Масавае забойства ў Хадзіце

Масавае забойства ў Хадзіце — эпізод Іракскай вайны, які адбыўся ў лістападзе 2005 года і звязаны з забойствам амерыканскімі марскімі пяхотнікамі 24 мірных іракцаў ў горадзе Эль-Хадзіта. Спачатку факт масавага забойства быў схаваны, і інфармацыя пра яго стала здабыткам грамадскасці толькі пасля таго, як часопіс Time падаў амерыканскаму камандаванню пасведчання, якія аспрэчвалі афіцыйную версію таго, што здарылася. У ходзе расследавання справы былі вылучаныя абвінавачванні супраць васьмі амерыканскіх вайскоўцаў; па стане на чэрвень 2008 года пад следствам заставаліся двое з іх.

Здарэнне

Горад Хадзіта размешчаны ў правінцыі Аль-Анбар, якая ў 2004—2005 гадах была цэнтрам партызанскага руху, накіраванага супраць кааліцыйных сіл. У гэты перыяд у Аль-Анбары загінула больш амерыканскіх вайскоўцаў, чым у любой іншай іракскай правінцыі. З сакавіка 2004 года гэты раён быў зонай адказнасці падраздзяленняў Корпуса марской пяхоты ЗША.

Раніцай 19 лістапада 2005 года ў прыгарадзе Субхані знаходзіўся на заданні амерыканскі патруль роты K («Кіла») 3-га батальёна 1-га палка 1-й дывізіі марской пяхоты ў складзе чатырох уседарожнікаў «Хамві». У 7 гадзін 15 хвілін адна з машын падарвалася на самаробным выбуховым прыстасаванні (Improvised Explosive Device, IED), у выніку чаго загінуў 20-гадовы лэнс-капрал Мігель Тэразас (Miguel Terrazas) і яшчэ два байца былі параненыя. Паводле першапачатковай афіцыйнай версіі здарэння, пры выбуху таксама загінулі 15 мірных іракцаў, а патруль трапіў пад абстрэл з аўтаматычнай зброі; у завязанай перастрэлцы былі забітыя 8 баевікоў. Аднак расследаванне паказала, што ў рэчаіснасці адбылося наступнае. Пасля падрыву на месцы здарэння марскія пяхотнікі ўсталявалі блокпост, каля якога неўзабаве з’явілася іракскае таксі. Таксіст і чацвёра пасажыраў былі выведзеныя з машыны і расстраляныя. Акрамя таго, марскія пяхотнікі штурмам узялі тры дамы побач з месцам падрыву, з якіх, як сцвярджалася, па іх была адкрыта стральба (па сведчанні мясцовых жыхароў, агонь па амерыканцах не вёўся). Пры гэтым у адным з дамоў было забіта 7 мірных жыхароў, у іншым — 8, у трэцім — яшчэ 4.

Неўзабаве пасля таго, што адбылося мэр горада і дэлегацыя старэйшын наведалі амерыканскую базу ў горадзе, каб выказаць сваё абурэнне. Корпус марской пяхоты выплаціў родным 15 забітых мірных жыхароў кампенсацыю ў 2500 долараў за кожнага загінулага.

Расследаванне

Першае афіцыйнае паведамленне аб тым, што адбылося ў горадзе (у якім гібель мірных жыхароў была звязана з выбухам прыдарожнай бомбы) не прыцягнула вялікай увагі СМІ, паколькі падобныя інцыдэнты адбываліся ў Іраку практычна штодня. Але ўжо ў пачатку 2006 года з’явіліся першыя сведчанні, якія ставілі пад сумнеў афіцыйную версію. Іракскі журналіст і актывіст праваабарончага руху Тахер Табет зрабіў відэазапіс на месцы падзей і перадаў яе часопісу Time; знятыя ім кадры дэманстравалі, што мірныя жыхары загінулі не ад выбуху бомбы, а былі расстраляныя ва ўласных дамах. Time, у сваю чаргу, перадаў відэазапіс амерыканскаму камандаванню, і 9 сакавіка 2006 года Корпус марской пяхоты пачаў крымінальнае расследаванне гэтай справы. Камандзір 3-га батальёна 1-га палка і два камандзіра рот былі знятыя са сваіх пасад.

