Уладзімір Іванавіч Самойла

Уладзімір Іванавіч Самойла
Асабістыя звесткі
Дата нараджэння	29 студзеня 1878(1878-01-29)
Месца нараджэння	Мінск, Мінскі павет, Мінская губерня, Расійская імперыя
Дата смерці	1941
Грамадзянства	Расійская імперыя  СССР
Бацька	Іван Іванавіч Самойла[d]
Альма-матар	МДУ Санкт-Пецярбургскі дзяржаўны ўніверсітэт
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці	публіцыст, літаратуразнавец, літаратурны крытык, філосаф
Мова твораў	беларуская
Грамадская дзейнасць
Член у	Беларускае навуковае таварыства
Творы ў Вікікрыніцах
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Уладзімір Іванавіч Самойла (17 (29) студзеня 1878, Мінск — 1941) — беларускі публіцыст, літаратурны крытык, філосаф.

Біяграфічны нарыс

Вучыўся ў Маскоўскім універсітэце, скончыў Петраградскі ўніверсітэт (1916).

Удзельнічаў у беларускім літаратурна-грамадскім руху ў Мінску, адзін з заснавальнікаў кніжнага таварыства «Мінчук» (1906). З 1908 супрацоўнічаў у мінскіх і віленскіх перыядычных выданнях («Минский курьер», «Наша ніва»). Пісаў пра асвету народных мас, неабходнасць беларускай школы. Адзін з першых высока ацаніў літаратурную творчасць Янкі Купалы. Аўтар артыкулаў, эсэ прысвечаных творчасці расійскіх і замежных пісьменнікаў. У пачатку 1910-х ад літаратурна-публіцыстычнай дзейнасці адышоў. Узначальваў хімічную лабараторыю ў Мінску, быў членам гарадской думы.

З 1918 жыў у Вільні, працаваў выкладчыкам у гімназіі і публіцыстам у газетах «Виленская речь» (бел. «Віленская мова»), «Виленские новости» (бел. «Віленскія навіны») ды інш. Выступіў з серыяй артыкулаў пра гаротнае становішча людзей на Віленшчыне, у якіх паказваў імперыялістычны характар палітыкі Польшчы; займаўся літаратуразнаўчай працай. У 1923—1927 адзін з вядучых публіцыстаў заходнебеларускага друку вызваленчага кірунку. У філасофскіх эсэ, нарысах сцвярджаў гістарычную заканамернасць нацыянальна-вызваленчага руху працоўных у Заходняй Беларусі і яго аб’ектыўную непераможнасць. Пасля разгрому БСРГ ад актыўнага ўдзелу ў грамадска-палітычным жыцці адышоў. У 1928—1929 выступіў у друку з рэцэнзіямі на выданні Інбелкульта і Беларускай Акадэміі Навук. У газетах «Kurier Wileński» i «Przegląd Wileński» апублікаваў артыкулы пра абрады, звычаі, нацыянальную ідэалогію беларусаў, нацыянальна-вызваленчы рух.

На пачатку 1930-х г. быў за бібліятэкара Беларускага музея імя І. Луцкевіча. Асноўныя публікацыі гэтага перыяду (пераважна ў часопісе «Калоссе») датычылі культуралагічнай тэматыкі, помнікаў старажытнае літаратуры, пытанняў гісторыі мастацтва, музыкі. Разглядаў творчасць асобных дзеячаў рускай і сусветнай культуры ў кантэксце з задачамі культурнага развіцця Беларусі.

Арыштаваны ў кастрычніку 1939 у ліку іншых беларускіх дзеячаў. Вывезены органамі НКВД з Вільні, некаторы час знаходзіўся ў турме ў Беластоку. Паводле аднаго з вязняў, які сядзеў з ім у камеры беластоцкай турмы, "Самойла, беларус, хварэў на страўнік. Быў змучаны частымі допытамі. Седзячы ў камеры, увесь час пісаў. Энкавэдысты вымагалі ад яго падрабязнага апісання беларускага руху". Этапаваны ў Мінск (?) ці Вілейку (?), расстраляны.

Знаёмства з Я. Купалам

Летам У. Самойла прыязджаў у бацькоўскі фальварак Казіміраўка пад Мінскам. Непадалёк знаходзіўся хутар Мачаны, куды да сваякоў прыходзіў юны Іван Луцэвіч, сын беднага шляхціца-аднадворца. Падлетак марыў вучыцца ў Мінскім рэальным вучылішчы, а Уладзіміра Самойлу, бацька якога быў там дырэктарам, папрасілі падрыхтаваць будучага пісьменніка да паступлення.

Ідэя з вучылішчам здзейснілася, аднак маладыя людзі пачалі сябраваць. А галоўнае, Уладзімір Самойла разгледзеў ў маладзейшым сябру — розніца паміж імі была чатыры гады — вялікі паэтычны талент.

Менавіта дзякуючы Самойлу праз колькі гадоў у газеце "Северо-Западный край" быў надрукаваны першы верш Івана Луцэвіча «Мужык», падпісаны псеўданімам Янка Купала.

Творы

• Праф. Здзяхоўскі аб беларускай душы. Вільня, 1924;
• Які «Самаўрад» гатуе Беларускаму народу Польская рэспубліка? Вільня, 1924;
• «Nowy» i «najnowszy» kurs polityki polskiej w sprawie biaіoruskiej. Wilno, 1932;
• У кн.: Александровіч С. Х., Александровіч В. С. Беларуская літаратура ХІХ — пачатку ХХ ст.: Хрэстаматыя крытычных матэрыялаў. Мн., 1978.

Літаратура

• Бас І. Уладак з Казіміраўкі // Бас І. Падарожжа ў літаратурнае мінулае. Мн., 1971;
• Калинкович Н. Как дань глубокого уважения… // Неман. 1979, № 11;
• Александровіч С. Х. Уладзімір Самойла — даследчык паэзіі Янкі Купалы // Песні беларускай валадар. Мн., 1981;
• Конан У. Прарок у сваёй Айчыне: Ул. Самойла, 1878—1941 // Вяртання маўклівая споведзь: постаці творцаў беларускай гісторыі ў кантэксце часу. Мн., 1994;
• БП, т. 5;
• ЭГБ, т. 6-1;
• Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі. Энцыклапедычны даведнік у 10 тамах (15 кнігах). Т. 2 / Укладальнік Л. У. Маракоў. — Смаленск, 2003.

Спасылкі

• САМОЙЛА Уладзімір Іванавіч
• Васіль Дэ Эм (Васіль Дранько-Майсюк). Крытык і філёзаф, ахвяра Сталіна. 20 фактаў пра Ўладзімера Самойлу // Радыё Свабода, 29 студзеня 2018