Росіца (вёска): Розніца паміж версіямі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[дагледжаная версія][недагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Няма тлумачэння праўкі
Радок 7: Радок 7:
|гімн =
|гімн =
|дата заснавання =
|дата заснавання =
|першае згадванне =
|першае згадванне =[[1552]]


|статус з =
|статус з =
Радок 23: Радок 23:
|унутраны падзел =
|унутраны падзел =
|насельніцтва = 243
|насельніцтва = 243
|год перапісу = 2010
|год перапісу =
|нацыянальны склад =
|нацыянальны склад =
|двароў =
|двароў =
|год перапісу =
|Крыніца колькасці двароў =
|Крыніца колькасці двароў =
|паштовы індэкс = 211641
|паштовы індэкс = 211641
Радок 42: Радок 41:
|OpenStreetMap = 243020681
|OpenStreetMap = 243020681
}}
}}
'''Ро́сіца'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}. Сустракаецца таксама варыянт '''Расі́ца'''</ref> ({{lang-be-trans|Rosica}}, {{lang-ru|Росица}}) — вёска ў [[Беларусь|Беларусі]], на паўночным беразе возера [[возера Росіца|Росіца]]. Уваходзіць у склад [[Сар’янскі сельсавет|Сар’янскага сельсавета]] [[Верхнядзвінскі раён|Верхнядзвінскага раёна]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Насельніцтва 460 чал. ([[1982]]). Знаходзіцца за 19 км на паўночны захад ад [[Верхнядзвінск]]а.
'''Ро́сіца'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}. Сустракаецца таксама варыянт '''Расі́ца'''</ref> ({{lang-be-trans|Rosica}}) — вёска ў [[Беларусь|Беларусі]], на паўночным беразе возера [[возера Росіца|Росіца]]. Уваходзіць у склад [[Сар’янскі сельсавет|Сар’янскага сельсавета]] [[Верхнядзвінскі раён|Верхнядзвінскага раёна]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Насельніцтва 460 чал. ([[1982]]). Знаходзіцца за 19 км на паўночны захад ад [[Верхнядзвінск]]а.


У [[Другая сусветная вайна|Другую сусветную вайну]] тут адбылася [[Росіцкая трагедыя]].
У [[Другая сусветная вайна|Другую сусветную вайну]] тут адбылася [[Росіцкая трагедыя]].


== Гісторыя ==
== Гісторыя ==
⚫
Першы пісьмовы ўспамін пра Росіцу датуецца 1552 г. У "Рэвізіі Полацкага ваяводства 1552 г." Васіль і "братніч яго" Мікула Карцень (Кортеневы) "з Росіцаю" адказвалі за адну з гародзен на полацкім замку. У [[1552|1599]] годзе, [[Канцлер вялікі літоўскі|канцлер вялікі]] [[Леў Сапега]] набыў паселішча ў Давыда Росіцкага. У 1603 г. у Браслаўскім земскім судзе Л. Сапега заплаціў 1200 коп грошай літоўскіх за росіцкі маёнтак Андрэю Міхайлавічу Карценю і яго жонцы Ганне Марцінаўне. У гэты час мясцовасць уваходзіла ў склад [[Полацкае ваяводства|Полацкага ваяводства]]. У [[1753]] Росіца перайшла ў валоданне [[Лапацінскія|Лапацінскіх]]<ref>Rosica // {{Крыніцы/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/755 755].</ref>.


