Пратэстанцтва

Пратэстантызм (ад лац.: protestans — публічна даказвалы) — адзін з трох, нараўне з каталіцтвам і праваслаўем, галоўных кірункаў хрысціянства, уяўлялае сабой сукупнасць шматлікіх і самастойных Цэркваў і дэнамінацый, звязаных сваім паходжаннем з Рэфармацыяй — шырокім антыкаталіцкім рухам XVI ст ў Еўропе.

Назва

У 1526 г. Шпеерскі рэйхстаг па патрабаванні нямецкіх князёў-лютэран прыпыніў дзеянне Вормскага эдыкта супраць Марціна Лютэра. Аднак 2-гі Шпеерскі рэйхстаг 1529 г. адмяніў гэтую пастанову. У адказ ад 5 князёў і шэрагу імперскіх гарадоў Германіі рушыў услед пратэст, ад чаго і ўтварыўся тэрмін «пратэстантызм».

Гісторыя

Асноўны артыкул: Гісторыя Пратэстанцызму

Першапачатковымі формамі пратэстанцызму былі лютэранства, цвінгліянства, кальвінізм, анабаптызм, менанітства, англіканства. У наступным узнікае шэраг іншых плыняў — баптысты, адвентысты, метадысты, квакеры, пяцідзесятнікі, Войска выратавання і шэраг іншых. Фармаванне большасці гэтых плыняў праходзіла пад знакам «рэлігійнага адраджэння», звароту да ідэалаў ранняга хрысціянства і Рэфармацыі. Усе яны адрозніваюцца ад старога або літургічнага пратэстанцызму перавагай вольнай пропаведзі і актыўнай евангелізатарскай місіянерскай дзейнасцю.

Веравучэнне

Дактрыны

Асноўны артыкул: Дактрыны пратэстанцызму

Пратэстанцызм падзяляе агульнахрысціянскія паданні аб быцці Бога, яго трыадзінстве, аб неўміручасці душы, раю і пекле (адпрэчваючы пры гэтым каталіцкае вучэнне аб чысцецу). Разам з тым, пратэстанцызм вызначыў прынцыповымі тры становішчы: выратаванне асабістай верай, святарства ўсіх вернікаў, выключны аўтарытэт Святога Пісання (Бібліі).

Пісанне абвешчана адзінай крыніцай веравучэння. Біблія была перакладзеная ў нацыянальныя мовы, яе вывучэнне і ўжыванне ва ўласным жыцці стала важнай задачай кожнага верніка. Стаўленне да Святога аддання неадназначнае - ад непрыняцця, з аднаго боку, да прыняцця і шанавання, але, у любым выпадку, з абмоўкай - Адданне (як, зрэшты, і любыя іншыя веранавучальныя меркаванні, улучна з уласнымі) аўтарытэтна, паколькі яно заснаванае на Пісанні, і ў той меры, на колькі яно заснаванае на Пісанні. Менавіта гэтая абмоўка (а не імкненне да спрашчэння і патанненню культу) з'яўляецца ключом да адмовы шэрагу пратэстанцкіх цэркваў і дэнамінацый ад таго або іншага вучэння або практыкі.

Абрады

Пратэстанская царква ў Польшчы

Пратэстанцызм абмежаваў лік Таемстваў, пакінуўшы толькі Хрышчэнне і Еўхарыстыю. Акрамя таго, пратэстанты не бачаць адмысловага сэнсу ў малітвах за памерлых, малітвах святым і шматлікіх святах у іх гонар. У той жа час павага да святых бывае прыкладам праведнага жыцця. Глыбокая пашана мошчам, як правіла, не практыкуецца, як неадпавядалае Пісанню. Стаўленне да шанавання выяў неадназначна: ад адрыньвання як ідалапаклонства, да вучэння, што гонар, які даецца выяве, узыходзіць да першаўзору.
Малітвенны дом пратэстантаў, як правіла, вольныя ад пышнага строя, выяў і статуй, што, зрэшты, не самамэта, і адбываецца ад пераканання, што ў падобным дэкоры няма неабходнасці. Будынкам царквы можа служыць любы будынак, які бярэцца ў арэнду або набываецца на роўных з свецкімі арганізацыямі ўмовах. Богаслужэнне пратэстантаў засяроджанае на пропаведзі, малітве і спевах псаломаў і гімнаў на нацыянальных мовах. Некаторыя цэрквы, напрыклад, Лютэранская шмат увагі надае прычасцю, для допуску да якога можа патрабавацца канфірмацыя.