Кокнэсэ: Розніца паміж версіямі

Кокнэсэ
	Герб
Краіна	Латвія
Каардынаты	56°39′ пн. ш. 25°26′ у. д.HGЯO
Заснаваны	1205
Першая згадка	1205
Пасёлак з	1277
Плошча	4,37 км² (1 студзеня 2023); 4,33 км² (1 студзеня 2023);
Вышыня цэнтра	77 м
Водныя аб’екты	Заходняя Дзвіна
Насельніцтва	2906 чалавек
Часавы пояс	UTC+2
Паштовыя індэксы	LV-5113
Афіцыйны сайт	koknese.lv
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Інтэрактыўны прагляд гісторыі

[дагледжаная версія]

← Папярэдняя праўка Наступная праўка →

Змесціва выдалена Змесціва дададзена

ВізуальнаВікіразметка

Лінейны

Версія ад 22:38, 10 кастрычніка 2011

Кокнэсэ (лат.: Koknese) — пасёлак у Латвіі пры ўпадзенні ракі Персе ў раку Заходняя Дзвіна. Чыгуначная станцыя на лініі Рыга—Рэзекнэ, у 102 км на паўднёвы ўсход ад Рыгі.

Гісторыя

Кукенойс

Шаблон:Вызн2 (аг.-усх.-слав.: Куконос, ням.: Kukenoіs, Kukenoys; 11 – пач. 13 ст.) — горад Полацкага княства, Полацкай зямлі, сталіца ўдзельнага Кукенойскага княства на правым беразе Заходняй Дзвіны пры ўпадзенні ў яе рэчцы Какны (цяпер р. Персе), у 338 км ад Полацка. Назву, якая літаральна значыць мыс Какны, горад атрымаў ад ракі.

Археалагічнымі раскопкамі А. Я. Стубаўса ў 1961-1966 выяўлена, што ўжо ў 1 тыс. да н.э. на месцы Кукенойса існавала ўмацаванае паселішча. Найбольш значныя знаходкі адносяцца да 11-13 ст. (рэшткі зрубной забудовы, прылады працы, зброя, упрыгожанні і г.д.). Для гэтага перыяду характерныя палітычныя і эканамічныя сувязі насельніцтва Кукенойса (латгалаў, селаў, крывічоў) з Полацкам. У горадзе знойдзены пячатка Святаслава–Георгія Усяславіча. Упершыню згаданы ў Хроніцы Лівоніі Генрыха Латвійскага пад 1205 г., належаў князю Вячку. У 1207 г. палова горада перададзеная Вячкам у валоданне рыжскага біскупа. У 1208 г. Вячка спаліў горад і пайшоў на Русь.

Какенгаўзен

У 1209 г. войскі біскупа занялі месца колішняга Вячкінага замка і пабудавалі новы каменны гатычны замак Какенгаўзен. Палова Какенгаўзена і колішняга Кукейноскага княства належала Сафіі — дачцэ Вячкі, яго адзінай спадчынніцы. Другой паловай валодаў Ордэн, але ў 1238 г. перадаў яе ва ўладанне рыжскаму біскупу. У 1269 г. сваю палову перадала рыжскаму архібіскупу і Сафія. Архібіскуп даў Какенгаўзен і колішняе Кукенойскае княства ў лен Гансу Тызенгаўзу. У 1277 г. Какенгаўзену нададзены гарадскія правы, род Тызенгаўзаў валодаў ім да 1395 г., калі горад быў вернуты ва ўладанне рыжскага архібіскупа.

Падчас барацьбы архібіскупаў з Ордэнам, горад не раз пераходзіў з рук у рукі. З 1420 г. летняя рэзідэнцыя архібіскупаў. У пач. 1479 г. ордэнскія войскі захапілі Какенгаўзен і спалілі архіў архібіскупства. У 1481 г. горад узялі рыжскія войскі, але замка ўзяць не здолелі. У 1509 г. арцыбіскуп Каспар Ліндэ надбудаваў муры замка і ўзмацніў яго артылерыю. Какенгаўзен стаў галоўнай рэзідэнцыяй архібіскупаў. Летам 1546 г. апошні рыжскі архібіскуп Вільгельм Брандэнбурскі быў абложаны тут і ўзяты ў палон Ордэнам.

25 жніўня 1577 г. Какенгаўзен захоплены войскамі Івана ІV. У 1578 г. вызвалены войскамі Рэчы Паспалітай. У 1601 г. непадалёку ад Какенгаўзена ў бітве пры Кірхгольме войска Рэчы Паспалітай нанеслі паразу шведам, а ў 1608 г. шведы захапілі горад і знішчылі яго гарнізон. У жніўні 1655 г. войска маскоўскага цара Аляксея Міхайлавіча захапіла Какенгаўзен, які быў пераназваны ў Царэвічаў Дмітрыеў. Паводле Кардыскім дагаворы Какенгаўзен адышоў да Швецыі.