== Вялікае Княства Літоўскае ==
⚫
У выніку [[першы падзел Рэчы Паспалітай|першага падзелу Рэчы Паспалітай]] ([[1772]]) Росіца апынулася ў складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], у Дрысенскім павеце [[Віцебская губерня|Віцебскай губерні]]. У [[1778]] тут пачалася будова невялікага драўлянага касцёла, асвечанага ў [[1792]]. У [[1864]] рускія ўлады збудавалі ў мястэчку праваслаўную царкву. У [[1906]] у Росіцы пачалося будаўніцтва новага мураванага касцёла, асвечанага [[20 студзеня]] [[1911]].
⚫
Першы пісьмовы ўспамін пра Росіцу датуецца [[1552|1552 годам]]. У «Рэвізіі Полацкага ваяводства 1552 года» Васіль і «братніч яго» Мікула Карцень «з Росіцаю» адказвалі за адну з гародзен на полацкім замку. У [[1552|1599 годзе]], [[Канцлер вялікі літоўскі|канцлер вялікі]] [[Леў Сапега]] набыў паселішча ў Давыда Росіцкага. Ён жа фундаваў тут царкву Святога Яна Хрысціцеля. У [[1603|1603 годзе]] ў Браслаўскім земскім судзе Леў Сапега заплаціў 1200 коп грошаў літоўскіх за росіцкі маёнтак Андрэю Міхайлавічу Карценю і яго жонцы Ганне Марцінаўне. У гэты час мясцовасць уваходзіла ў склад [[Полацкае ваяводства|Полацкага ваяводства]]. У [[1753|1753 годзе]] Росіца перайшла ў валоданне [[Лапацінскія|Лапацінскіх]]<ref>Rosica // {{Крыніцы/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/755 755].</ref>.


== Расійская імперыя ==
⚫
[[1 студзеня]] [[1919]] згодна з пастановай І з'езда КП(б) Беларусі Росіца ўвайшла ў склад [[БССР|Беларускай ССР]], аднак [[16 студзеня]] Масква адабрала яе разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]]. У [[1924]] мястэчка вярнулі [[БССР]]. Неўзабаве бальшавікі зачынілі касцёл і царкву. [[20 жніўня]] [[1924]] года ўтвораны [[Росіцкі сельсавет]].
[[File:Rosica, Eŭfrasińnieŭskaja. Росіца, Эўфрасіньнеўская (1863).jpg|thumb|250px|left|Праект царквы-мураёўкі, 1863 год]]
[[File:Rosica, Trajecki. Росіца, Траецкі (1909).jpg|thumb|250px|left|Праект рыма-каталіцкай царквы, 1909 год]]
⚫
У выніку [[першы падзел Рэчы Паспалітай|Першага падзелу Рэчы Паспалітай]] ([[1772]]) Росіца апынулася ў складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], у [[Дрысенскі павет|Дрысенскім павеце]] [[Віцебская губерня|Віцебскай губерні]]. У [[1778|1778 годзе]] тут пачалася будова невялікай драўлянай [[Рымска-Каталіцкая Царква|рыма-каталіцкай]] царквы, асвечанай ў [[1792|1792 годзе]]. У [[1807|1807 годзе]] Барбара з Шадурскіх заснавала ў мястэчку шпіталь. У [[1813|1817 годзе]] Росіца перайшла да сына Тамаша Лапацінскага — Юзафа, пазней да яго ўнука Станіслава. У [[1864|1864 годзе]] раскійскія ўлады збудавалі ў мястэчку [[Мураўёўкі|царкву-мураўёўку]] [[Свяцейшы правячы сінод]] Расійскай імперыі. У [[1906|1906 годзе]] ў Росіцы пачалося будаўніцтва новай мураванай рыма-каталіцкай царквы, асвечанай [[20 студзеня]] [[1911|1911 года]].


== Найноўшы час ==
⚫
У [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікую Айчынную вайну]] вёска была акупіравана нямецкімі войскамі. Быў створаны ваенны гарнізон, які [[18 жніўня|18]]—[[19 жніўня]] [[1942]] года быў разгромлены [[Сар'янскае патрыятычнае падполле|партызанскім атрадам імя Пархоменкі]]<ref>Шымук, Б. Сар'янскае патрыятычнае падполле / Барыс Шымук // {{Крыніцы/ЭГБ|6-1|}} — С. 231.</ref>. [[16 лютага|16]]—[[18 лютага]] [[1943]] у Росіцы прайшла антыпартызанская карная [[Аперацыя «Зімовае чараўніцтва»|аперацыя «Зімовае чараўніцтва»]], у якой удзельнічалі 7 латвійскіх батальёнаў, адна ўкраінская і літоўская рота [[СС]]. Карнікі звезлі мясцовых жыхароў у стайню і падпалілі яе. Святары [[Антоній Ляшчэвіч]] і [[Юрый Кашыра]] адмовіліся пакінуць сваіх парафіян і прынялі разам з імі пакутніцкую смерць<ref>[[Сяргей Гудзілін|Гудзілін С.]] [http://nn.by/?c=ar&i=50690 Росіца. Снежная пілігрымка] // «[[Наша ніва (1991)|Наша Ніва]]», [[19 лютага]] [[2011]].</ref>.
⚫
[[25 сакавіка]] [[1918|1918 года]] згодна з [[Трэцяя Устаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Росіца абвяшчалася часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. [[1 студзеня]] [[1919|1919 года]] згодна з пастановай І з'езда [[Камуністычная партыя Беларусі (1918)|КП(б) Беларусі]] Росіца ўвайшла ў склад [[БССР|Беларускай ССР]], аднак [[16 студзеня]] [[Расійская Савецкая Федэратыўная Сацыялістычная Рэспубліка|Масква]] адабрала яе разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]]. У [[1924|1924 годзе]] мястэчка вярнулі [[БССР]]. Неўзабаве бальшавікі зачынілі рыма-каталіцкую і [[Праваслаўе|візанта-праваслаўную]] царкву. [[20 жніўня]] [[1924]] года ўтвораны [[Росіцкі сельсавет]].


