Інгушэція: Розніца паміж версіямі

Інгушэція
Інгушэція
	руск.: Республика Ингушетия; інгуш.: ГӀалгӀай Мохк
Герб	Сцяг
Краіна	Расія
Гімн	Гімн Інгушэціі
Статус	Рэспубліка
Уваходзіць у	Прыволжскую федэральную акругу
Уключае	4 муніцыпальныя раёны,; 4 гарадскія акругі
Адміністрацыйны цэнтр	Магас
Інш. буйныя гарады	Назрань, Арджанікідзаўская
Дата ўтварэння	4 чэрвеня 1992
Кіраўнік	Юнус-Бек Яўкураў
Старшыня Урада	Абубакар Мальсагаў
Афіцыйная мова	руская, інгушская
Насельніцтва (2013);	▲442 255 (72-е месца)
Шчыльнасць	114 чал./км²
Плошча	3685; (81-е месца)
Часавы пояс	+2
Код ISO 3166-2	RU-IN
Код аўтам. нумароў	06
Афіцыйны сайт (руск.)
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Інтэрактыўны прагляд гісторыі

[недагледжаная версія]

← Папярэдняя праўка Наступная праўка →

Змесціва выдалена Змесціва дададзена

ВізуальнаВікіразметка

Лінейны

Версія ад 18:09, 8 сакавіка 2020

Інгушэ́ція — суб’ект Расійскай Федэрацыя, размешчаны на Паўночным Каўказе. Мяжуе з Чачнёй, Паўночнай Асеціяй і Грузіяй.

Інгушэція не мяжуе з Кабардзіна-Балкарыяй, нягледзячы на тое, што наяўнасць такой мяжы адзначана на афіцыйных сайтах абедзвюх рэспублік. Інгушэцію ад КБР аддзяляе вельмі вузкая паласа зямлі, на якой знаходзіцца паселішча з асяцінскай назвай Хурыкау («Сонечнае сяло») пераважна населенае інгушамі. Хоць сітуацыя з гэтым пярэсмыкам няпростая, фармальна і юрыдычна ён адносіцца да Паўночнай Асеціі. Паміж Паўночнай Асеціяй і Інгушэціяй існуе тэрытарыяльная спрэчка — Інгушэція аспрэчвае частку Прыгараднага раёна Паўночнай Асеціі на ўсход ад Уладзікаўказа. Па тэрыторыі Інгушэція — самы маленькі рэгіён Расіі (не ўлічваючы гарадоў федэральнага падначалення Масквы і Санкт-Пецярбурга).

Інгушэція размешчаная на паўночных схілах перадгор’я Вялікага Каўказскага хрыбта, у цэнтральнай яго частцы. Назва рэспублікі паходзіць ад рускага наймення карэннага насельніцтва (інгушы — верагодня, ад назвы сяла Ангушт). Саманазва народа — «галагай».

Насельніцтва

Колькасць насельніцтва 465,0 тыс. чал. (2005); інгушы (77,3 %), чачэнцы (20,4 %), рускія (1,2 %). Шчыльнасць насельніцтва:141,6 чал./км², удзельная вага гарадскога насельніцтва: 42,6 %.

Гісторыя

Інгушэція ўвайшла ў склад Расійскай імперыі ў 1810 годзе. У 1860 годзе па ўказе імператара Аляксандра II ва ўсходняй частцы Паўночнага Каўказа была створана Церская вобласць, у склад якой увайшлі Чачэнская, Ічкерыйская, Інгушская і Нагорная акругі.

Пасля ўсталявання Савецкай улады, у сакавіку 1920, Церская вобласць была расфармавана, а Чачэнская (аб’яднаная з Ічкерыйскай) і Інгушская (аб’яднаная з Нагорнай) акругі сталі самастойнымі тэрытарыяльнымі ўтварэннямі. 20 студзеня 1921 года, Чачня і Інгушэція разам з Карачаева-Чаркесіяй, Кабардзіна-Балкарыяй і Паўночнай Асеціяй увайшлі ў зноў створаную Горскую АССР. 7 лістапада 1924 года Горская АССР была ліквідаваная, у сувязі з чым была ўтворана Інгушская АА у складзе РСФСР.

