Росіца (вёска): Розніца паміж версіямі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
др рыма- ==> рымска-, перанесена: рыма- → рымска- (7), Рыма- → Рымска- (2) з дапамогай AWB
Радок 30: Радок 30:
|КААТА =
|КААТА =
|выява = Kaścioł - Rosica - 03.jpg
|выява = Kaścioł - Rosica - 03.jpg
|подпіс = [[Касцёл Найсвяцейшай Тройцы, Росіца|Рыма-каталіцкая царква Найсвяцейшай Тройцы]]
|подпіс = [[Касцёл Найсвяцейшай Тройцы, Росіца|Рымска-каталіцкая царква Найсвяцейшай Тройцы]]
|lat_deg = 55
|lat_deg = 55
|lat_min = 55
|lat_min = 55
Радок 52: Радок 52:
== Расійская імперыя ==
== Расійская імперыя ==
[[File:Rosica, Eŭfrasińnieŭskaja. Росіца, Эўфрасіньнеўская (1863).jpg|thumb|250px|left|Праект царквы-мураёўкі, 1863 год]]
[[File:Rosica, Eŭfrasińnieŭskaja. Росіца, Эўфрасіньнеўская (1863).jpg|thumb|250px|left|Праект царквы-мураёўкі, 1863 год]]
[[File:Rosica, Trajecki. Росіца, Траецкі (1909).jpg|thumb|250px|left|Праект рыма-каталіцкай царквы, 1909 год]]
[[File:Rosica, Trajecki. Росіца, Траецкі (1909).jpg|thumb|250px|left|Праект рымска-каталіцкай царквы, 1909 год]]
У выніку [[першы падзел Рэчы Паспалітай|Першага падзелу Рэчы Паспалітай]] ([[1772]]) Росіца апынулася ў складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], у [[Дрысенскі павет|Дрысенскім павеце]] [[Віцебская губерня|Віцебскай губерні]]. У [[1778|1778 годзе]] тут пачалася будова невялікай драўлянай [[Рымска-Каталіцкая Царква|рыма-каталіцкай]] царквы, асвечанай ў [[1792|1792 годзе]]. У [[1807|1807 годзе]] Барбара з Шадурскіх заснавала ў мястэчку шпіталь. У [[1813|1817 годзе]] Росіца перайшла да сына Тамаша Лапацінскага — Юзафа, пазней да яго ўнука Станіслава. У [[1864|1864 годзе]] раскійскія ўлады збудавалі ў мястэчку [[Мураўёўкі|царкву-мураўёўку]] [[Свяцейшы правячы сінод]] Расійскай імперыі. У [[1906|1906 годзе]] ў Росіцы пачалося будаўніцтва новай мураванай рыма-каталіцкай царквы, асвечанай [[20 студзеня]] [[1911|1911 года]].
У выніку [[першы падзел Рэчы Паспалітай|Першага падзелу Рэчы Паспалітай]] ([[1772]]) Росіца апынулася ў складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], у [[Дрысенскі павет|Дрысенскім павеце]] [[Віцебская губерня|Віцебскай губерні]]. У [[1778|1778 годзе]] тут пачалася будова невялікай драўлянай [[Рымска-Каталіцкая Царква|рымска-каталіцкай]] царквы, асвечанай ў [[1792|1792 годзе]]. У [[1807|1807 годзе]] Барбара з Шадурскіх заснавала ў мястэчку шпіталь. У [[1813|1817 годзе]] Росіца перайшла да сына Тамаша Лапацінскага — Юзафа, пазней да яго ўнука Станіслава. У [[1864|1864 годзе]] раскійскія ўлады збудавалі ў мястэчку [[Мураўёўкі|царкву-мураўёўку]] [[Свяцейшы правячы сінод]] Расійскай імперыі. У [[1906|1906 годзе]] ў Росіцы пачалося будаўніцтва новай мураванай рымска-каталіцкай царквы, асвечанай [[20 студзеня]] [[1911|1911 года]].