=== Росіцкая трагедыя ===
⚫
У [[1999]] [[Папа Рымскі|Папа]] [[Ян Павел II]] абвясціў [[Антоній Ляшчэвіч|кс.Антонія Ляшчэвіча]] і [[Юрый Кашыра|Юрыя Кашыру]] блаславёнымі. [[19 жніўня]] [[2000]] у Росіцы адбылося паўторнае асвячэнне касцёла.
⚫
У [[Вялікая Айчынная вайна|Савецка-нямецкую вайну]] вёска была акупіравана нямецкімі войскамі. Да вайны ў вёсцы быў 231 двор, жыло 943 чалавекі. Быў створаны ваенны гарнізон, які [[18 жніўня|18]]—[[19 жніўня]] [[1942]] года быў разгромлены [[Сар'янскае патрыятычнае падполле|партызанскім атрадам імя Пархоменкі]]<ref>Шымук, Б. Сар'янскае патрыятычнае падполле / Барыс Шымук // {{Крыніцы/ЭГБ|6-1|}} — С. 231.</ref>. [[16 лютага|16]]—[[18 лютага]] [[1943|1943 года]] ў Росіцы прайшла антысавецкая карная [[аперацыя «Зімовае чараўніцтва»]], у якой удзельнічалі 7 [[Латышскія паліцэйскія батальёны|латвійскіх батальёнаў]], 1 ўкраінская і 1 літоўская рота [[Войскі СС|войск СС]]. Нягледзячы на тое, што дадзеныя нямецкай разведкі ўяўлялі Росіцу як апорны пункт савецкіх партызан, іх там не аказалася. Тым не менш 206 жыхароў вёскі былі знішчаны аператыўнай групай [[Служба бяспекі (Трэці рэйх)|Службай бяспекі]]: частка жыхароў была спалена ў дамах, вялікая група людзей была загнана ў стайню, якую потым падпалілі. Сярод забітых былі каталіцкія святары рымскага абраду айцы [[Юрый Кашыра]] і [[Антоній Ляшчэвіч]], адзін з якіх быў спалены з іншымі жыхарамі, а другі-застрэлены за настойлівыя просьбы выратаваць дзяцей (па іншых дадзеных таксама спалены). Святары [[Антоній Ляшчэвіч]] і [[Юрый Кашыра]] адмовіліся пакінуць сваіх парафіян і прынялі разам з імі пакутніцкую смерць<ref>[[Сяргей Гудзілін|Гудзілін С.]] [http://nn.by/?c=ar&i=50690 Росіца. Снежная пілігрымка] // «[[Наша ніва (1991)|Наша Ніва]]», [[19 лютага]] [[2011]].</ref>.