Будынак адміністрацыі Прэзідэнта ў Магасе

15 студзеня 1934 была створана Чачэна-Інгушская аўтаномная вобласць, якая 5 снежня 1936 года стала Чачэна-Інгушскай АССР (ЧІАССР). У лютым 1944 года ў сувязі з дэпартацыяй чачэнцаў і інгушоў аўтаномія была расфармаваная, пры гэтым Інгушэція ўвайшла ў Паўночна-Асяцінскую АССР у якасці Назранскага раёна.

9 студзеня 1957 з вяртаннем дэпартаваных жыхароў Чачэна-Інгушская АССР была адноўлена (пры гэтым Прыгарадны раён, які да гэтага часу ўжо засялілі асяціны, быў уключаны ў склад Паўночнай Асеціі). 15 мая 1991 года ЧІАССР пераназвана ў Чачэна-Інгушскую Рэспубліку. 1 кастрычніка 1991 года рашэннем Вярхоўнага Савета РСФСР Чачэна-Інгушская Рэспубліка была падзеленая на Чачэнскую і Інгушскую Рэспублікі. У склад рэспублікі ўвайшлі тры адміністрацыйных раёна былой Чачэна-Інгушэціі: Сунжанcкі, Малгабекскі і Назранскі. Сталіцай абраны былы раённы цэнтр Назрань. Будуецца новая сталіца — горад Магас.

Адміністрацыйны падзел

Рэспубліка падзяляецца на 4 раёны:

У Інгушэціі 4 горада: Магас (сталіца рэспублікі), Назрань, Малгабек, Карабулак. На тэрыторыі рэспублікі знаходзіцца самы вялікі ў Расіі па колькасці жыхароў сельскі населены пункт — станіца Арджанікідзаўская (65,5 тысяч чалавек), а таксама самы маленькі ў Расіі горад — Магас (301 чалавек).

Літаратура

Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.7: Застаўка — Кантата / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Белэн, 1999. — 608 с.: іл. ISBN 985-11-0279-2

Спасылкі

Зноскі

↑ Артыкул 14 часткі 1 Канстытуцыі Інгушэціі.
↑ http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/PrPopul.xls
↑ З магчымымі параўкамі на тэрытарыяльныя спрэчкі Інгушэціі з Чачнёй і Паўночнай Асеціяй.

[1] Артыкул 14 часткі 1 Канстытуцыі Інгушэціі.

[zviestki-2] ttp://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/PrPopul.xls

[3] З магчымымі параўкамі на тэрытарыяльныя спрэчкі Інгушэціі з Чачнёй і Паўночнай Асеціяй.

[1]

[2]

[3]

