Кокнэсэ: Розніца паміж версіямі

[недагледжаная версія]

Змесціва выдалена Змесціва дададзена

Лінейны

Версія ад 15:41, 30 красавіка 2010

Шаблон:СімволікаВ Кокнесэ (лат.: Koknese) — пасёлак у Латвіі пры ўпадзенні ракі Персе ў раку Заходняя Дзвіна. Чыгуначная станцыя на лініі Рыга—Рэзекнэ, у 102 км на паўднёвы ўсход ад Рыгі.

Гісторыя

Кукенойс

Шаблон:Вызн2 (аг.-усх.-слав.: Куконос, ням.: Kukenoіs, Kukenoys; 11 – пач. 13 ст.) — горад Полацкага княства, Полацкай зямлі, сталіца ўдзельнага Кукенойскага княства на правым беразе Заходняй Дзвіны пры ўпадзенні ў яе рэчцы Какны (цяпер р. Персе), у 338 км ад Полацка. Назву, якая літаральна значыць мыс Какны, горад атрымаў ад ракі.

Археалагічнымі раскопкамі А. Я. Стубаўса ў 1961-1966 выяўлена, што ўжо ў 1 тыс. да н.э. на месцы Кукенойса існавала ўмацаванае паселішча. Найбольш значныя знаходкі адносяцца да 11-13 ст. (рэшткі зрубной забудовы, прылады працы, зброя, упрыгожанні і г.д.). Для гэтага перыяду характерныя палітычныя і эканамічныя сувязі насельніцтва Кукенойса (латгалаў, селаў, крывічоў) з Полацкам. У горадзе знойдзены пячатка Святаслава–Георгія Усяславіча. Упершыню згаданы ў Хроніцы Лівоніі Генрыха Латвійскага пад 1205 г., належаў князю Вячку. У 1207 г. палова горада перададзеная Вячкам у валоданне рыжскага біскупа. У 1208 г. Вячка спаліў горад і пайшоў на Русь.

Какенгаўзен

У 1209 г. войскі біскупа занялі месца колішняга Вячкінага замка і пабудавалі новы каменны гатычны замак Какенгаўзен. Палова Какенгаўзена і колішняга Кукейноскага княства належала Сафіі — дачцэ Вячкі, яго адзінай спадчынніцы. Другой паловай валодаў Ордэн, але ў 1238 г. перадаў яе ва ўладанне рыжскаму біскупу. У 1269 г. сваю палову перадала рыжскаму архібіскупу і Сафія. Архібіскуп даў Какенгаўзен і колішняе Кукенойскае княства ў лен Гансу Тызенгаўзу. У 1277 г. Какенгаўзену нададзены гарадскія правы, род Тызенгаўзаў валодаў ім да 1395 г., калі горад быў вернуты ва ўладанне рыжскага архібіскупа.

Падчас барацьбы архібіскупаў з Ордэнам, горад не раз пераходзіў з рук у рукі. З 1420 г. летняя рэзідэнцыя архібіскупаў. У пач. 1479 г. ордэнскія войскі захапілі Какенгаўзен і спалілі архіў архібіскупства. У 1481 г. горад узялі рыжскія войскі, але замка ўзяць не здолелі. У 1509 г. арцыбіскуп Каспар Ліндэ надбудаваў муры замка і ўзмацніў яго артылерыю. Какенгаўзен стаў галоўнай рэзідэнцыяй архібіскупаў. Летам 1546 г. апошні рыжскі архібіскуп Вільгельм Брандэнбурскі быў абложаны тут і ўзяты ў палон Ордэнам.

25 жніўня 1577 г. Какенгаўзен захоплены войскамі Івана ІV. У 1578 г. вызвалены войскамі Рэчы Паспалітай. У 1601 г. непадалёку ад Какенгаўзена ў бітве пры Кірхгольме войска Рэчы Паспалітай нанеслі паразу шведам, а ў 1608 г. шведы захапілі горад і знішчылі яго гарнізон. У жніўні 1655 г. войска маскоўскага цара Аляксея Міхайлавіча захапіла Какенгаўзен, які быў пераназваны ў Царэвічаў Дмітрыеў. Паводле Кардыскім дагаворы Какенгаўзен адышоў да Швецыі.

У 1700 г. быў узяты саксонскім атрадам войскаў Рэчы Паспалітай пад кіраўніцтвам Аўгуста Моцнага, былі збудаваныя новыя ўмацаванні. У 1701 г. горад і замак былі знішчаныя расійскімі войскамі.

У 1861 г. праз Какенгаўзен пракладзена чыгунка. У 1880-я ў горадзе жыў латышскі драматург Рудольф Блауманіс. У 1894 г. сям'я Лоўенштэрнаў пабудавала неакласічны палац, які згарэў у 1905 г.