Масавые забойства, па большай часцы, праводзілі [[Латышскія паліцэйскія батальёны|латышскія паліцэйскія батальён]], якія былі накіраваны ў Беларусь для правядзеня карнай аперацыі. Акрамя таго, што яны змагаліся з партызанамі-камуністамі, яны таксама займаліся знішчэннем мірнага насельніцтва – як прама (растрэлы і спаленне жыўцом), так і ўскосна (перадавая захопленых мірных жыхароў атрадам [[Служба безопасности (СД)|СД]]).
⚫
З [[16 ліпеня]] [[1954]] года па [[8 красавіка]] [[2004]] года вёска ўваходзіла ў склад [[Бігосаўскі сельсавет|Бігосаўскага сельсавета]]<ref>Указ Президиума Верховного Совета Белорусской ССР от 16 июля 1954 г. Об объединении сельских советов Витебской области // Сборник законов Белорусской ССР и указов Президиума Верховного Совета Белорусской ССР: 1938—1955 гг. — Мн.: Изд. Президиума Верхов. Совета БССР, 1956. — 347 с.</ref><ref>[http://www.pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83/2004-83(003-027).pdf&oldDocPage=1 Решение Витебского областого Совета депутатов от 8 апреля 2004 г. № 55 Об изменении административно-территориального устройства районов Витебской области]</ref>.


Распараджэннем камандзіра адной з баявых груп прадпісвалася: «у выпадках, калі з-за адсутнасці ў непасрэднай блізкасці СД, расстрэлы неабходна праводзіць пры дапамозе войскаў, экзэкуцыі павінны праходзіць у дамах. Трупы варта пакрываць саломай або сенам і там жа спальваць». У рапарце 278-га латышскага батальёна адзначаецца, што ўжо ў першы ж дзень аперацыі, [[16 лютага]], «прасоўваючыся праз вёску Лімоўку і далей, рота ліквідавала каля 100 бандытаў і бандыцкіх хаўруснікаў, спаліла паказаную вёску, бо ў гэты час СД дзейнічала ў іншым населеным пункце».
<center><gallery caption="Мястэчка на старых здымках" widths="150" heights="150" perrow="4">
⚫
Выява:Rosica, Trajecki. Росіца, Траецкі (1901-10).jpg|Стары касцёл
⚫
Выява:Rosica-budoŭla.jpg|Будаўніцтва новага касцёла
⚫
Выява:Rosica-kaścioł.jpg|[[Касцёл Найсвяцейшай Тройцы, Росіца|Новы касцёл]]
Выява:Rosica-interjer.jpg|Касцёл, інтэр’ер
⚫
</gallery></center><br />


У Росіцы карацелі аргунізавалі т. з. «сборны лагер», камандаванню якога былі нададзены латышскія паліцэйскія (верагодна, у тым ліку члены «[[Каманда Арайса|каманды Арайса]]») для правядзення экзекуцый. У Росіцу прыганялі жыхароў суседніх вёсак для «другаснай фільтрацыі». Больш маладых і моцных людзей адправілі на [[Бігосава (станцыя)|станцыю Бігосава]], дзе іх грузілі ў вагоны і везлі ў [[Саласпілскі канцлагер|канцлагер Саласпілс]] і на працы ў [[Трэці рэйх|Германію]]. Увогуле ў Росіцы было знішчана 1528 чалавек.
⚫
== Насельніцтва ==
⚫
* '''[[XIX стагоддзе]]''': [[1838]] — 512 чал. (254 муж. і 258 жан.), з іх духоўнага саслоўя каталіцкага 3 муж., духоўнага саслоўя праваслаўнага 2 муж. і 2 жан., мяшчан-хрысціян 5 муж. і 7 жан., мяшчан-іўдзеяў 63 муж. і 69 жан., сялян памешчыцкіх 177 муж. і 176 жан., аднадворцаў 2 муж. і 2 жан., адстаўных салдат 2 муж. і 2 жан.<ref>{{Крыніцы/Мястэчкі Беларусі, 2010|к}} С. 416.</ref>


⚫
У [[1999|1999 годзе]] [[Папа Рымскі|Папа]] [[Ян Павел II]] беатэфікаваў [[Антоній Ляшчэвіч|айца Антонія Ляшчэвіча]] і [[Юрый Кашыра|айца Юрыя Кашыру]] (дадаў да ліку блажэнных). [[19 жніўня]] [[2000|2000 года]] ў Росіцы адбылося паўторнае асвячэнне рыма-каталіцкай царквы.
<br />


