія з’ядаюць плады і насенне і распаўсюджваюць з экскрэментамі (эндазаахарыя). У многіх лясных відаў насенныя зачаткі раслін распаўсюджваюцца мурашкамі (мірмекахарыя).
Эвалюцыя кветак ішла ў напрамку прыстасавання да [[Апыленне|апылення]] рознымі насякомымі. Некаторыя віды не маюць [[Нектарнікі|нектарнікаў]] ([[павойнік]], [[пылюшнік]], [[кураслеп]], [[пралеска]]), насякомых прывабліваюць пылком. Шэраг раслін мае даволі разнастайныя нектарнікі: паглыбленні пры аснове пладалісцікаў у {{Bt-bellat|Лотаць{{!}}лотаці|Caltha}}, у выглядзе ямкі ў аснове пялёстка ([[казялец]], [[мышахвоснік]]), у выглядзе стамінодыяў (княжык сібірскі), з недаразвітых тычынак, з пялёсткаў ({{Bt-bellat|раўнаплоднік|Isopyrum}}, {{Bt-bellat|чэмер|Helleborus}}, {{Bt-bellat|Чарнушка (расліна){{!}}чарнушка|Nigella}}). Для распаўсюджання пладоў вадой (гідрахарыя) у некаторых відаў казяльцовых, якія растуць на балотах, семя ахавана ад намакання шчыльным эндакарпам, а пад эпідэрмай знаходзяцца буйныя паветраныя акаркавелыя клеткі, утвараючыя плавальны пояс ({{Bt-bellat|казялец даўгалісты|Ranunculus lingua}}, {{Bt-bellat|казялец ядавіты|Ranunculus sceleratus}}). У {{Bt-bellat|Лотаць балотная{{!}}лотаці балотнай|Caltha palustris}} насенне разбухае і ператвараецца ў плавальны орган. Іншы раз вадой разносяцца плады, прыстасаваныя для пераносу ветрам. У многіх казяльцовых плады прыстасаваны да пераносу жывёламі на іх знешніх покрывах. Кручкаватыя і {{Bt-bellat|казялец едкі{{!}}казяльца едкага|Ranunculus acris}} і іншых з’яўляюцца органамі прымацавання да футра жывёл, пер’я птушак, адзення людзей (заахарыя, антрапахарыя). У казяльцовых назіраецца распаўсюджанне зачаткаў раслін жывёламі, птушкамі, якія з’ядаюць плады і насенне і распаўсюджваюць з экскрэментамі (эндазаахарыя). У многіх лясных відаў насенныя зачаткі раслін распаўсюджваюцца мурашкамі (мірмекахарыя).


== Арэал ==
⚫
На тэрыторыі [[Беларусь|Беларусі]] 18 родаў, каля 50 відаў, найбольш пашыраныя, [[казялец]], [[пылюшнік]], [[кураслеп]], [[рагулькі]]<ref>Беларуская ССР: Кароткая энцыклапедыя. Т. 2. — Мн.: БелСЭ. 1979.</ref>.

⚫
На тэрыторыі [[Беларусь|Беларусі]] 18 родаў, каля 50 відаў, найбольш пашыраныя {{bt-bellat|казялец|}}, {{bt-bellat|пылюшнік|}}, {{bt-bellat|кураслеп|}}, {{bt-bellat|рагулькі|}}<ref>Беларуская ССР: Кароткая энцыклапедыя. Т. 2. — Мн.: БелСЭ. 1979.</ref>.