@@ Радок 73: / Радок 73: @@
 |Колер фону герб-сцяг           = {{Колер|Расія}}
 }}
-'''Інгушэ́ція''' — суб'ект [[Расія|Расійскай Федэрацыя]], размешчаны на [[Паўночны Каўказ|Паўночным Каўказе]]. Мяжуе з [[Чачня|Чачнёй]], [[Паўночная Асеція|Паўночнай Асеціяй]] і [[Грузія]]й.
+'''Інгушэ́ція''' — суб’ект [[Расія|Расійскай Федэрацыя]], размешчаны на [[Паўночны Каўказ|Паўночным Каўказе]]. Мяжуе з [[Чачня|Чачнёй]], [[Паўночная Асеція|Паўночнай Асеціяй]] і [[Грузія]]й.
-Інгушэція не мяжуе з [[Кабардзіна-Балкарыя]]й, нягледзячы на тое, што наяўнасць такой мяжы адзначана на афіцыйных сайтах абедзвюх рэспублік. Інгушэцію ад КБР аддзяляе вельмі вузкая паласа зямлі, на якой знаходзіцца паселішча з [[асяцінская мова|асяцінскай]] назвай Хурыкау («Сонечнае сяло») пераважна населенае [[інгушы|інгушамі]]. Хоць сітуацыя з гэтым пярэсмыкам няпростая, фармальна і юрыдычна ён адносіцца да [[Паўночная Асеція|Паўночнай Асеціі]]. Паміж Паўночнай Асеціяй і Інгушэціяй існуе тэрытарыяльная спрэчка — Інгушэція аспрэчвае частку [[Прыгарадны раён Паўночнай Асеціі|Прыгараднага раёна Паўночнай Асеціі]] на ўсход ад [[Уладзікаўказ]]а. Па тэрыторыі Інгушэція — самы маленькі рэгіён Расіі (не ўлічваючы гарадоў федэральнага падначалення [[Масква|Масквы]] і [[Санкт-Пецярбург]]а).
+Інгушэція не мяжуе з [[Кабардзіна-Балкарыя]]й, нягледзячы на тое, што наяўнасць такой мяжы адзначана на афіцыйных сайтах абедзвюх рэспублік. Інгушэцію ад КБР аддзяляе вельмі вузкая паласа зямлі, на якой знаходзіцца паселішча з [[асяцінская мова|асяцінскай]] назвай Хурыкау («Сонечнае сяло») пераважна населенае [[інгушы|інгушамі]]. Хоць сітуацыя з гэтым пярэсмыкам няпростая, фармальна і юрыдычна ён адносіцца да [[Паўночная Асеція|Паўночнай Асеціі]]. Паміж Паўночнай Асеціяй і Інгушэціяй існуе тэрытарыяльная спрэчка — Інгушэція аспрэчвае частку [[Прыгарадны раён Паўночнай Асеціі|Прыгараднага раёна Паўночнай Асеціі]] на ўсход ад [[Уладзікаўказ]]а. Па тэрыторыі Інгушэція — самы маленькі рэгіён Расіі (не ўлічваючы гарадоў федэральнага падначалення [[Масква|Масквы]] і [[Санкт-Пецярбург]]а).
-Інгушэція размешчаная на паўночных схілах перадгор'я [[Вялікі Каўказскі хрыбет|Вялікага Каўказскага хрыбта]], у цэнтральнай яго частцы. Назва рэспублікі паходзіць ад рускага наймення карэннага насельніцтва (інгушы — верагодня, ад назвы сяла Ангушт). Саманазва народа — «галагай».
+Інгушэція размешчаная на паўночных схілах перадгор’я [[Вялікі Каўказскі хрыбет|Вялікага Каўказскага хрыбта]], у цэнтральнай яго частцы. Назва рэспублікі паходзіць ад рускага наймення карэннага насельніцтва (інгушы — верагодня, ад назвы сяла Ангушт). Саманазва народа — «галагай».
 == Насельніцтва ==
-Колькасць насельніцтва 465,0 тыс. чал. ([[2005]]); [[інгушы]] (77,3 %), [[чачэнцы]] (20,4 %), [[рускія]] (1,2 %). Шчыльнасць насельніцтва:141,6 чал./км<sup>2</sup>, удзельная вага гарадскога насельніцтва: 42,6 %.
+Колькасць насельніцтва 465,0 тыс. чал. ([[2005]]); [[інгушы]] (77,3 %), [[чачэнцы]] (20,4 %), [[рускія]] (1,2 %). Шчыльнасць насельніцтва:141,6 чал./км², удзельная вага гарадскога насельніцтва: 42,6 %.
 == Гісторыя ==
 Інгушэція ўвайшла ў склад [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] ў [[1810]] годзе. У [[1860]] годзе па ўказе імператара [[Аляксандр II|Аляксандра II]] ва ўсходняй частцы Паўночнага Каўказа была створана [[Церская вобласць]], у склад якой увайшлі Чачэнская, Ічкерыйская, Інгушская і Нагорная акругі.
-Пасля ўсталявання Савецкай улады, у сакавіку [[1920]], Церская вобласць была расфармавана, а Чачэнская (аб'яднаная з Ічкерыйскай) і Інгушская (аб'яднаная з Нагорнай) акругі сталі самастойнымі тэрытарыяльнымі ўтварэннямі. [[20 студзеня]] [[1921]] года, Чачня і Інгушэція разам з Карачаева-Чаркесіяй, Кабардзіна-Балкарыяй і Паўночнай Асеціяй увайшлі ў зноў створаную Горскую АССР. [[7 лістапада]] [[1924]] года [[Горская АССР]] была ліквідаваная, у сувязі з чым была ўтворана Інгушская АА у складзе РСФСР.