=== Пасля Другой сусветнай вайны ===
== Трагедыя 16 лютага 1943 года ==
⚫
З [[16 ліпеня]] [[1954|1954 года]] па [[8 красавіка]] [[2004|2004 года]] вёска ўваходзіла ў склад [[Бігосаўскі сельсавет|Бігосаўскага сельсавета]]<ref>Указ Президиума Верховного Совета Белорусской ССР от 16 июля 1954 г. Об объединении сельских советов Витебской области // Сборник законов Белорусской ССР и указов Президиума Верховного Совета Белорусской ССР: 1938—1955 гг. — Мн.: Изд. Президиума Верхов. Совета БССР, 1956. — 347 с.</ref><ref>[http://www.pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83/2004-83(003-027).pdf&oldDocPage=1 Решение Витебского областого Совета депутатов от 8 апреля 2004 г. № 55 Об изменении административно-территориального устройства районов Витебской области]</ref>.
Да вайны ў вёсцы быў 231 двор, жыло 943 чалавекі. 16.02.1943 г. карнікі знішчылі яе. У Расіцу былі звезены і многія жыхары з іншых вёсак. У касцёле ў розных памяшканнях было спалена 1528 чалавек. Устаноўлены імёны загiнуўшых, у тым ліку сярод іх былі святары [[Юрый Кашыра]] і [[Антоній Ляшчэвіч]], пазней прылічаныя да ліку благаславёных<ref>У. С. Богау, А. Ф. Бубала i iнш. (рэдкал.); А. Ф. Бубала. (уклад.). «Памяць. Верхнядзвінскі раён». Гісторыка-дакументальная хроніка гарадоў і раѐнаў Беларусі. кнiга 1. — Мн.: «Палiграфафармленне», 1999. — 526 с. — <nowiki>ISBN 985-6351-06-5</nowiki>. </ref>.

Зараз на месцы так званага «зборнага лагера» узведзены [http://news.tut.by/culture/451303.html мемарыял] у памяць аб ахвярах трагедыі Росіцы.

Па стане на [[2015|2015 год]] у Росіцы пражывала каля 200 чалавек. Большая частка жыхароў ― пажылыя людзі. У цэнтры вёскі стаіць каталіцкая царква рымскага абрада.<center><gallery widths="150" heights="150" perrow="4" caption="Мястэчка на старых здымках">
⚫
Файл:Rosica, Trajecki. Росіца, Траецкі (1901-10).jpg|Старая рыма-каталіцкая царква
⚫
Файл:Rosica-budoŭla.jpg|Будаўніцтва новай каталіцкай царквы
⚫
Файл:Rosica-kaścioł.jpg|[[Касцёл Найсвяцейшай Тройцы, Росіца|Новы касцёл]]
Файл:Rosica-interjer.jpg|Інтэр’ер
⚫
</gallery></center><br />

⚫
== Насельніцтва ==
⚫
* '''[[XIX стагоддзе]]''': [[1838|1838 год]] — 512 чал. (254 муж. і 258 жан.), з іх духоўнага саслоўя каталіцкага 3 муж., духоўнага саслоўя праваслаўнага 2 муж. і 2 жан., мяшчан-хрысціян 5 муж. і 7 жан., мяшчан-іўдзеяў 63 муж. і 69 жан., сялян памешчыцкіх 177 муж. і 176 жан., аднадворцаў 2 муж. і 2 жан., адстаўных салдат 2 муж. і 2 жан.<ref>{{Крыніцы/Мястэчкі Беларусі, 2010|к}} С. 416.</ref>
* '''[[XX стагоддзе]]''': [[1982|1982 год]] — 460 чал.; [[1999|1999 год]] — 516 чал.
* '''[[XXI стагоддзе]]''': [[2001|2001 год]] — 495 чал.; [[2009|2009 год]] — 243 чал.


