Прэзідэнт Беларусі

Штандар Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь

Шаблон:Вызнч з'яўляецца галавой дзяржавы, гарантам Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь, правоў і свабод чалавека і грамадзяніна. Ён прадстаўляе Рэспубліку Беларусь у адносінах з іншымі дзяржавамі і міжнароднымі арганізацыямі.

Прэзідэнтам можа быць абраны грамадзянін Рэспублікі Беларусь па нараджэнні, не маладзей 35 гадоў, які валодае выбарчым правам і стала пражывае ў Рэспубліцы Беларусь не меней дзесяці гадоў непасрэдна перад выбарамі.

Дзеючы прэзідэнт Беларусі - Аляксандр Лукашэнка (з 1994).

Гісторыя

Першыя выбары прэзідэнта Беларусі адбыліся 10 ліпеня 1994 гады, у іх удзельнічалі 6 кандыдатаў. У першым туры тройка лідэраў набрала: Аляксандр Лукашэнка — 44,82 %, Вячаслаў Кебіч — 17,32 %, Зянон Пазьняк — 12,82 %. У другім туры з вынікам каля 80 адсоткаў перамог Аляксандр Лукашэнка.

24 лістапада 1996 у Беларусі быў праведзены рэферэндум на які былі вынесеныя папраўкі якія пашыраюць паўнамоцтвы выканаўчай улады і прэзідэнта і некаторыя іншыя пытанні. За прыняцце паправак выказалася 70,45 % выбарнікаў*.

9 верасня 2001 адбыліся чарговыя выбары прэзідэнта, пераможцам у якіх ізноў стаў Лукашэнка, набраўшы 75,62 % галасоў*.

17 кастрычніка 2004 быў праведзены рэферэндум аб занясенні паправак у Канстытуцыю, якія здымаюць абмежаванне на колькасць прэзідэнцкіх тэрмінаў. 77,3 % выбарнікаў* падтрымала гэтыя змены. Варта адзначыць, што змены ў закон «Аб прэзідэнце Рэспублікі Беларусь» выняткоўвалыя абмежаванні ў два тэрміна былі ўхваленыя Радай рэспублікі толькі 5 кастрычніка 2006 Такім чынам, на момант правядзення прэзідэнцкіх выбараў 2006 гады ў Беларусі дзейнічала Канстытуцыя не ўтрымоўвальная абмежаванняў на колькасць прэзідэнцкіх тэрмінаў і закон аб Прэзідэнце, артыкул 8 якога абвяшчала: Тэрмін паўнамоцтваў Прэзідэнта — пяць гадоў. Адна і тое ж асоба можа быць Прэзідэнтам не больш двух тэрмінаў. Аднак, паводле артыкула 137 Канстытуцыі ў выпадку супярэчнасцяў, яна мае прыярытэт перад законамі, указамі і т. д.

19 сакавіка 2006 адбыліся чарговыя выбары Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь. Перамогу на іх атрымаў Аляксандр Лукашэнка.*

* Усе выбары і рэферэндумы пасля выбараў 1994 гады традыцыйна обьявляются прадстаўнікамі апазіцыі і назіральнікамі ад заходніх краін праведзенымі з грубіянскімі парушэннямі, а іх вынікі сфальсіфікаванымі. Адначасова назіральнікі ад краін СНД традыцыйна заяўляюць, што выбары мінулі без істотных парушэнняў.

Чарговыя выбары прэзідэнта Беларусі, паводле рашэння Палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь, прынятаму 14 верасня 2010 года, пройдуць 19 снежня 2010 года.

Статут, правы і абавязкі Прэзідэнта

Статут, правы і абавязкі Прэзідэнта вызначаюцца Канстытуцыяй Беларусі:

Артыкул 81:

• Прэзідэнт абіраецца на пяць гадоў непасрэдна народам Рэспублікі Беларусь на аснове ўсеагульнага, вольнага, роўнага і прамога выбарчага права пры таемным галасаванні.
• Кандыдаты на пасаду Прэзідэнта высоўваюцца грамадзянамі Рэспублікі Беларусь пры наяўнасці не меней 100 тысяч подпісаў выбарнікаў.
• Выбары Прэзідэнта прызначаюцца Палатай прадстаўнікоў не пазней чым за пяць месяцаў і праводзяцца не пазней чым за два месяца да заканчэння тэрміна паўнамоцтваў папярэдняга Прэзідэнта.
• Калі пасада Прэзідэнта апынулася вакантнай, выбары праводзяцца не раней чым праз 30 дзён і не пазней чым праз 70 дзён са дня адкрыцця вакансіі.