+Пасля ўсталявання Савецкай улады, у сакавіку [[1920]], Церская вобласць была расфармавана, а Чачэнская (аб’яднаная з Ічкерыйскай) і Інгушская (аб’яднаная з Нагорнай) акругі сталі самастойнымі тэрытарыяльнымі ўтварэннямі. [[20 студзеня]] [[1921]] года, Чачня і Інгушэція разам з Карачаева-Чаркесіяй, Кабардзіна-Балкарыяй і Паўночнай Асеціяй увайшлі ў зноў створаную Горскую АССР. [[7 лістапада]] [[1924]] года [[Горская АССР]] была ліквідаваная, у сувязі з чым была ўтворана Інгушская АА у складзе РСФСР.
 [[Выява:Magas001.jpg|thumb|left|Будынак адміністрацыі Прэзідэнта ў Магасе]] [[15 студзеня]] [[1934]] была створана Чачэна-Інгушская аўтаномная вобласць, якая [[5 снежня]] [[1936]] года стала [[Чачэна-Інгушская АССР|Чачэна-Інгушскай АССР]] (ЧІАССР). У лютым [[1944]] года ў сувязі з дэпартацыяй чачэнцаў і інгушоў аўтаномія была расфармаваная, пры гэтым Інгушэція ўвайшла ў [[Паўночна-Асяцінская АССР|Паўночна-Асяцінскую АССР]] у якасці Назранскага раёна.
-[[9 студзеня]] [[1957]] з вяртаннем дэпартаваных жыхароў Чачэна-Інгушская АССР была адноўлена (пры гэтым Прыгарадны раён, які да гэтага часу ўжо засялілі асяціны, быў уключаны ў склад Паўночнай Асеціі). [[15 мая]] [[1991]] года ЧІАССР пераназвана ў Чачэна-Інгушскую Рэспубліку. [[1 кастрычніка]] 1991 года рашэннем Вярхоўнага Савета РСФСР Чачэна-Інгушская Рэспубліка была падзеленая на Чачэнскую і Інгушскую Рэспублікі. У склад рэспублікі ўвайшлі тры адміністрацыйных раёна былой Чачэна-Інгушэціі: Сунжанcкі, Малгабекскі і Назранскі. Сталіцай абраны былы раённы цэнтр [[Назрань]]. Будуецца новая сталіца — горад [[Магас]].
+[[9 студзеня]] [[1957]] з вяртаннем дэпартаваных жыхароў Чачэна-Інгушская АССР была адноўлена (пры гэтым Прыгарадны раён, які да гэтага часу ўжо засялілі асяціны, быў уключаны ў склад Паўночнай Асеціі). [[15 мая]] [[1991]] года ЧІАССР пераназвана ў Чачэна-Інгушскую Рэспубліку. [[1 кастрычніка]] 1991 года рашэннем Вярхоўнага Савета РСФСР Чачэна-Інгушская Рэспубліка была падзеленая на Чачэнскую і Інгушскую Рэспублікі. У склад рэспублікі ўвайшлі тры адміністрацыйных раёна былой Чачэна-Інгушэціі: Сунжанcкі, Малгабекскі і Назранскі. Сталіцай абраны былы раённы цэнтр [[Назрань]]. Будуецца новая сталіца — горад [[Магас]].
 == Адміністрацыйны падзел ==
@@ Радок 100: / Радок 100: @@
 * [[Сунжанскі раён]]
-У Інгушэціі 4 горада: [[Магас]] (сталіца рэспублікі), [[Назрань]], [[Малгабек]], [[Карабулак (горад)|Карабулак]]. На тэрыторыі рэспублікі знаходзіцца самы вялікі ў Расіі па колькасці жыхароў сельскі населены пункт — [[станіца Арджанікідзаўская]] (65,5 тысяч чалавек), а таксама самы маленькі ў Расіі горад — [[Горад Магас|Магас]] (301 чалавек).
+У Інгушэціі 4 горада: [[Магас]] (сталіца рэспублікі), [[Назрань]], [[Малгабек]], [[Карабулак (горад)|Карабулак]]. На тэрыторыі рэспублікі знаходзіцца самы вялікі ў Расіі па колькасці жыхароў сельскі населены пункт — [[станіца Арджанікідзаўская]] (65,5 тысяч чалавек), а таксама самы маленькі ў Расіі горад — [[Горад Магас|Магас]] (301 чалавек).
 == Літаратура ==
-* Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.7: Застаўка — Кантата / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Белэн, 1999. — 608 с.: іл. ISBN 985-11-0279-2
+* Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.7: Застаўка — Кантата / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Белэн, 1999. — 608 с.: іл. ISBN 985-11-0279-2
 == Спасылкі ==
 {{commonscat|Ingushetia}}
-*[http://www.ingushetia.ru/ Афіціыйны сайт Інгушэціі]
+* [http://www.ingushetia.ru/ Афіціыйны сайт Інгушэціі]
-*[http://www.ingnet.ru/ Навіны Інгушэціі]
+* [http://www.ingnet.ru/ Навіны Інгушэціі]
 {{зноскі}}
+{{Інгушэція}}
 {{Адміністрацыйны падзел Расіі}}