== Турыстычная інфармацыя ==
== Турыстычная інфармацыя ==
=== Славутасці ===
=== Славутасці ===
* [[Касцёл Найсвяцейшай Тройцы, Росіца|Касцёл Найсвяцейшай Тройцы]] ([[1906]]—[[1911]])
* [[Касцёл Найсвяцейшай Тройцы, Росіца|Рыма-каталіцкая царква Найсвяцейшай Тройцы]] ([[1906]]—[[1911]])
* [[Свята-Еўфрасіннеўская царква, Росіца|Свята-Еўфрасіннеўская царква]] ([[1866]], руіны)
* [[Свята-Еўфрасіннеўская царква, Росіца|Візанта-праваслаўная Свята-Еўфрасіннеўская царква]] ([[1866]], руіны)


== Галерэя ==
== Галерэя ==
<center><gallery caption="Краявіды Росіцы" widths="150" heights="150" perrow="4">
<center><gallery widths="150" heights="150" perrow="4" caption="Краявіды Росіцы">
Выява:Rosica - 1.jpg|Возера
Файл:Rosica - 1.jpg|Возера
Выява:Kaścioł - Rosica - 02.jpg|[[Касцёл Найсвяцейшай Тройцы, Росіца|Касцёл]]
Файл:Kaścioł - Rosica - 02.jpg|[[Касцёл Найсвяцейшай Тройцы, Росіца|Касцёл]]
Выява:Kaścioł - Rosica - 09.jpg|Касцёл, інтэр’ер
Файл:Kaścioł - Rosica - 09.jpg|Інтэр’ер рыма-каталіцкай царквы
Выява:Śviata-Eŭfrasińnieŭskaja carkva - Rosica - 3.jpg|Руіны царквы
Файл:Śviata-Eŭfrasińnieŭskaja carkva - Rosica - 3.jpg|Руіны візанта-праваслаўнай царквы
</gallery></center>
</gallery></center>


== Гл. таксама ==

* [[Лаўжы]]
{{зноскі}}
{{зноскі}}


Версія ад 00:37, 20 сакавіка 2021

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Росіца.
Вёска
Росіца
Краіна
Вобласць
Раён
Сельсавет
Каардынаты
Першая згадка
Насельніцтва
243 чалавекі
Часавы пояс
Тэлефонны код
+375 2151
Паштовы індэкс
211641
Аўтамабільны код
2
Росіца на карце Беларусі ±
Росіца (вёска) (Беларусь)
Росіца (вёска)
Росіца (вёска) (Віцебская вобласць)
Росіца (вёска)

Ро́сіца[1] (трансліт.: Rosica) — вёска ў Беларусі, на паўночным беразе возера Росіца. Уваходзіць у склад Сар’янскага сельсавета Верхнядзвінскага раёна Віцебскай вобласці. Насельніцтва 460 чал. (1982). Знаходзіцца за 19 км на паўночны захад ад Верхнядзвінска.

У Другую сусветную вайну тут адбылася Росіцкая трагедыя.

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Першы пісьмовы ўспамін пра Росіцу датуецца 1552 годам. У «Рэвізіі Полацкага ваяводства 1552 года» Васіль і «братніч яго» Мікула Карцень «з Росіцаю» адказвалі за адну з гародзен на полацкім замку. У 1599 годзе, канцлер вялікі Леў Сапега набыў паселішча ў Давыда Росіцкага. Ён жа фундаваў тут царкву Святога Яна Хрысціцеля. У 1603 годзе ў Браслаўскім земскім судзе Леў Сапега заплаціў 1200 коп грошаў літоўскіх за росіцкі маёнтак Андрэю Міхайлавічу Карценю і яго жонцы Ганне Марцінаўне. У гэты час мясцовасць уваходзіла ў склад Полацкага ваяводства. У 1753 годзе Росіца перайшла ў валоданне Лапацінскіх[2].

Расійская імперыя

Праект царквы-мураёўкі, 1863 год
Праект рыма-каталіцкай царквы, 1909 год

У выніку Першага падзелу Рэчы Паспалітай (1772) Росіца апынулася ў складзе Расійскай імперыі, у Дрысенскім павеце Віцебскай губерні. У 1778 годзе тут пачалася будова невялікай драўлянай рыма-каталіцкай царквы, асвечанай ў 1792 годзе. У 1807 годзе Барбара з Шадурскіх заснавала ў мястэчку шпіталь. У 1817 годзе Росіца перайшла да сына Тамаша Лапацінскага — Юзафа, пазней да яго ўнука Станіслава. У 1864 годзе раскійскія ўлады збудавалі ў мястэчку царкву-мураўёўку Свяцейшы правячы сінод Расійскай імперыі. У 1906 годзе ў Росіцы пачалося будаўніцтва новай мураванай рыма-каталіцкай царквы, асвечанай 20 студзеня 1911 года.

