Паўднёваславянскія мовы

Паўднёваславянская
Таксон	група
Арэал	Балгарыя, Боснія і Герцагавіна, Паўночная Македонія, Сербія, Славенія, Харватыя, Чарнагорыя
Колькасць носьбітаў	больш за 30 млн
Класіфікацыя
Катэгорыя	Мовы Еўразіі
Індаеўрапейская сям'я Славянская галіна
Склад
2 падгрупы
Коды моўнай групы
ISO 639-2	—
ISO 639-5	zls

Паўднёваславя́нскія мовы — група славянскіх моў, у цяперашні час распаўсюджаная ў Паўднёва-Усходняй Еўропе, на Балканскім паўвостраве.

Славянскія мовы. Па выданню Інстытута мовазнаўства РАН «Языки мира», том «Славянские языки», М., 2005

Паўднёваславянскі дыялектны кантынуум:      славенская      харвацкая      баснійская      чарнагорская      сербская      македонская      балгарская

Класіфікацыя

• усходняя падгрупа:
  • балгарская;
  • македонская;
  • стараславянская †;
    • царкоўнаславянская;
• заходняя падгрупа:
  • серба-харвацкая мова, з якой выдзяляюцца:
    • баснійская;
    • харвацкая;
    • чарнагорская;
    • сербская;
      • славянасербская †;
  • славенская.

Моўная супольнасць паўднёваславянскіх моў меней відавочная, чым заходнеславянскіх і ўсходнеславянскіх. Сучасныя паўднёваславянскія мовы дзеляцца на дзве прыкметна розныя падгрупы: заходнюю (славенская, серба-харвацкі дыялектны кантынуум) і ўсходнюю (балгарская і македонская). Імаверныя прычыны значных адрозненняў паміж імі:

• славяне засялялі Балканы двума патокамі: усходнім і заходнім;
• на мову балгар і македонцаў аказалі большы ўплыў навакольныя неславянскія (пераважна цюркскія) народы.

Асноўныя рысы

Самым відавочным адрозненнем паўднёваславянскіх моў ад усходне- і заходнеславянскіх з'яўляецца захаваная сістэма спражэння дзеясловаў з мноствам прошлых часоў (імперфект, аорыст, плюсквамперфект), у якой, аднак, інфінітыва або зусім няма (у балгарскай), або яго выкарыстанне абмежавана. Для ўтварэння складаных форм будучага часу ў якасці дапаможнага дзеяслова ўжываецца не «быць» ці «мець» (як, напрыклад, у беларускай ці ўкраінскай), а «хацець».

Спрошчана скланенне (у балгарскай да поўнага знікнення склонаў, рэшткі якіх захоўваюцца толькі для займеннікаў і ў фразеалагізмах; у сербска-харвацкіх мовах супалі давальны, творны і месны склоны множнага ліку).

У лексіцы значны ўсходні ўплыў (многа слоў турэцкіх і запазычаных праз турэцкае пасрэдніцтва).

Але з сучаснай літаратурнай рускай (расійскай) мовай паўднёваславянскія маюць пэўнае падабенства, звязанае з многавяковым уплывам на рускую мову царкоўнаславянскага пісьменства, чые традыцыі праніклі ва ўсе элементы мовы: фанетыку, лексіку, словаўтварэнне і інш.

Гл. таксама

• Славяне
• Славянскія мовы

Спасылкі

• Лингвистический энциклопедический словарь (1990) / Южнославянские языки
• Паўднёваславянскія мовы ў даведніку Ethnologue.