Прэзідэнт Беларусі

Штандар Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь

Прэзідэнт Рэспублікі Беларусь — кіраўнік дзяржавы, гарант Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь, правоў і свабод чалавека і грамадзяніна, прадстаўнік Рэспублікі Беларусь у адносінах з іншымі дзяржавамі і міжнароднымі арганізацыямі.

Прэзідэнтам можа быць абраны грамадзянін Рэспублікі Беларусь па нараджэнні, не маладзей 35 гадоў, які валодае выбарчым правам і стала пражывае ў Рэспубліцы Беларусь не меней дзесяці гадоў непасрэдна перад выбарамі.

Дзеючы прэзідэнт Беларусі — Аляксандр Лукашэнка (з 1994).

Гісторыя

Першыя выбары прэзідэнта Беларусі адбыліся 10 ліпеня 1994 гады, у іх удзельнічалі 6 кандыдатаў. У першым туры тройка лідэраў набрала: Аляксандр Лукашэнка — 44,82 %, Вячаслаў Кебіч — 17,32 %, Зянон Пазьняк — 12,82 %. У другім туры з вынікам каля 80 адсоткаў перамог Аляксандр Лукашэнка.

24 лістапада 1996 у Беларусі быў праведзены рэферэндум на які былі вынесеныя папраўкі якія пашыраюць паўнамоцтвы выканаўчай улады і прэзідэнта і некаторыя іншыя пытанні. За прыняцце паправак выказалася 70,45 % выбарнікаў*.

9 верасня 2001 адбыліся чарговыя выбары прэзідэнта, пераможцам у якіх ізноў стаў Лукашэнка, набраўшы 75,62 % галасоў*.

17 кастрычніка 2004 быў праведзены рэферэндум аб занясенні паправак у Канстытуцыю, якія здымаюць абмежаванне на колькасць прэзідэнцкіх тэрмінаў. 77,3 % выбарнікаў* падтрымала гэтыя змены. Варта адзначыць, што змены ў закон «Аб прэзідэнце Рэспублікі Беларусь» выняткоўвалыя абмежаванні ў два тэрміна былі ўхваленыя Саветам Рэспублікі толькі 5 кастрычніка 2006 Такім чынам, на момант правядзення прэзідэнцкіх выбараў 2006 гады ў Беларусі дзейнічала Канстытуцыя не ўтрымоўвальная абмежаванняў на колькасць прэзідэнцкіх тэрмінаў і закон аб Прэзідэнце, артыкул 8 якога абвяшчала: Тэрмін паўнамоцтваў Прэзідэнта — пяць гадоў. Адна і тая ж асоба можа быць Прэзідэнтам не больш двух тэрмінаў. Аднак, паводле артыкула 137 Канстытуцыі ў выпадку супярэчнасцяў, яна мае прыярытэт перад законамі, указамі і т. д.

19 сакавіка 2006 адбыліся чарговыя выбары Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь. Перамогу на іх атрымаў Аляксандр Лукашэнка.

19 снежня 2010 адбыліся чарговыя выбары Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь. У іх прынялі ўдзел дзесяць кандыдатаў — найбольшая колькасць у гісторыі прэзідэнцкіх выбараў у Беларусі. Перамогу на іх атрымаў Аляксандр Лукашэнка.

Статус, правы і абавязкі Прэзідэнта

Статус, правы і абавязкі Прэзідэнта вызначаюцца Канстытуцыяй Беларусі:

Артыкул 81:

• Прэзідэнт абіраецца на пяць гадоў непасрэдна народам Рэспублікі Беларусь на аснове ўсеагульнага, вольнага, роўнага і прамога выбарчага права пры таемным галасаванні.
• Кандыдаты на пасаду Прэзідэнта высоўваюцца грамадзянамі Рэспублікі Беларусь пры наяўнасці не меней 100 тысяч подпісаў выбарнікаў.
• Выбары Прэзідэнта прызначаюцца Палатай прадстаўнікоў не пазней чым за пяць месяцаў і праводзяцца не пазней чым за два месяца да заканчэння тэрміна паўнамоцтваў папярэдняга Прэзідэнта.
• Калі пасада Прэзідэнта апынулася вакантнай, выбары праводзяцца не раней чым праз 30 дзён і не пазней чым праз 70 дзён са дня адкрыцця вакансіі.