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 года згодна з Трэцяй Устаўной граматай Росіца абвяшчалася часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 года згодна з пастановай І з'езда КП(б) Беларусі Росіца ўвайшла ў склад Беларускай ССР, аднак 16 студзеня Масква адабрала яе разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад РСФСР. У 1924 годзе мястэчка вярнулі БССР. Неўзабаве бальшавікі зачынілі рыма-каталіцкую і візанта-праваслаўную царкву. 20 жніўня 1924 года ўтвораны Росіцкі сельсавет.

Росіцкая трагедыя

У Савецка-нямецкую вайну вёска была акупіравана нямецкімі войскамі. Да вайны ў вёсцы быў 231 двор, жыло 943 чалавекі. Быў створаны ваенны гарнізон, які 18—19 жніўня 1942 года быў разгромлены партызанскім атрадам імя Пархоменкі[3]. 16—18 лютага 1943 года ў Росіцы прайшла антысавецкая карная аперацыя «Зімовае чараўніцтва», у якой удзельнічалі 7 латвійскіх батальёнаў, 1 ўкраінская і 1 літоўская рота войск СС. Нягледзячы на тое, што дадзеныя нямецкай разведкі ўяўлялі Росіцу як апорны пункт савецкіх партызан, іх там не аказалася. Тым не менш 206 жыхароў вёскі былі знішчаны аператыўнай групай Службай бяспекі: частка жыхароў была спалена ў дамах, вялікая група людзей была загнана ў стайню, якую потым падпалілі. Сярод забітых былі каталіцкія святары рымскага абраду айцы Юрый Кашыра і Антоній Ляшчэвіч, адзін з якіх быў спалены з іншымі жыхарамі, а другі-застрэлены за настойлівыя просьбы выратаваць дзяцей (па іншых дадзеных таксама спалены). Святары Антоній Ляшчэвіч і Юрый Кашыра адмовіліся пакінуць сваіх парафіян і прынялі разам з імі пакутніцкую смерць[4].

Масавые забойства, па большай часцы, праводзілі латышскія паліцэйскія батальён, якія былі накіраваны ў Беларусь для правядзеня карнай аперацыі. Акрамя таго, што яны змагаліся з партызанамі-камуністамі, яны таксама займаліся знішчэннем мірнага насельніцтва – як прама (растрэлы і спаленне жыўцом), так і ўскосна (перадавая захопленых мірных жыхароў атрадам СД).

Распараджэннем камандзіра адной з баявых груп прадпісвалася: «у выпадках, калі з-за адсутнасці ў непасрэднай блізкасці СД, расстрэлы неабходна праводзіць пры дапамозе войскаў, экзэкуцыі павінны праходзіць у дамах. Трупы варта пакрываць саломай або сенам і там жа спальваць». У рапарце 278-га латышскага батальёна адзначаецца, што ўжо ў першы ж дзень аперацыі, 16 лютага, «прасоўваючыся праз вёску Лімоўку і далей, рота ліквідавала каля 100 бандытаў і бандыцкіх хаўруснікаў, спаліла паказаную вёску, бо ў гэты час СД дзейнічала ў іншым населеным пункце».

У Росіцы карацелі аргунізавалі т. з. «сборны лагер», камандаванню якога былі нададзены латышскія паліцэйскія (верагодна, у тым ліку члены «каманды Арайса») для правядзення экзекуцый. У Росіцу прыганялі жыхароў суседніх вёсак для «другаснай фільтрацыі». Больш маладых і моцных людзей адправілі на станцыю Бігосава, дзе іх грузілі ў вагоны і везлі ў канцлагер Саласпілс і на працы ў Германію. Увогуле ў Росіцы было знішчана 1528 чалавек.

У 1999 годзе Папа Ян Павел II беатэфікаваў айца Антонія Ляшчэвіча і айца Юрыя Кашыру (дадаў да ліку блажэнных). 19 жніўня 2000 года ў Росіцы адбылося паўторнае асвячэнне рыма-каталіцкай царквы.