== Найноўшы час ==
== Найноўшы час ==
[[25 сакавіка]] [[1918|1918 года]] згодна з [[Трэцяя Устаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Росіца абвяшчалася часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. [[1 студзеня]] [[1919|1919 года]] згодна з пастановай І з'езда [[Камуністычная партыя Беларусі (1918)|КП(б) Беларусі]] Росіца ўвайшла ў склад [[БССР|Беларускай ССР]], аднак [[16 студзеня]] [[Расійская Савецкая Федэратыўная Сацыялістычная Рэспубліка|Масква]] адабрала яе разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]]. У [[1924|1924 годзе]] мястэчка вярнулі [[БССР]]. Неўзабаве бальшавікі зачынілі рыма-каталіцкую і [[Праваслаўе|візанта-праваслаўную]] царкву. [[20 жніўня]] [[1924]] года ўтвораны [[Росіцкі сельсавет]].
[[25 сакавіка]] [[1918|1918 года]] згодна з [[Трэцяя Устаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Росіца абвяшчалася часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. [[1 студзеня]] [[1919|1919 года]] згодна з пастановай І з'езда [[Камуністычная партыя Беларусі (1918)|КП(б) Беларусі]] Росіца ўвайшла ў склад [[БССР|Беларускай ССР]], аднак [[16 студзеня]] [[Расійская Савецкая Федэратыўная Сацыялістычная Рэспубліка|Масква]] адабрала яе разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]]. У [[1924|1924 годзе]] мястэчка вярнулі [[БССР]]. Неўзабаве бальшавікі зачынілі рымска-каталіцкую і [[Праваслаўе|візанта-праваслаўную]] царкву. [[20 жніўня]] [[1924]] года ўтвораны [[Росіцкі сельсавет]].


=== Росіцкая трагедыя ===
=== Росіцкая трагедыя ===
Радок 67: Радок 67:
У Росіцы карацелі аргунізавалі т. з. «сборны лагер», камандаванню якога былі нададзены латышскія паліцэйскія (верагодна, у тым ліку члены «[[Каманда Арайса|каманды Арайса]]») для правядзення экзекуцый. У Росіцу прыганялі жыхароў суседніх вёсак для «другаснай фільтрацыі». Больш маладых і моцных людзей адправілі на [[Бігосава (станцыя)|станцыю Бігосава]], дзе іх грузілі ў вагоны і везлі ў [[Саласпілскі канцлагер|канцлагер Саласпілс]] і на працы ў [[Трэці рэйх|Германію]]. Увогуле ў Росіцы было знішчана 1528 чалавек.
У Росіцы карацелі аргунізавалі т. з. «сборны лагер», камандаванню якога былі нададзены латышскія паліцэйскія (верагодна, у тым ліку члены «[[Каманда Арайса|каманды Арайса]]») для правядзення экзекуцый. У Росіцу прыганялі жыхароў суседніх вёсак для «другаснай фільтрацыі». Больш маладых і моцных людзей адправілі на [[Бігосава (станцыя)|станцыю Бігосава]], дзе іх грузілі ў вагоны і везлі ў [[Саласпілскі канцлагер|канцлагер Саласпілс]] і на працы ў [[Трэці рэйх|Германію]]. Увогуле ў Росіцы было знішчана 1528 чалавек.


У [[1999|1999 годзе]] [[Папа Рымскі|Папа]] [[Ян Павел II]] беатэфікаваў [[Антоній Ляшчэвіч|айца Антонія Ляшчэвіча]] і [[Юрый Кашыра|айца Юрыя Кашыру]] (дадаў да ліку блажэнных). [[19 жніўня]] [[2000|2000 года]] ў Росіцы адбылося паўторнае асвячэнне рыма-каталіцкай царквы.
У [[1999|1999 годзе]] [[Папа Рымскі|Папа]] [[Ян Павел II]] беатэфікаваў [[Антоній Ляшчэвіч|айца Антонія Ляшчэвіча]] і [[Юрый Кашыра|айца Юрыя Кашыру]] (дадаў да ліку блажэнных). [[19 жніўня]] [[2000|2000 года]] ў Росіцы адбылося паўторнае асвячэнне рымска-каталіцкай царквы.


=== Пасля Другой сусветнай вайны ===
=== Пасля Другой сусветнай вайны ===
Радок 75: Радок 75:


Па стане на [[2015|2015 год]] у Росіцы пражывала каля 200 чалавек. Большая частка жыхароў ― пажылыя людзі. У цэнтры вёскі стаіць каталіцкая царква рымскага абрада.<center><gallery widths="150" heights="150" perrow="4" caption="Мястэчка на старых здымках">
Па стане на [[2015|2015 год]] у Росіцы пражывала каля 200 чалавек. Большая частка жыхароў ― пажылыя людзі. У цэнтры вёскі стаіць каталіцкая царква рымскага абрада.<center><gallery widths="150" heights="150" perrow="4" caption="Мястэчка на старых здымках">
Файл:Rosica, Trajecki. Росіца, Траецкі (1901-10).jpg|Старая рыма-каталіцкая царква
Файл:Rosica, Trajecki. Росіца, Траецкі (1901-10).jpg|Старая рымска-каталіцкая царква
Файл:Rosica-budoŭla.jpg|Будаўніцтва новай каталіцкай царквы
Файл:Rosica-budoŭla.jpg|Будаўніцтва новай каталіцкай царквы
Файл:Rosica-kaścioł.jpg|[[Касцёл Найсвяцейшай Тройцы, Росіца|Новая царква]]
Файл:Rosica-kaścioł.jpg|[[Касцёл Найсвяцейшай Тройцы, Росіца|Новая царква]]
Файл:Rosica-interjer.jpg|Інтэр’ер
Файл:Rosica-interjer.jpg|Інтэр’ер
</gallery></center><br />
</gallery></center>