== Роды ==
Паводле даных [[Germplasm Resources Information Network|GRIN]] у сямейства Казяльцовыя ўваходзяць роды<ref>Гл. спасылку GRIN у картцы расліны.</ref>:
* {{bt-latbel|Aconitum|Боцікі (род раслін){{!}}Боцікі}}
* {{bt-latbel|Actaea|Варанец (род раслін){{!}}Варанец}}
* {{bt-latbel|Adonis|Адоніс (род раслін){{!}}Адоніс}}
* {{bt-latbel|Anemone|Кураслеп}}
* {{bt-latbel|Anemonopsis}}
* {{bt-latbel|Aphanostemma}}
* {{bt-latbel|Aquilegia|Ворлікі}}
* {{bt-latbel|Archiclematis}}
* {{bt-latbel|Arcteranthis}}
* {{bt-latbel|Asteropyrum}}
* {{bt-latbel|Barneoudia}}
* {{bt-latbel|Beesia}}
* {{bt-latbel|Calathodes}}
* {{bt-latbel|Callianthemoides}}
* {{bt-latbel|Callianthemum|}}
* {{bt-latbel|Caltha|Лотаць}}
* {{bt-latbel|Ceratocephala|}}
* {{bt-latbel|Clematis|Павойнік}}
* {{bt-latbel|Consolida||}}
* {{bt-latbel|Coptis|}}
* {{bt-latbel|Delphinium|Рагулькі}}
* {{bt-latbel|Dichocarpum}}
* {{bt-latbel|Enemion|}}
* {{bt-latbel|Eranthis|}}
* {{bt-latbel|Garidella}}
* {{bt-latbel|Glaucidium|aut=[[Siebold]] & [[Zucc.]]|}}, [[Манатыпія (біялагічная сістэматыка)|манатыпны]] род шматгадовых раслін з адзіным відам {{bt-bellat||Glaucidium palmatum|[[Siebold]] & [[Zucc.]]}} Назва гэтага роду раслін дакладна супадае з назвай роду птушак {{bt-bellat||Glaucidium|[[Boie]]}}.
* {{bt-latbel|Hamadryas}}
* {{bt-latbel|Helleborus|Чэмер}}
* {{bt-latbel|Hydrastis|aut=[[L.]]|}}
* {{bt-latbel|Isopyrum|Раўнаплоднік}}
* {{bt-latbel|Knowltonia}}
* {{bt-latbel|Komaroffia}}
* {{bt-latbel|Krapfia}}
* {{bt-latbel|Kumlienia}}
* {{bt-latbel|Laccopetalum}}
* {{bt-latbel|Leptopyrum|}}
* {{bt-latbel|Megaleranthis}}
* {{bt-latbel|Metanomone}}
* {{bt-latbel|Myosurus|Мышахвоснік}}
* {{bt-latbel|Naravelia}}
* {{bt-latbel|Nigella|Чарнушка (род раслін){{!}}Чарнушка}}
* {{bt-latbel|Oreithales}}
* {{bt-latbel|Paraquilegia|}}
* {{bt-latbel|Paroxygraphis}}
* {{bt-latbel|Peltocalathos}}
* {{bt-latbel|Ranunculus|Лютик}}
* {{bt-latbel|Semiaquilegia|}}
* {{bt-latbel|Thalictrum|Пылюшнік}}
* {{bt-latbel|Trautvetteria}}
* {{bt-latbel|Trollius|Пярэсна}}
* {{bt-latbel|Urophysa}}
* {{bt-latbel|Xanthorhiza}}

== Значэнне і выкарыстанне ==


Казяльцовыя — расліны багатыя [[Алкалоіды|алкалоідамі]], [[Гліказіды|гліказідамі]], з-за чаго некаторыя з іх — важныя [[Лекавыя расліны|лекавыя]], а таксама ядавітыя. Большасць казяльцовых раслін ядавітыя. Выкарыстоўваюцца ў медыцыне [[адоніс вясновы]]<ref name="БЭ1">{{Крыніцы/БелЭн|1|Адоніс}} — С. 126.</ref>, боцікі і інш. Сярод казяльцовых ёсць [[Дэкаратыўныя расліны|дэкаратыўныя]] з прыгожымі кветкамі, фарбавальныя і пустазельныя віды. Дэкаратыўныя віды: [[ворлікі]], [[Боцікі (род раслін)|боцікі]], рагулькі, чарнушка. У травастоі лугоў расліны сямейства казяльцовых — непажаданы кампанент па прычыне ўтрымання ядавітых алкалоідаў і ў сувязі з гэтым іх не ядуць сельскагаспадарчыя жывёлы.
Казяльцовыя — расліны багатыя [[Алкалоіды|алкалоідамі]], [[Гліказіды|гліказідамі]], з-за чаго некаторыя з іх — важныя [[Лекавыя расліны|лекавыя]], а таксама ядавітыя. Большасць казяльцовых раслін ядавітыя. Выкарыстоўваюцца ў медыцыне [[адоніс вясновы]]<ref name="БЭ1">{{Крыніцы/БелЭн|1|Адоніс}} — С. 126.</ref>, боцікі і інш. Сярод казяльцовых ёсць [[Дэкаратыўныя расліны|дэкаратыўныя]] з прыгожымі кветкамі, фарбавальныя і пустазельныя віды. Дэкаратыўныя віды: [[ворлікі]], [[Боцікі (род раслін)|боцікі]], рагулькі, чарнушка. У травастоі лугоў расліны сямейства казяльцовых — непажаданы кампанент па прычыне ўтрымання ядавітых алкалоідаў і ў сувязі з гэтым іх не ядуць сельскагаспадарчыя жывёлы.
Радок 44: Радок 105:
== Літаратура ==
== Літаратура ==
* ''Сапегін Л. М.'' Батаніка. Сістэматыка вышэйшых раслін. 2-е выд. — Мінск, 2011.
* ''Сапегін Л. М.'' Батаніка. Сістэматыка вышэйшых раслін. 2-е выд. — Мінск, 2011.