У 1700 г. быў узяты саксонскім атрадам войскаў Рэчы Паспалітай пад кіраўніцтвам Аўгуста Моцнага, былі збудаваныя новыя ўмацаванні. У 1701 г. горад і замак былі знішчаныя расійскімі войскамі.

У 1861 г. праз Какенгаўзен пракладзена чыгунка. У 1880-я ў горадзе жыў латышскі драматург Рудольф Блауманіс. У 1894 г. сям'я Лоўенштэрнаў пабудавала неакласічны палац, які згарэў у 1905 г.

Кокнэсэ

У 1966 г. пабудаваная Плявінская ГЭС, у выніку была падтопленая значная частка замка — захаваліся рэшткі, побач вялікі парк. Каля Кокнэсэ, у маёнтку Вецбірзніекі нарадзіўся П. Стучка.

Літаратура

Стубавс А. Некоторые археологические находки 11-13 вв. из городища Кокнесе // Сб.: От эпохи бронзы до раннего феодализма. Тал., 1966.

У Сеціве

(лат.) http://www.koknese.lv - афіцыйная старонка Кокнесе.

↑ ^а ^б ^в ^г Reģionu, novadu, pilsētu un pagastu kopējā un sauszemes platība gada sākumā, Reģionu, novadu, pilsētu un pagastu kopējā un sauszemes platība gada sākumā — Central Statistical Bureau of Latvia. Праверана 18 студзеня 2023.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q39420022"></a>

[_bbc97bb23b442825-1] а ^б ^в ^г Reģionu, novadu, pilsētu un pagastu kopējā un sauszemes platība gada sākumā, Reģionu, novadu, pilsētu un pagastu kopējā un sauszemes platība gada sākumā — Central Statistical Bureau of Latvia. Праверана 18 студзеня 2023.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q39420022"></a>

[1]

@@ Радок 1: / Радок 1: @@
 {{НП
 |статус            =Пасёлак
-|беларуская назва  =Кокнесэ
+|беларуская назва  =Кокнэсэ
 |арыгінальная назва=Koknese
 |падначаленне      =
@@ Радок 73: / Радок 73: @@
 |add3                  =
 }}
-'''Кокнесэ''' ({{lang-lv|Koknese}}) — пасёлак у [[Латвія|Латвіі]] пры ўпадзенні ракі [[Рака Персе|Персе]] ў раку [[Рака Заходняя Дзвіна|Заходняя Дзвіна]]. Чыгуначная станцыя на лініі [[Рыга]]—[[Рэзекнэ]], у 102 км на паўднёвы ўсход ад Рыгі.
+'''Кокнэсэ''' ({{lang-lv|Koknese}}) — пасёлак у [[Латвія|Латвіі]] пры ўпадзенні ракі [[Рака Персе|Персе]] ў раку [[Рака Заходняя Дзвіна|Заходняя Дзвіна]]. Чыгуначная станцыя на лініі [[Рыга]]—[[Рэзекнэ]], у 102 км на паўднёвы ўсход ад Рыгі.
 {{змест злева}}
@@ Радок 94: / Радок 94: @@
 У [[1861]] г. праз Какенгаўзен пракладзена чыгунка. У [[1880-я]] ў горадзе жыў латышскі драматург [[Рудольф Блауманіс]]. У [[1894]] г. сям'я Лоўенштэрнаў пабудавала неакласічны палац, які згарэў у [[1905]] г.
-=== Кокнесэ ===
+=== Кокнэсэ ===
-У [[1966]] г. пабудаваная Плявінская ГЭС, у выніку была падтопленая значная частка замка — захаваліся рэшткі, побач вялікі парк. Каля Кокнесэ, у маёнтку Вецбірзніекі нарадзіўся [[П. Стучка]].
+У [[1966]] г. пабудаваная Плявінская ГЭС, у выніку была падтопленая значная частка замка — захаваліся рэшткі, побач вялікі парк. Каля Кокнэсэ, у маёнтку Вецбірзніекі нарадзіўся [[П. Стучка]].
 == Літаратура ==
@@ Радок 103: / Радок 103: @@
 * {{ref-lv}} http://www.koknese.lv - афіцыйная старонка Кокнесе.
-{{DEFAULTSORT:Кокнесэ}}
+{{DEFAULTSORT:Кокнэсэ}}
 [[Катэгорыя:Населеныя пункты Латвіі]]