Артыкул 82:

• Лічыцца, што выбары адбыліся, калі ў галасаванні прынялі ўдзел больш паловы грамадзян Рэспублікі Беларусь, уключаных у спіс выбарнікаў.
• Прэзідэнт лічыцца абраным, калі за яго прагаласавала больш паловы грамадзян Рэспублікі Беларусь, якія прынялі ўдзел у галасаванні.
• Калі ні адзін з кандыдатаў не набраў неабходнай колькасці галасоў, то ў двухтыднёвы тэрмін праводзіцца другі тур галасавання па двух кандыдатам, атрымалым найбольшая колькасць галасоў выбарнікаў. Абраным лічыцца кандыдат у Прэзідэнты, атрымалы пры паўторным галасаванні больш паловы галасоў выбарнікаў, якія прынялі ўдзел у галасаванні. Парадак правядзення выбараў Прэзідэнта вызначаецца законам Рэспублікі Беларусь.

Артыкул 84.

Прэзідэнт Рэспублікі Беларусь:

1. прызначае рэспубліканскія рэферэндумы;
2. прызначае чарговыя і пазачарговыя выбары ў Палату прадстаўнікоў, Рада Рэспублікі і мясцовыя прадстаўнічыя органы;
3. распускае палаты ў выпадках і ў парадку, прадугледжаных Канстытуцыяй;
4. прызначае шэсць чальцоў Цэнтральнай камісіі Рэспублікі Беларусь па выбарах і правядзенню рэспубліканскіх рэферэндумаў;
5. утворыць, касуе і рэарганізуе Адміністрацыю Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь, іншыя органы дзяржаўнага кіравання, а таксама кансультатыўна-дарадчыя і іншыя органы пры Прэзідэнце;
6. з згоды Палаты прадстаўнікоў прызначае на пасаду Прэм'ер-міністра;
7. вызначае структуру Ўрады Рэспублікі Беларусь, прызначае на пасаду і вызваляе ад пасады намеснікаў Прэм'ер-міністра, міністраў і іншых чальцоў Урада, прымае рашэнне аб адстаўцы Ўрады або яго чальцоў;
8. з згоды Рады Рэспублікі прызначае на пасаду Старшыні Канстытуцыйнага Суду, Старшыні Вярхоўнага Суду, Старшыні Вышэйшага Гаспадарчага Суду з ліку суддзяў гэтых суднаў;
9. з згоды Рады Рэспублікі прызначае на пасаду суддзяў Вярхоўнага Суду, суддзяў Вышэйшага Гаспадарчага Суду, Старшыні Цэнтральнай камісіі па выбарах і правядзенню рэспубліканскіх рэферэндумаў, Генеральнага пракурора, Старшыні і чальцоў Кіравання Нацыянальнага банка;
10. прызначае шэсць суддзяў Канстытуцыйнага Суду, іншых суддзяў Рэспублікі Беларусь;
11. вызваляе ад пасады Старшыні і суддзяў Канстытуцыйнага Суду, Старшыні і суддзяў Вярхоўнага Суду, Старшыні і суддзяў Вышэйшага Гаспадарчага Суду, Старшыні і чальцоў Цэнтральнай камісіі па выбарах і правядзенню рэспубліканскіх рэферэндумаў, Генеральнага пракурора, Старшыні і чальцоў Кіравання Нацыянальнага банка па падставах, прадугледжаным законам, з апавяшчэннем Рады Рэспублікі;
12. прызначае на пасаду і вызваляе ад пасады Старшыні Камітэта дзяржаўнага кантролю;
13. звяртаецца з пасланнямі да народа Рэспублікі Беларусь аб становішчы ў дзяржаве і аб асноўных кірунках унутранай і вонкавай палітыкі;
14. звяртаецца з штогадовымі пасланнямі да Парламента, якія заслухоўваюцца без абмеркавання на паседжаннях Палаты прадстаўнікоў і Рады Рэспублікі; мае права ўдзельнічаць у працы Парламента і яго органаў, выступаць перад імі ў любы час з прамовай або паведамленнем;