Артыкул 82:

• Лічыцца, што выбары адбыліся, калі ў галасаванні прынялі ўдзел больш паловы грамадзян Рэспублікі Беларусь, уключаных у спіс выбарнікаў.
• Прэзідэнт лічыцца абраным, калі за яго прагаласавала больш паловы грамадзян Рэспублікі Беларусь, якія прынялі ўдзел у галасаванні.
• Калі ні адзін з кандыдатаў не набраў неабходнай колькасці галасоў, то ў двухтыднёвы тэрмін праводзіцца другі тур галасавання па двух кандыдатам, атрымалым найбольшая колькасць галасоў выбарнікаў. Абраным лічыцца кандыдат у Прэзідэнты, атрымалы пры паўторным галасаванні больш паловы галасоў выбарнікаў, якія прынялі ўдзел у галасаванні. Парадак правядзення выбараў Прэзідэнта вызначаецца законам Рэспублікі Беларусь.

Артыкул 84:

Прэзідэнт Рэспублікі Беларусь:

1. прызначае рэспубліканскія рэферэндумы;
2. прызначае чарговыя і пазачарговыя выбары ў Палату прадстаўнікоў, Рада Рэспублікі і мясцовыя прадстаўнічыя органы;
3. распускае палаты ў выпадках і ў парадку, прадугледжаных Канстытуцыяй;
4. прызначае шэсць чальцоў Цэнтральнай камісіі Рэспублікі Беларусь па выбарах і правядзенню рэспубліканскіх рэферэндумаў;
5. утворыць, касуе і рэарганізуе Адміністрацыю Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь, іншыя органы дзяржаўнага кіравання, а таксама кансультатыўна-дарадчыя і іншыя органы пры Прэзідэнце;
6. з згоды Палаты прадстаўнікоў прызначае на пасаду Прэм'ер-міністра;
7. вызначае структуру Ўрады Рэспублікі Беларусь, прызначае на пасаду і вызваляе ад пасады намеснікаў Прэм'ер-міністра, міністраў і іншых чальцоў Урада, прымае рашэнне аб адстаўцы Ўрады або яго чальцоў;
8. з згоды Рады Рэспублікі прызначае на пасаду Старшыні Канстытуцыйнага Суду, Старшыні Вярхоўнага Суду, Старшыні Вышэйшага Гаспадарчага Суду з ліку суддзяў гэтых суднаў;
9. з згоды Рады Рэспублікі прызначае на пасаду суддзяў Вярхоўнага Суду, суддзяў Вышэйшага Гаспадарчага Суду, Старшыні Цэнтральнай камісіі па выбарах і правядзенню рэспубліканскіх рэферэндумаў, Генеральнага пракурора, Старшыні і чальцоў Кіравання Нацыянальнага банка;
10. прызначае шэсць суддзяў Канстытуцыйнага Суду, іншых суддзяў Рэспублікі Беларусь;
11. вызваляе ад пасады Старшыні і суддзяў Канстытуцыйнага Суду, Старшыні і суддзяў Вярхоўнага Суду, Старшыні і суддзяў Вышэйшага Гаспадарчага Суду, Старшыні і чальцоў Цэнтральнай камісіі па выбарах і правядзенню рэспубліканскіх рэферэндумаў, Генеральнага пракурора, Старшыні і чальцоў Кіравання Нацыянальнага банка па падставах, прадугледжаным законам, з апавяшчэннем Рады Рэспублікі;
12. прызначае на пасаду і вызваляе ад пасады Старшыні Камітэта дзяржаўнага кантролю;
13. звяртаецца з пасланнямі да народа Рэспублікі Беларусь аб становішчы ў дзяржаве і аб асноўных кірунках унутранай і вонкавай палітыкі;
14. звяртаецца з штогадовымі пасланнямі да Парламента, якія заслухоўваюцца без абмеркавання на паседжаннях Палаты прадстаўнікоў і Рады Рэспублікі; мае права ўдзельнічаць у працы Парламента і яго органаў, выступаць перад імі ў любы час з прамовай або паведамленнем;