Інгушэція
Раёны	Джэйрахскі Малгабекскі Назранаўскі Сунжанскі
Гарады	Карабулак Магас Малгабек Назрань Сунжа
Сёлы — цэнтры раёнаў	Джэйрах

Адміністрацыйны падзел Расіі
Рэспублікі	Адыгея Алтай Башкартастан Бурація Дагестан ДНР¹ Інгушэція Кабардзіна-Балкарыя Калмыкія Карачаева-Чаркесія Карэлія Комі Крым¹ ЛНР¹ Мардовія Марый Эл Паўночная Асеція Татарстан Тува Удмурція Хакасія Чачня Чувашыя Якуція
Краі	Алтайскі Забайкальскі Камчацкі Краснадарскі Краснаярскі Пермскі Прыморскі Стаўрапольскі Хабараўскі
Вобласці	Амурская Арлоўская Архангельская Арэнбургская Астраханская Белгародская Бранская Валагодская Валгаградская Варонежская Запарожская¹ Іванаўская Іркуцкая Калінінградская Калужская Кастрамская Кемераўская Кіраўская Курганская Курская Ленінградская Ліпецкая Магаданская Маскоўская Мурманская Наўгародская Ніжагародская Новасібірская Омская Пензенская Пскоўская Разанская Растоўская Самарская Саратаўская Сахалінская Смаленская Свярдлоўская Тамбоўская Томская Тульская Уладзімірская Ульянаўская Херсонская¹ Цвярская Цюменская Чалябінская Яраслаўская
Гарады федэральнага значэння	Масква Санкт-Пецярбург Севастопаль¹
Аўтаномная вобласць	Яўрэйская
Аўтаномныя акругі	Ненецкая Ханты-Мансійская Чукоцкая Ямала-Ненецкая
Скасаваныя	Агінская Бурацкая аўтаномная акруга Камчацкая вобласць Карацкая аўтаномная акруга Комі-Пярмяцкая аўтаномная акруга Пермская вобласць Таймырская (Далгана-Ненецкая) аўтаномная акруга Усць-Ардынская Бурацкая аўтаномная акруга Чыцінская вобласць Эвенкійская аўтаномная акруга
Федэральныя акругі	Далёкаўсходняя Паўднёвая Паўночна-Заходняя Прыволжская Сібірская Уральская Цэнтральная
¹ — на міжнародна прызнаных тэрыторыях Украіны, анексаваных Расіяй у 2014 і 2022 гадах.