Кокнесэ

У 1966 г. пабудаваная Плявінская ГЭС, у выніку была падтопленая значная частка замка — захаваліся рэшткі, побач вялікі парк. Каля Кокнесэ, у маёнтку Вецбірзніекі нарадзіўся П. Стучка.

Літаратура

Стубавс А. Некоторые археологические находки 11-13 вв. из городища Кокнесе // Сб.: От эпохи бронзы до раннего феодализма. Тал., 1966.

У Сеціве

(лат.) http://www.koknese.lv - афіцыйная старонка Кокнесе.

@@ Радок 1: / Радок 1: @@
 {{СімволікаВ|герб=WappenKoknese.png}}
 <!--{{Горад|назва па-свойму=Koknese|назва па-беларуску=Кокнесе|герб=WappenKoknese.png|сцяг=|дэвіз=-|шырата=-|даўгата=-|дата ўтварэння=-|плошча=-|насельніцтва=-|год=-|шчыльнасць насельніцтва=-|часавы пояс=EEST|гімн=-|нумарныя знакі=-|міжнародны тэлефонны код=-|}}-->
-__NOTOC__{{вызн|1=Кокнесе}} ({{lang-lv|Koknese}}) — пасёлак у [[Латвія|Латвіі]] пры ўпадзенні ракі [[Рака Персе|Персе]] ў раку [[Рака Заходняя Дзвіна|Заходняя Дзвіна]]. Чыгуначная станцыя на лініі [[Рыга]]—[[Рэзекне]], у 102 км на паўднёвы ўсход ад Рыгі.
+'''Кокнесэ''' ({{lang-lv|Koknese}}) — пасёлак у [[Латвія|Латвіі]] пры ўпадзенні ракі [[Рака Персе|Персе]] ў раку [[Рака Заходняя Дзвіна|Заходняя Дзвіна]]. Чыгуначная станцыя на лініі [[Рыга]]—[[Рэзекнэ]], у 102 км на паўднёвы ўсход ад Рыгі.
+{{змест злева}}
 == Гісторыя ==
 === Кукенойс ===
-{{вызн2|1=Кукенойс}} ({{lang-sla|Куконос}}, {{lang-de|Kukenoіs, Kukenoys}}; [[11 стагоддзе|11]] – пач. [[13 стагоддзе|13 ст.]]) — горад [[Полацкае княства|Полацкага княства]], [[Полацкая зямля|Полацкай зямлі]], сталіца ўдзельнага [[Кукенойскае княства|Кукенойскага княства]] на правым беразе [[Рака Заходняя Дзвіна|Заходняй Дзвіны]] пры ўпадзенні ў яе рэчцы Какны (цяпер р. Персе), у 338 км ад [[Горад Полацк|Полацка]]. Назву, якая літаральна значыць ''мыс Какны'', горад атрымаў ад ракі.
+{{вызн2|1=Кукенойс}} ({{lang-sla|Куконос}}, {{lang-de|Kukenoіs, Kukenoys}}; [[11 ст.|11]] – пач. [[13 ст.]]) — горад [[Полацкае княства|Полацкага княства]], [[Полацкая зямля|Полацкай зямлі]], сталіца ўдзельнага [[Кукенойскае княства|Кукенойскага княства]] на правым беразе [[Рака Заходняя Дзвіна|Заходняй Дзвіны]] пры ўпадзенні ў яе рэчцы Какны (цяпер р. Персе), у 338 км ад [[Горад Полацк|Полацка]]. Назву, якая літаральна значыць ''мыс Какны'', горад атрымаў ад ракі.
 Археалагічнымі раскопкамі А. Я. Стубаўса ў 1961-1966 выяўлена, што ўжо ў 1 тыс. да н.э. на месцы Кукенойса існавала ўмацаванае паселішча. Найбольш значныя знаходкі адносяцца да 11-13 ст. (рэшткі зрубной забудовы, прылады працы, зброя, упрыгожанні і г.д.).
-Для гэтага перыяду характерныя палітычныя і эканамічныя сувязі насельніцтва Кукенойса ([[латгалы|латгалаў]], [[селы|селаў]], [[крывічы|крывічоў]]) з Полацкам. У горадзе знойдзены пячатка [[Святаслаў Усяславіч|Святаслава–Георгія Усяславіча]]. Упершыню згаданы ў [[Хроніка Лівоніі|Хроніцы Лівоніі]] [[Генрых Латвійскі|Генрыха Латвійскага]] пад [[1205]] годам, належаў князю [[Вячка Кукенойскі|Вячку]]. У [[1207]] палова горада перададзеная Вячкам у валоданне рыжскага біскупа. У [[1208]] Вячка спаліў горад і пайшоў на [[Русь]].