== Насельніцтва ==
== Насельніцтва ==
Радок 89: Радок 88:
== Турыстычная інфармацыя ==
== Турыстычная інфармацыя ==
=== Славутасці ===
=== Славутасці ===
* [[Касцёл Найсвяцейшай Тройцы, Росіца|Рыма-каталіцкая царква Найсвяцейшай Тройцы]] ([[1906]]—[[1911]])
* [[Касцёл Найсвяцейшай Тройцы, Росіца|Рымска-каталіцкая царква Найсвяцейшай Тройцы]] ([[1906]]—[[1911]])
* [[Свята-Еўфрасіннеўская царква, Росіца|Візанта-праваслаўная Свята-Еўфрасіннеўская царква]] ([[1866]], руіны)
* [[Свята-Еўфрасіннеўская царква, Росіца|Візанта-праваслаўная Свята-Еўфрасіннеўская царква]] ([[1866]], руіны)


Радок 96: Радок 95:
Файл:Rosica - 1.jpg|Возера
Файл:Rosica - 1.jpg|Возера
Файл:Kaścioł - Rosica - 02.jpg|[[Касцёл Найсвяцейшай Тройцы, Росіца|Росіцкая царква]]
Файл:Kaścioł - Rosica - 02.jpg|[[Касцёл Найсвяцейшай Тройцы, Росіца|Росіцкая царква]]
Файл:Kaścioł - Rosica - 09.jpg|Інтэр’ер рыма-каталіцкай царквы
Файл:Kaścioł - Rosica - 09.jpg|Інтэр’ер рымска-каталіцкай царквы
Файл:Śviata-Eŭfrasińnieŭskaja carkva - Rosica - 3.jpg|Руіны візанта-праваслаўнай царквы
Файл:Śviata-Eŭfrasińnieŭskaja carkva - Rosica - 3.jpg|Руіны візанта-праваслаўнай царквы
</gallery></center>
</gallery></center>

Версія ад 11:25, 20 сакавіка 2021

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Росіца.
Вёска
Росіца
Краіна
Вобласць
Раён
Сельсавет
Каардынаты
Першая згадка
Насельніцтва
243 чалавекі
Часавы пояс
Тэлефонны код
+375 2151
Паштовы індэкс
211641
Аўтамабільны код
2
Росіца на карце Беларусі ±
Росіца (вёска) (Беларусь)
Росіца (вёска)
Росіца (вёска) (Віцебская вобласць)
Росіца (вёска)

Ро́сіца[1] (трансліт.: Rosica) — вёска ў Беларусі, на паўночным беразе возера Росіца. Уваходзіць у склад Сар’янскага сельсавета Верхнядзвінскага раёна Віцебскай вобласці. Насельніцтва 460 чал. (1982). Знаходзіцца за 19 км на паўночны захад ад Верхнядзвінска.

У Другую сусветную вайну тут адбылася Росіцкая трагедыя.

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Першы пісьмовы ўспамін пра Росіцу датуецца 1552 годам. У «Рэвізіі Полацкага ваяводства 1552 года» Васіль і «братніч яго» Мікула Карцень «з Росіцаю» адказвалі за адну з гародзен на полацкім замку. У 1599 годзе, канцлер вялікі Леў Сапега набыў паселішча ў Давыда Росіцкага. Ён жа фундаваў тут царкву Святога Яна Хрысціцеля. У 1603 годзе ў Браслаўскім земскім судзе Леў Сапега заплаціў 1200 коп грошаў літоўскіх за росіцкі маёнтак Андрэю Міхайлавічу Карценю і яго жонцы Ганне Марцінаўне. У гэты час мясцовасць уваходзіла ў склад Полацкага ваяводства. У 1753 годзе Росіца перайшла ў валоданне Лапацінскіх[2].