21 снежня 2006 года супраць васьмі вайскоўцаў марской пяхоты былі вылучаныя абвінавачванні па справе аб забойстве мірных жыхароў.

• Падпалкоўнік Джэфры Чэсані (Jeffrey Chessani) — камандзір 3-га батальёна 1-га палка. У чэрвені 2008 года суддзя адхіліў вылучаныя супраць яго абвінавачванні на падставе таго, што ў ходзе расследавання мела месца «нядобрасумленнае камандны ўплыў». Апеляцыя Корпуса марской пяхоты была адхіленая апеляцыйным судом у сакавіку 2009 года. Апраўданы ў чэрвені 2008 года.
• Штаб-сяржант Фрэнк Вутэрых (Frank Wuterich) — знаходзіцца пад следствам. У студзені 2012 года прызнаў сваю віну ў рамках здзелкі з абвінавачваннем аб змякчэнні пакарання.
• Сяржант Санік Дэла Круз (Sanick Dela Cruz) — абвінавачванні знятыя ў красавіку 2007 года ў абмен на дачу ім пасведчання па справе.
• 1-ы лейтэнант Эндру Грэйсан (Andrew Grayson) — апраўданы ў чэрвені 2008 года.
• Капітан Лукас Маконел (Lucas McConnell) — абвінавачванні знятыя ў верасні 2007 года ў абмен на супрацоўніцтва са следчымі.
• Лэнс-капрал Джасцін Шарратт (Justin Sharratt) — абвінавачванні знятыя ў жніўні 2007 года.
• Капітан Рэндзі Стоўн (Randy Stone) — абвінавачванні знятыя ў жніўні 2007 года.
• Лэнс-капрал Стывен Татум (Stephen Tatum) — абвінавачванні знятыя ў сакавіку 2008 года.

Такім чынам, з васьмі абвінавачаных абвінавачванні супраць шасці чалавек былі знятыя, адзін апраўданы, адзін штаб-сяржант Фрэнк Вутэрых 24 студзеня 2012 года быў прызнаны вінаватым у неналежным выкананні сваіх службовых абавязкаў і прысуджаны да паніжэння ў званні да радавога першага класа і ўразання зарплаты на 25%.

Ахвяры

Загінулі:

• Абдул Хамід Хасан Алі, 76 гадоў
• Хаміса Тума Алі, 66 гадоў
• Рашыд Абдул Хамід, 30 гадоў
• Валід Абдул Хамід Хасан, 35 гадоў
• Джахід Абдул Хамід Хасан, мужчына сярэдніх гадоў
• Асма Салман Расіф, 32 гады
• Абдула Валід, 4 гады
• Юніс Салім Хафіф, 43 гады
• Аіда Ясін Ахмед, 41 год
• Юніса Саліма Хафіфа
• Мухамад Юніс Салім, 8 гадоў
• Нур Юніс Салім, 14 гадоў
• Сабаа Юніс Салім, 10 гадоў
• Зайнаб Юніс Салім, 5 гадоў
• Айша Юніс Салім, 3 гады
• невядома імя 1-гадовая дзяўчынка
• Марван Ахмед, 28 гадоў
• Кахтан Ахмед, 24 гадоў
• Хасіб Ахмед, 27 гадоў
• Джамаль Ахмед, 41 год
• Ахмед Хідхер, таксіст
• Халід Аяда аз-Заві
• Важды Аяда аз-Заві
• Батал Мухамед Махмуд
• Акрам Хамід Флаех

Паранены:

• Іман, 8 гадоў
• Абдул Рахман, 5 Гадоў

Уцяклі альбо схавліся:

• Сафа Юніс Салім, 13 гадоў
• Хіба, збегла з 2-месячнай дачкой

Фільм

У 2007 годзе брытанскім рэжысёрам Нікам Брумфілдам быў зняты мастацкі фільм «Бітва за Хадзіту» (Battle for Haditha), заснаваны на масавым забойстве 2005 года.

Гл. таксама

• Інцыдэнт з згвалтаваннем на Акінава (1995)

Спасылкі

• Martin Asser. What happened at Haditha? (BBC, 2006) (англ.)
• Tim McGirk. One Morning in Haditha (Time, 2006) (англ.)
• Defend Our Marines — сайт у падтрымку абвінавачаных марскіх пяхотнікаў (англ.)