+Для гэтага перыяду характерныя палітычныя і эканамічныя сувязі насельніцтва Кукенойса ([[латгалы|латгалаў]], [[селы|селаў]], [[крывічы|крывічоў]]) з Полацкам. У горадзе знойдзены пячатка [[Святаслаў Усяславіч|Святаслава–Георгія Усяславіча]]. Упершыню згаданы ў [[Хроніка Лівоніі|Хроніцы Лівоніі]] [[Генрых Латвійскі|Генрыха Латвійскага]] пад [[1205]] г., належаў князю [[Вячка Кукенойскі|Вячку]]. У [[1207]] г. палова горада перададзеная Вячкам у валоданне рыжскага біскупа. У [[1208]] г. Вячка спаліў горад і пайшоў на [[Русь]].
 === Какенгаўзен ===
-У [[1209]] войскі біскупа занялі месца колішняга Вячкінага замка і пабудавалі новы каменны [[Готыка|гатычны]] замак {{вызн2|1=Какенгаўзен}}. Палова Какенгаўзена і колішняга Кукейноскага княства належала [[Сафія Кукенойская|Сафіі]] — дачцэ Вячкі, яго адзінай спадчынніцы. Другой паловай валодаў Ордэн, але ў 1238 перадаў яе ў уладанне рыскаму біскупу. У [[1269]] сваю палову перадала рыскаму арцыбіскупу і Сафія. Арцыбіскуп даў Какенгаўзен і колішняе Кукенойскае княства ў лен [[Ганс Тызенгаўз|Гансу Тызенгаўзу]]. У [[1277]] Какенгаўзену нададзены гарадскія правы, род [[Род Тызенгаўзаў|Тызенгаўзаў]] валодаў ім да [[1395]], калі горад быў вернуты ва ўладаньне рыжскага арцыбіскупа.
+У [[1209]] г. войскі біскупа занялі месца колішняга Вячкінага замка і пабудавалі новы каменны [[Готыка|гатычны]] замак ''Какенгаўзен''. Палова Какенгаўзена і колішняга Кукейноскага княства належала [[Сафія Кукенойская|Сафіі]] — дачцэ Вячкі, яго адзінай спадчынніцы. Другой паловай валодаў Ордэн, але ў 1238 г. перадаў яе ва ўладанне рыжскаму біскупу. У [[1269]] г. сваю палову перадала рыжскаму архібіскупу і Сафія. Архібіскуп даў Какенгаўзен і колішняе Кукенойскае княства ў лен [[Ганс Тызенгаўз|Гансу Тызенгаўзу]]. У [[1277]] г. Какенгаўзену нададзены гарадскія правы, род [[Род Тызенгаўзаў|Тызенгаўзаў]] валодаў ім да [[1395]] г., калі горад быў вернуты ва ўладанне рыжскага архібіскупа.
-Падчас барацьбы арцыбіскупаў з [[Лівонскі ордэн|Ордэнам]], горад не раз пераходзіў з рук у рукі. З 1420 летняя рэзідэнцыя арцыбіскупаў. У пач. [[1479]] ордэнскія войскі захапілі Какенгаўзен і спалілі архіў арцыбіскупства. У [[1481]] горад узялі рыскія войскі, але замка ўзяць не здолелі. У [[1509]] годзе арцыбіскуп [[Каспар Ліндэ, арцыбіскуп рыжскі|Каспар Ліндэ]] надбудаваў муры замка і ўзмацніў яго [[Артылерыя|артылерыю]]. Какенгаўзен стаў галоўнай рэзідэнцыяй арцыбіскупаў. Летам [[1546]] апошні рыжскі арцыбіскуп [[Вільгельм Брандэнбурскі, арцыбіскуп рыжскі|Вільгельм Брандэнбурскі]] быў абложаны тут і ўзяты ў палон Ордэнам.
+Падчас барацьбы архібіскупаў з [[Лівонскі ордэн|Ордэнам]], горад не раз пераходзіў з рук у рукі. З 1420 г. летняя рэзідэнцыя архібіскупаў. У пач. [[1479]] г. ордэнскія войскі захапілі Какенгаўзен і спалілі архіў архібіскупства. У [[1481]] г. горад узялі рыжскія войскі, але замка ўзяць не здолелі. У [[1509]] г. арцыбіскуп [[Каспар Ліндэ, архібіскуп рыжскі|Каспар Ліндэ]] надбудаваў муры замка і ўзмацніў яго [[Артылерыя|артылерыю]]. Какенгаўзен стаў галоўнай рэзідэнцыяй архібіскупаў. Летам [[1546]] г. апошні рыжскі архібіскуп [[Вільгельм Брандэнбурскі, архібіскуп рыжскі|Вільгельм Брандэнбурскі]] быў абложаны тут і ўзяты ў палон Ордэнам.
