Рысарджымента

Рысарджымента (іт. il risorgimento - адраджэнне, абнаўленне) — гістарыяграфічны тэрмін, які пазначае перыяд барацьбы за палітычнае аб'яднанне Італіі.

Тэрмін

Спачатку слова ўжывалася па аналогіі з Il Rinascimento (Эпоха Адраджэння) і ўжывалася выключна ў культурна-літаратурным кантэксце. І толькі пасля пры Віторыё Альф'еры (1749-1803) яго значэнне пачало паступова пашырацца ў бок меркаванага аб'яднання Італіі ў палітычным, культурным і нацыянальным плане.

Храналогія

1820 - пачатак паўстання ў неапалітанскім каралеўстве, падушанага пасля аўстрыйскай інтэрвенцыяй;

1821 - хваляванні распаўсюджваюцца на П'емонт па ініцыятыве сакрэтнага таварыства, кіруемага Сантароза і Канфалан'еры; паўстанне таксама было задушана аўстрыйцамі;

1831 - аўстрыйцы душаць яшчэ адно паўстанне - у герцагстве Пармскае. Джузэпэ Мадзіні засноўвае ў Марселі «Маладую Італію», патрыятычнае рух, які змагаўся за аб'яднанне Італіі і ўключэнне яе ў еўрапейскі кантэкст.

1833 - Няўдалая спроба "Маладой Італіі" падняць паўстанне ў Генуі.

1848-1849 - «Пяць дзён Мілана» і першая вайна з Аўстрыяй за незалежнасць, якая завяршылася няўдала (перамір'е ў Він'яле і міланскі мірны дагавор), аднак згуляла важную ролю ў развіцці і распаўсюджванні патрыятычных настрояў.

Чэрвень - ліпень 1857 - экспедыцыя Пізакане: няўдалая спроба падняць паўстанне ў неапалітанскім каралеўстве.

1859-1860 - другая вайна за незалежнасць, у выніку якой адбываецца аб'яднанне Сардынскага каралеўства з Ламбардыяй, Тасканай, Раман'ей, Пармай і Мадэнай, у якіх прайшло ўсенароднае галасаванне. Высадка Джузэпэ Гарыбальдзі ў Сіцыліі і аб'яднанне з Сардзініяй Каралеўства абедзвюх Сіцылій.

17 Сакавіка 1861 года - новы парламент абвяшчае Італьянскае каралеўства на чале з Віктарам Эмануілам II.

Жнівень 1862 г. - першы паход Гарыбальдзі на Рым.

1866 - Трэцяя вайна за незалежнасьць у саюзе з Прусіяй (гл. Аўстра-пруская вайна), падчас якой да Італіі была далучаная вобласць венетаў з Венецыяй.

Чэрвень 1867 г. - другі паход Гарыбальдзі на Рым.

Верасень 1870 - італьянскія войскі ўступаюць у Рым, з якога выведзены французскі гарнізон (гл. Франка-пруская вайна).

Чэрвеня 1871 г. - італьянская сталіца была перанесена ў Рым.