Расійская імперыя

Праект царквы-мураёўкі, 1863 год
Праект рымска-каталіцкай царквы, 1909 год

У выніку Першага падзелу Рэчы Паспалітай (1772) Росіца апынулася ў складзе Расійскай імперыі, у Дрысенскім павеце Віцебскай губерні. У 1778 годзе тут пачалася будова невялікай драўлянай рымска-каталіцкай царквы, асвечанай ў 1792 годзе. У 1807 годзе Барбара з Шадурскіх заснавала ў мястэчку шпіталь. У 1817 годзе Росіца перайшла да сына Тамаша Лапацінскага — Юзафа, пазней да яго ўнука Станіслава. У 1864 годзе раскійскія ўлады збудавалі ў мястэчку царкву-мураўёўку Свяцейшы правячы сінод Расійскай імперыі. У 1906 годзе ў Росіцы пачалося будаўніцтва новай мураванай рымска-каталіцкай царквы, асвечанай 20 студзеня 1911 года.

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 года згодна з Трэцяй Устаўной граматай Росіца абвяшчалася часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 года згодна з пастановай І з'езда КП(б) Беларусі Росіца ўвайшла ў склад Беларускай ССР, аднак 16 студзеня Масква адабрала яе разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад РСФСР. У 1924 годзе мястэчка вярнулі БССР. Неўзабаве бальшавікі зачынілі рымска-каталіцкую і візанта-праваслаўную царкву. 20 жніўня 1924 года ўтвораны Росіцкі сельсавет.

Росіцкая трагедыя

У Савецка-нямецкую вайну вёска была акупіравана нямецкімі войскамі. Да вайны ў вёсцы быў 231 двор, жыло 943 чалавекі. Быў створаны ваенны гарнізон, які 18—19 жніўня 1942 года быў разгромлены партызанскім атрадам імя Пархоменкі[3]. 16—18 лютага 1943 года ў Росіцы прайшла антысавецкая карная аперацыя «Зімовае чараўніцтва», у якой удзельнічалі 7 латвійскіх батальёнаў, 1 ўкраінская і 1 літоўская рота войск СС. Нягледзячы на тое, што дадзеныя нямецкай разведкі ўяўлялі Росіцу як апорны пункт савецкіх партызан, іх там не аказалася. Тым не менш 206 жыхароў вёскі былі знішчаны аператыўнай групай Службай бяспекі: частка жыхароў была спалена ў дамах, вялікая група людзей была загнана ў стайню, якую потым падпалілі. Сярод забітых былі каталіцкія святары рымскага абраду айцы Юрый Кашыра і Антоній Ляшчэвіч, адзін з якіх быў спалены з іншымі жыхарамі, а другі-застрэлены за настойлівыя просьбы выратаваць дзяцей (па іншых дадзеных таксама спалены). Святары Антоній Ляшчэвіч і Юрый Кашыра адмовіліся пакінуць сваіх парафіян і прынялі разам з імі пакутніцкую смерць[4].

Масавые забойства, па большай часцы, праводзілі латышскія паліцэйскія батальён, якія былі накіраваны ў Беларусь для правядзеня карнай аперацыі. Акрамя таго, што яны змагаліся з партызанамі-камуністамі, яны таксама займаліся знішчэннем мірнага насельніцтва – як прама (растрэлы і спаленне жыўцом), так і ўскосна (перадавая захопленых мірных жыхароў атрадам СД).

Распараджэннем камандзіра адной з баявых груп прадпісвалася: «у выпадках, калі з-за адсутнасці ў непасрэднай блізкасці СД, расстрэлы неабходна праводзіць пры дапамозе войскаў, экзэкуцыі павінны праходзіць у дамах. Трупы варта пакрываць саломай або сенам і там жа спальваць». У рапарце 278-га латышскага батальёна адзначаецца, што ўжо ў першы ж дзень аперацыі, 16 лютага, «прасоўваючыся праз вёску Лімоўку і далей, рота ліквідавала каля 100 бандытаў і бандыцкіх хаўруснікаў, спаліла паказаную вёску, бо ў гэты час СД дзейнічала ў іншым населеным пункце».

У Росіцы карацелі аргунізавалі т. з. «сборны лагер», камандаванню якога былі нададзены латышскія паліцэйскія (верагодна, у тым ліку члены «каманды Арайса») для правядзення экзекуцый. У Росіцу прыганялі жыхароў суседніх вёсак для «другаснай фільтрацыі». Больш маладых і моцных людзей адправілі на станцыю Бігосава, дзе іх грузілі ў вагоны і везлі ў канцлагер Саласпілс і на працы ў Германію. Увогуле ў Росіцы было знішчана 1528 чалавек.