-[[25 жніўня]] [[1577]] Какенгаўзен захоплены войскамі [[Іван IV|Івана ІV]]. У [[1578]] вызвалены войскамі [[Рэчы Паспалітай]]. У [[1601]] непадалёку ад Какенгаўзена ў [[бітва пры Кірхгольме|бітве пры Кірхгольме]] войска [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] нанеслі паразу [[шведы|шведам]], а ў [[1608]] шведы захапілі горад і перабілі яго гарнізон. У жніўні [[1655]] войска маскоўскага цара [[Аляксей Міхайлавіч, цар маскоўскі|Аляксея Міхайлавіча]] захапіла Какенгаўзен і пераназваў яго ў {{вызн2|1=Царэвічаў Дмітрыеў}}. Па [[Кардыскі дагавор|Кардыскім дагаворы]] Какенгаўзен адышоў да [[Швецыя|Швецыі]].
+[[25 жніўня]] [[1577]] г. Какенгаўзен захоплены войскамі [[Іван IV|Івана ІV]]. У [[1578]] г. вызвалены войскамі [[Рэчы Паспалітай]]. У [[1601]] г. непадалёку ад Какенгаўзена ў [[бітва пры Кірхгольме|бітве пры Кірхгольме]] войска [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] нанеслі паразу [[шведы|шведам]], а ў [[1608]] г. шведы захапілі горад і знішчылі яго гарнізон. У жніўні [[1655]] г. войска маскоўскага цара [[Аляксей Міхайлавіч, цар маскоўскі|Аляксея Міхайлавіча]] захапіла Какенгаўзен, які быў пераназваны ў ''Царэвічаў Дмітрыеў''. Паводле [[Кардыскі дагавор|Кардыскім дагаворы]] Какенгаўзен адышоў да [[Швецыя|Швецыі]].
-У [[1700]] быў узяты саксонскім аддзелам войскаў Рэчы Паспалітай пад кіраўніцтвам [[Аўгуст Моцны|Аўгуста Моцнага]], былі збудаваныя новыя ўмацаванні. У [[1701]] горад і замак былі знішчаныя расейскімі войскамі.
+У [[1700]] г. быў узяты саксонскім атрадам войскаў Рэчы Паспалітай пад кіраўніцтвам [[Аўгуст Моцны|Аўгуста Моцнага]], былі збудаваныя новыя ўмацаванні. У [[1701]] г. горад і замак былі знішчаныя расійскімі войскамі.
-У [[1861]] годзе праз Какенгаўзен пракладзена чыгунка. У [[1880-я]] ў горадзе жыў латышскі драматург [[Рудольф Блауманіс]]. У [[1894]] сям'я Лоўенштэрнаў пабудавала неакласічны палац, які згарэў у [[1905]].
+У [[1861]] г. праз Какенгаўзен пракладзена чыгунка. У [[1880-я]] ў горадзе жыў латышскі драматург [[Рудольф Блауманіс]]. У [[1894]] г. сям'я Лоўенштэрнаў пабудавала неакласічны палац, які згарэў у [[1905]] г.
-=== Кокнесе ===
+=== Кокнесэ ===
-У [[1966]] пабудаваная Плявінская ГЭС, у выніку была значная частка замка падтопленая — захаваліся рэшткі, побач вялікі парк. Каля Кокнесе, у маёнтку Вецбірзніекі нарадзіўся [[П. Стучка]].
+У [[1966]] г. пабудаваная Плявінская ГЭС, у выніку была падтопленая значная частка замка — захаваліся рэшткі, побач вялікі парк. Каля Кокнесэ, у маёнтку Вецбірзніекі нарадзіўся [[П. Стучка]].
+== Літаратура ==
-{{літ|1=|Стубавс А. Некоторые археологические находки 11-13 вв. из городища Кокнесе // Сб.: От эпохи бронзы до раннего феодализма. Тал., 1966.|Від=Б}}
+* Стубавс А. Некоторые археологические находки 11-13 вв. из городища Кокнесе // Сб.: От эпохи бронзы до раннего феодализма. Тал., 1966.
 == У Сеціве ==
-*'''(лат.)''' http://www.koknese.lv - афіцыйная старонка Кокнесе.
+* {{ref-lv}} http://www.koknese.lv - афіцыйная старонка Кокнесе.
-{{DEFAULTSORT:Кокнесе}}
+{{DEFAULTSORT:Кокнесэ}}
 [[Катэгорыя:Гарады Полацкай зямлі]]
 [[Катэгорыя:Гарады Латвіі]]