15. мае права старшыняваць на паседжаннях Урады Рэспублікі Беларусь;
16. прызначае кіраўнікоў рэспубліканскіх органаў дзяржаўнага кіравання і вызначае іх статут; прызначае прадстаўнікоў Прэзідэнта ў Парламенце і іншых службовых асоб, пасады якіх вызначаныя ў адпаведнасці з заканадаўствам, калі іншае не прадугледжана Канстытуцыяй;
17. вырашае пытанні аб прыёме ў грамадзянства Рэспублікі Беларусь, яго спыненні і падаванні сховішча;
18. усталёўвае дзяржаўныя святы і святочныя дні, узнагароджвае дзяржаўнымі ўзнагародамі, прысвойвае класныя чыны і званні;
19. ажыццяўляе памілаванне асуджаных;
20. вядзе перамовы і падпісвае міжнародныя дамовы, прызначае і адклікае дыпламатычных прадстаўнікоў Рэспублікі Беларусь у замежных дзяржавах і пры міжнародных арганізацыях;
21. прымае даверчыя і отзывные граматы акрэдытаваных пры ім дыпламатычных прадстаўнікоў замежных дзяржаў;
22. у выпадку стыхійнага бедства, катастрофы, а таксама беспарадкаў, якія суправаджаюцца гвалтам альбо пагрозай гвалту са боку групы асоб і арганізацый, у выніку якіх узнікае небяспеку жыцця і здароўю людзей, тэрытарыяльнай цэласнасці і існаванню дзяржавы, уводзіць на тэрыторыі Рэспублікі Беларусь або ў асобных яе мясцовасцях надзвычайнае становішча з занясеннем у трохдзённы тэрмін прынятага рашэння на сцвярджэнне Рады Рэспублікі;
23. у выпадках, прадугледжаных заканадаўствам, мае права адкласці правядзенне страйку або прыпыніць яе, але не больш за на трохмесяцовы тэрмін;
24. падпісвае законы; мае права ў парадку, усталяваным Канстытуцыяй, вярнуць закон або асобныя яго становішча са сваімі пярэчаннямі ў Палату прадстаўнікоў;
25. мае права адмяняць акты Ўрады;
26. непасрэдна або праз ствараныя ім органы ажыццяўляе кантроль за захаваннем заканадаўства мясцовымі органамі кіравання і самакіраванні; мае права прыпыняць рашэнні мясцовых Рад дэпутатаў і адмяняць рашэнні мясцовых выканаўчых і распарадчых органаў у выпадку неадпаведнасці іх заканадаўству;
27. фармуе і ўзначальвае Раду Бяспекі Рэспублікі Беларусь; прызначае на пасаду і вызваляе ад пасады Дзяржаўнага сакратара Рады Бяспекі;
28. з'яўляецца Галоўнакамандуючым Узброенымі Сіламі Рэспублікі Беларусь; прызначае на пасады і вызваляе ад пасад вышэйшае камандаванне Ўзброеных Сіл;
29. уводзіць на тэрыторыі Рэспублікі Беларусь у выпадку ваеннай пагрозы або напады ваеннае становішча, аб'яўляе поўную або частковую мабілізацыю з занясеннем у трохдзённы тэрмін прынятага рашэння на сцвярджэнне Рады Рэспублікі;
30. ажыццяўляе іншыя паўнамоцтвы, ускладзеныя на яго Канстытуцыяй і законамі.

Гл. таксама

• Акадэмія кіравання пры Прэзідэнце Рэспублікі Беларусь
• Прэзідэнцкая бібліятэка Рэспублікі Беларусь

У Сеціве

• http://president.gov.by/by/ — Афіцыйны інтэрнет-партал прэзідэнта Рэспублікі Беларусь