15. мае права старшыняваць на паседжаннях Урады Рэспублікі Беларусь;
16. прызначае кіраўнікоў рэспубліканскіх органаў дзяржаўнага кіравання і вызначае іх статут; прызначае прадстаўнікоў Прэзідэнта ў Парламенце і іншых службовых асоб, пасады якіх вызначаныя ў адпаведнасці з заканадаўствам, калі іншае не прадугледжана Канстытуцыяй;
17. вырашае пытанні аб прыёме ў грамадзянства Рэспублікі Беларусь, яго спыненні і падаванні сховішча;
18. усталёўвае дзяржаўныя святы і святочныя дні, узнагароджвае дзяржаўнымі ўзнагародамі, прысвойвае класныя чыны і званні;
19. ажыццяўляе памілаванне асуджаных;
20. вядзе перамовы і падпісвае міжнародныя дамовы, прызначае і адклікае дыпламатычных прадстаўнікоў Рэспублікі Беларусь у замежных дзяржавах і пры міжнародных арганізацыях;
21. прымае даверчыя і отзывные граматы акрэдытаваных пры ім дыпламатычных прадстаўнікоў замежных дзяржаў;
22. у выпадку стыхійнага бедства, катастрофы, а таксама беспарадкаў, якія суправаджаюцца гвалтам альбо пагрозай гвалту са боку групы асоб і арганізацый, у выніку якіх узнікае небяспеку жыцця і здароўю людзей, тэрытарыяльнай цэласнасці і існаванню дзяржавы, уводзіць на тэрыторыі Рэспублікі Беларусь або ў асобных яе мясцовасцях надзвычайнае становішча з занясеннем у трохдзённы тэрмін прынятага рашэння на сцвярджэнне Рады Рэспублікі;
23. у выпадках, прадугледжаных заканадаўствам, мае права адкласці правядзенне страйку або прыпыніць яе, але не больш за на трохмесяцовы тэрмін;
24. падпісвае законы; мае права ў парадку, усталяваным Канстытуцыяй, вярнуць закон або асобныя яго становішча са сваімі пярэчаннямі ў Палату прадстаўнікоў;
25. мае права адмяняць акты Ўрады;
26. непасрэдна або праз ствараныя ім органы ажыццяўляе кантроль за захаваннем заканадаўства мясцовымі органамі кіравання і самакіраванні; мае права прыпыняць рашэнні мясцовых Рад дэпутатаў і адмяняць рашэнні мясцовых выканаўчых і распарадчых органаў у выпадку неадпаведнасці іх заканадаўству;
27. фармуе і ўзначальвае Раду Бяспекі Рэспублікі Беларусь; прызначае на пасаду і вызваляе ад пасады Дзяржаўнага сакратара Рады Бяспекі;
28. з'яўляецца Галоўнакамандуючым Узброенымі Сіламі Рэспублікі Беларусь; прызначае на пасады і вызваляе ад пасад вышэйшае камандаванне Ўзброеных Сіл;
29. уводзіць на тэрыторыі Рэспублікі Беларусь у выпадку ваеннай пагрозы або напады ваеннае становішча, аб'яўляе поўную або частковую мабілізацыю з занясеннем у трохдзённы тэрмін прынятага рашэння на сцвярджэнне Рады Рэспублікі;
30. ажыццяўляе іншыя паўнамоцтвы, ускладзеныя на яго Канстытуцыяй і законамі.

Гл. таксама

• Акадэмія кіравання пры Прэзідэнце Рэспублікі Беларусь
• Прэзідэнцкая бібліятэка Рэспублікі Беларусь

У Сеціве

• http://president.gov.by/by/ — Афіцыйны інтэрнет-партал прэзідэнта Рэспублікі Беларусь