{{Бібліяінфармацыя}}


[[Катэгорыя:Казяльцовыя| ]]
[[Катэгорыя:Казяльцовыя| ]]

Версія ад 15:12, 14 кастрычніка 2019

Казяльцовыя

Казялец едкі (Ranunculus acris)
Навуковая класіфікацыя
Міжнародная навуковая назва

Ranunculaceae Juss., 1789

Тыпавы род
Даччыныя таксоны

Падсямействы:


Сістэматыка
на Віківідах
Выявы
на Вікісховішчы
ITIS  18410
NCBI  3440
EOL  4377
GRIN  f:944
IPNI  30000277-2
FW  55402

Казяльцовыя (Ranunculaceae) — сямейства двухдольных адна- і шматгадовых травяністых раслін, радзей кустоў і ліян.

Апісанне

У межах сямейства казяльцовых прасочваецца эвалюцыя ад раслін з кветкамі правільнымі, ацыклічнымі і геміцыклічнымі, з нявызначаным лікам членаў кветкі, да кветак правільных, цыклічных са стабілізацыяй гінецэя да 5 і далей да кветак зігаморфных з далейшай рэдукцыяй гінецэя да 1 (рагулькі палявыя). Характэрна выпрацоўка прыстасаванняў да распаўсюджвання пладоў ветрам; у выніку плод становіцца аднанасенным, нераскрывальным (арэшак) і на ім узнікаюць прыдаткі-валаскі — сон раскрыты (Pulsatilla patens), павойнік (Clematis), княжык (Atragene).

Эвалюцыя кветак ішла ў напрамку прыстасавання да апылення рознымі насякомымі. Некаторыя віды не маюць нектарнікаў (павойнік, пылюшнік, кураслеп, пралеска), насякомых прывабліваюць пылком. Шэраг раслін мае даволі разнастайныя нектарнікі: паглыбленні пры аснове пладалісцікаў у лотаці (Caltha), у выглядзе ямкі ў аснове пялёстка (казялец, мышахвоснік), у выглядзе стамінодыяў (княжык сібірскі), з недаразвітых тычынак, з пялёсткаў (раўнаплоднік (Isopyrum), чэмер (Helleborus), чарнушка (Nigella)). Для распаўсюджання пладоў вадой (гідрахарыя) у некаторых відаў казяльцовых, якія растуць на балотах, семя ахавана ад намакання шчыльным эндакарпам, а пад эпідэрмай знаходзяцца буйныя паветраныя акаркавелыя клеткі, утвараючыя плавальны пояс (казялец даўгалісты (Ranunculus lingua), казялец ядавіты (Ranunculus sceleratus)). У лотаці балотнай (Caltha palustris) насенне разбухае і ператвараецца ў плавальны орган. Іншы раз вадой разносяцца плады, прыстасаваныя для пераносу ветрам. У многіх казяльцовых плады прыстасаваны да пераносу жывёламі на іх знешніх покрывах. Кручкаватыя і казяльца едкага (Ranunculus acris) і іншых з’яўляюцца органамі прымацавання да футра жывёл, пер’я птушак, адзення людзей (заахарыя, антрапахарыя). У казяльцовых назіраецца распаўсюджанне зачаткаў раслін жывёламі, птушкамі, якія з’ядаюць плады і насенне і распаўсюджваюць з экскрэментамі (эндазаахарыя). У многіх лясных відаў насенныя зачаткі раслін распаўсюджваюцца мурашкамі (мірмекахарыя).

Арэал

На тэрыторыі Беларусі 18 родаў, каля 50 відаў, найбольш пашыраныя казялец, пылюшнік, кураслеп, рагулькі[3].

Роды

Паводле даных GRIN у сямейства Казяльцовыя ўваходзяць роды[4]:

Значэнне і выкарыстанне

Казяльцовыя — расліны багатыя алкалоідамі, гліказідамі, з-за чаго некаторыя з іх — важныя лекавыя, а таксама ядавітыя. Большасць казяльцовых раслін ядавітыя. Выкарыстоўваюцца ў медыцыне адоніс вясновы[5], боцікі і інш. Сярод казяльцовых ёсць дэкаратыўныя з прыгожымі кветкамі, фарбавальныя і пустазельныя віды. Дэкаратыўныя віды: ворлікі, боцікі, рагулькі, чарнушка. У травастоі лугоў расліны сямейства казяльцовых — непажаданы кампанент па прычыне ўтрымання ядавітых алкалоідаў і ў сувязі з гэтым іх не ядуць сельскагаспадарчыя жывёлы.

Зноскі

  1. ↑ Ужываецца таксама назва Пакрытанасенныя.
  2. ↑ Пра ўмоўнасць аднясення апісанай у гэтым артыкуле групы раслін да класа двухдольных гл. артыкул «Двухдольныя».
  3. ↑ Беларуская ССР: Кароткая энцыклапедыя. Т. 2. — Мн.: БелСЭ. 1979.
  4. ↑ Гл. спасылку GRIN у картцы расліны.
  5. ↑ Адоніс // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 1: А — Аршын / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1996. — Т. 1. — 552 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0036-6 (т. 1). — С. 126.

Літаратура

  • Сапегін Л. М. Батаніка. Сістэматыка вышэйшых раслін. 2-е выд. — Мінск, 2011.
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Казяльцовыя&oldid=3465765"