У 1999 годзе Папа Ян Павел II беатэфікаваў айца Антонія Ляшчэвіча і айца Юрыя Кашыру (дадаў да ліку блажэнных). 19 жніўня 2000 года ў Росіцы адбылося паўторнае асвячэнне рымска-каталіцкай царквы.

Пасля Другой сусветнай вайны

З 16 ліпеня 1954 года па 8 красавіка 2004 года вёска ўваходзіла ў склад Бігосаўскага сельсавета[5][6].

Зараз на месцы так званага «зборнага лагера» узведзены мемарыял у памяць аб ахвярах трагедыі Росіцы.

Па стане на 2015 год у Росіцы пражывала каля 200 чалавек. Большая частка жыхароў ― пажылыя людзі. У цэнтры вёскі стаіць каталіцкая царква рымскага абрада.

  • Мястэчка на старых здымках
  • Старая рымска-каталіцкая царква
    Старая рымска-каталіцкая царква
  • Будаўніцтва новай каталіцкай царквы
    Будаўніцтва новай каталіцкай царквы
  • Новая царква
    Новая царква
  • Інтэр’ер
    Інтэр’ер

Насельніцтва

  • XIX стагоддзе: 1838 год — 512 чал. (254 муж. і 258 жан.), з іх духоўнага саслоўя каталіцкага 3 муж., духоўнага саслоўя праваслаўнага 2 муж. і 2 жан., мяшчан-хрысціян 5 муж. і 7 жан., мяшчан-іўдзеяў 63 муж. і 69 жан., сялян памешчыцкіх 177 муж. і 176 жан., аднадворцаў 2 муж. і 2 жан., адстаўных салдат 2 муж. і 2 жан.[7]
  • XX стагоддзе: 1982 год — 460 чал.; 1999 год — 516 чал.
  • XXI стагоддзе: 2001 год — 495 чал.; 2009 год — 243 чал.

Турыстычная інфармацыя

Славутасці

Галерэя

  • Краявіды Росіцы
  • Возера
    Возера
  • Росіцкая царква
    Росіцкая царква
  • Інтэр’ер рымска-каталіцкай царквы
    Інтэр’ер рымска-каталіцкай царквы
  • Руіны візанта-праваслаўнай царквы
    Руіны візанта-праваслаўнай царквы

Гл. таксама

Зноскі

  1. ↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Віцебская вобласць: нарматыўны даведнік / У. М. Генкін, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2009. — 668 с. ISBN 978-985-458-192-7 (DJVU).. Сустракаецца таксама варыянт Расі́ца
  2. ↑ Rosica // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom IX: Poźajście — Ruksze (польск.). — Warszawa, 1888. S. 755.
  3. ↑ Шымук, Б. Сар'янскае патрыятычнае падполле / Барыс Шымук // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 6. Кн. 1: Пузыны — Усая / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 2001. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0214-8. — С. 231.
  4. ↑ Гудзілін С. Росіца. Снежная пілігрымка // «Наша Ніва», 19 лютага 2011.
  5. ↑ Указ Президиума Верховного Совета Белорусской ССР от 16 июля 1954 г. Об объединении сельских советов Витебской области // Сборник законов Белорусской ССР и указов Президиума Верховного Совета Белорусской ССР: 1938—1955 гг. — Мн.: Изд. Президиума Верхов. Совета БССР, 1956. — 347 с.
  6. ↑ Решение Витебского областого Совета депутатов от 8 апреля 2004 г. № 55 Об изменении административно-территориального устройства районов Витебской области
  7. ↑ Соркіна I. Мястэчкі Беларусі ў канцы XVIII — першай палове XIX ст. — Вільня: ЕГУ, 2010. С. 416.

Літаратура

  • Соркіна I. Мястэчкі Беларусі ў канцы XVIII — першай палове XIX ст. — Вільня: ЕГУ, 2010. — 488 с. ISBN 978-9955-773-33-7.
  • Rosica // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom IX: Poźajście — Ruksze (польск.). — Warszawa, 1888. S. 754—755.
  • У. С. Богау, А. Ф. Бубала i iнш. (рэдкал.); А. Ф. Бубала. (уклад.). «Памяць. Верхнядзвінскі раён». Гісторыка-дакументальная хроніка гарадоў і раѐнаў Беларусі. кнiга 1. — Мн.: "Палiграфафармленне", 1999. — 526 с.

Спасылкі

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Росіца_(вёска)&oldid=3817579"