Пасля Другой сусветнай вайны

З 16 ліпеня 1954 года па 8 красавіка 2004 года вёска ўваходзіла ў склад Бігосаўскага сельсавета[5][6].

Зараз на месцы так званага «зборнага лагера» узведзены мемарыял у памяць аб ахвярах трагедыі Росіцы.

Па стане на 2015 год у Росіцы пражывала каля 200 чалавек. Большая частка жыхароў ― пажылыя людзі. У цэнтры вёскі стаіць каталіцкая царква рымскага абрада.

  • Мястэчка на старых здымках
  • Старая рыма-каталіцкая царква
    Старая рыма-каталіцкая царква
  • Будаўніцтва новай каталіцкай царквы
    Будаўніцтва новай каталіцкай царквы
  • Новы касцёл
    Новы касцёл
  • Інтэр’ер
    Інтэр’ер


Насельніцтва

  • XIX стагоддзе: 1838 год — 512 чал. (254 муж. і 258 жан.), з іх духоўнага саслоўя каталіцкага 3 муж., духоўнага саслоўя праваслаўнага 2 муж. і 2 жан., мяшчан-хрысціян 5 муж. і 7 жан., мяшчан-іўдзеяў 63 муж. і 69 жан., сялян памешчыцкіх 177 муж. і 176 жан., аднадворцаў 2 муж. і 2 жан., адстаўных салдат 2 муж. і 2 жан.[7]
  • XX стагоддзе: 1982 год — 460 чал.; 1999 год — 516 чал.
  • XXI стагоддзе: 2001 год — 495 чал.; 2009 год — 243 чал.

Турыстычная інфармацыя

Славутасці

Галерэя

  • Краявіды Росіцы
  • Возера
    Возера
  • Касцёл
    Касцёл
  • Інтэр’ер рыма-каталіцкай царквы
    Інтэр’ер рыма-каталіцкай царквы
  • Руіны візанта-праваслаўнай царквы
    Руіны візанта-праваслаўнай царквы

Гл. таксама

Зноскі

  1. ↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Віцебская вобласць: нарматыўны даведнік / У. М. Генкін, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2009. — 668 с. ISBN 978-985-458-192-7 (DJVU).. Сустракаецца таксама варыянт Расі́ца
  2. ↑ Rosica // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom IX: Poźajście — Ruksze (польск.). — Warszawa, 1888. S. 755.
  3. ↑ Шымук, Б. Сар'янскае патрыятычнае падполле / Барыс Шымук // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 6. Кн. 1: Пузыны — Усая / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 2001. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0214-8. — С. 231.
  4. ↑ Гудзілін С. Росіца. Снежная пілігрымка // «Наша Ніва», 19 лютага 2011.
  5. ↑ Указ Президиума Верховного Совета Белорусской ССР от 16 июля 1954 г. Об объединении сельских советов Витебской области // Сборник законов Белорусской ССР и указов Президиума Верховного Совета Белорусской ССР: 1938—1955 гг. — Мн.: Изд. Президиума Верхов. Совета БССР, 1956. — 347 с.
  6. ↑ Решение Витебского областого Совета депутатов от 8 апреля 2004 г. № 55 Об изменении административно-территориального устройства районов Витебской области
  7. ↑ Соркіна I. Мястэчкі Беларусі ў канцы XVIII — першай палове XIX ст. — Вільня: ЕГУ, 2010. С. 416.

Літаратура

  • Соркіна I. Мястэчкі Беларусі ў канцы XVIII — першай палове XIX ст. — Вільня: ЕГУ, 2010. — 488 с. ISBN 978-9955-773-33-7.
  • Rosica // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom IX: Poźajście — Ruksze (польск.). — Warszawa, 1888. S. 754—755.
  • У. С. Богау, А. Ф. Бубала i iнш. (рэдкал.); А. Ф. Бубала. (уклад.). «Памяць. Верхнядзвінскі раён». Гісторыка-дакументальная хроніка гарадоў і раѐнаў Беларусі. кнiга 1. — Мн.: "Палiграфафармленне", 1999. — 526 с.

Спасылкі

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Росіца_(вёска)&oldid=3817398"