Адміністрацыйны падзел Расіі

Адміністрацыйны падзел Расіі — падзел тэрыторыі Расіі на раўнапраўныя суб’екты федэрацыі.

Расія як федэрацыя[правіць | правіць зыходнік]

Станам на 2023 год у складзе Расійскай Федэрацыі 89^[1] раўнапраўных суб’ектаў Федэрацыі розных тыпаў. З іх:

24 рэспублікі
48 абласцей
9 краёў
1 аўтаномная вобласць
4 аўтаномных акругі
3 горада федэральнага падпарадкавання

Аднак, паводле Канстытуцыяй Расійскай Федэрацыі, усе гэтыя суб’екты маюць розныя паўнамоцтвы і прывілеі.

Тыпы суб’ектаў Расійскай Федэрацыі (карта на 2022 год)[правіць | правіць зыходнік]

24 рэспублікі 48 абласцей 9 краёў 1 аўтаномная вобласць 4 аўтаномныя акругі 3 горада федэральнага значэння

Асаблівасці канстытуцыйна-прававога статусу суб’ектаў Расійскай Федэрацыі

У дужках паказаныя артыкулы Канстытуцыі Расійскай Федэрацыі, якія змяшчаюць адпаведныя палажэнні.

Рэспублікі	Ахарактарызаваны ў Канстытуцыі Расіі як «дзяржавы» (артыкул 5 п.2); Маюць сваю Канстытуцыю (артыкул 5 п.2); Не могуць уваходзіць у склад іншых суб’ектаў Расійскай Федэрацыі (артыкул 66 п.4); Не могуць уключаць іншыя суб’екты Расійскай Федэрацыі (артыкул 66 п.4); Маюць права ўсталёўваць свае дзяржаўныя мовы (артыкул 68 п.2);
Края і вобласці	Маюць свой статут (артыкул 5 п.2); Не могуць уваходзіць у склад іншых суб’ектаў Расійскай Федэрацыі (артыкул 66 п.4); Могуць уключаць аўтаномныя акругі (артыкул 66 п.4);
Гарады федэральнага значэння	Маюць свой статут (артыкул 5 п.2); Не могуць уваходзіць у склад іншых суб’ектаў Расійскай Федэрацыі (артыкул 66 п.4); Не могуць уключаць іншыя суб’екты Расійскай Федэрацыі (артыкул 66 п.4);
Аўтаномная вобласць	Мае свой статут (артыкул 5 п.2); Уваходзіць у склад Расійскай Федэрацыі ў адзіным ліку (артыкул 5 п.1); Можа быць прыняты федэральны закон аб аўтаномнай вобласці (артыкул 66 п.3); Не можа ўваходзіць у склад іншых суб’ектаў Расійскай Федэрацыі (артыкул 66 п.4); Не можа ўключаць іншыя суб’екты Расійскай Федэрацыі (артыкул 66 п.4);
Аўтаномныя акругі	Маюць свой статут (артыкул 5 п.2); Можа быць прыняты федэральны закон аб аўтаномнай акрузе (артыкул 66 п.3); Могуць уваходзіць у склад края, вобласці (артыкул 66 п.4); Не могуць уключаць іншыя суб’екты Расійскай Федэрацыі (артыкул 66 п.4);

Федэральны падзел Расіі станам на 18 сакавіка 2014 года[правіць | правіць зыходнік]

Нумар	Рэгіён Суб’ект федэрацыі	Плошча (км²)	Насельніцтва 9 кастрычніка 2002	Цэнтр	Адміністрацыйны падзел (паводле АКАТП)	Муніцыпальныя ўтварэнні
Рэспублікі
01	Адыгея	7 600	447 000	Майкоп	7 раёнаў і 2 горада	7 муніцыпальных раёнаў, 2 гарадскія акругі
02	Алтай	92 600	203 000	Горна-Алтайск	10 раёнаў і 1 горад	10 муніцыпальных раёнаў, 1 гарадская акруга
03	Башкартастан	143 600	4 103 000	Уфа	54 раёна і 21 горад	54 муніцыпальных раёна, 9 гарадскіх акруг
04	Бурація	351 300	981 000	Улан-Удэ	21 раён і 2 горада	21 муніцыпальны раён, 2 гарадскія акругі
05	Дагестан	50 300	2 584 000	Махачкала	41 раён і 10 гарадоў	41 муніцыпальны раён і 10 гарадскіх акруг
06	Інгушэція	3 400	469 000	Магас	4 раёна і 4 горада	Межы і статус муніцыпальных утварэнняў не ўсталяваны
07	Кабардзіна-Балкарыя	12 500	901 000	Нальчык	9 раёнаў і 4 горада	3 гарадскія акругі і 10 муніцыпальных раёнаў
08	Калмыкія	76 100	292 000	Эліста	13 раёнаў і 1 горад	13 муніцыпальных раёнаў, 1 гарадская акруга
09	Карачаева-Чаркесія	14 100	440 000	Чаркеск	8 раёнаў і 2 горада	8 муніцыпальных раёнаў, 2 гарадскія акругі
10	Карэлія	172 400	717 000	Петразаводск	16 раёнаў і 13 гарадоў	16 муніцыпальных раёнаў, 2 гарадскія акругі
11	Комі	415 900	1 019 000	Сыктыўкар	12 раёнаў і 8 гарадоў	15 муніцыпальных раёнаў, 5 гарадскіх акруг
12	Крым	26 081	2 024 056	Сімферопаль	14 раёнаў і 11 гарадоў	14 муніцыпальных раёнаў, 11 гарадскіх акруг
13	Мардовія	26 200	889 000	Саранск	22 раёна і 7 гарадоў	22 муніцыпальных раёна, 1 гарадская акруга
14	Марый Эл	23 200	728 000	Іашкар-Ала	14 раёнаў і 4 горада	14 муніцыпальных раёнаў, 3 гарадскія акругі
15	Паўночная Асеція	8 000	710 000	Уладзікаўказ	8 раёнаў і 1 горад	8 муніцыпальных раёнаў, 1 гарадская акруга
16	Саха (Якуція)	3 103 000	948 000	Якуцк	33 раёна і 5 гарадоў	34 муніцыпальных раёна, 2 гарадскія акругі
17	Татарстан	68 000	3 780 000	Казань	43 раёна і 14 гарадоў	43 муніцыпальных раёна, 2 гарадскія акругі
18	Тыва (Тува)	170 500	306 000	Кызыл	17 раёнаў і 2 горада	17 муніцыпальных раёнаў, 2 гарадскія акругі
19	Удмуртыя	42 100	1 571 000	Іжэўск	25 раёнаў і 5 гарадоў
20	Хакасія	61 900	546 000	Абакан	8 раёнаў і 3 горада	8 муніцыпальных раёнаў, 5 гарадскіх акруг
21	Чачня	15 900	1 100 000	Грозны	16 раёнаў і 5 гарадоў	Межы і статус муніцыпальных утварэнняў не ўсталяваны
22	Чувашыя	18 300	1 314 000	Чэбаксары	21 раён і 5 гарадоў	21 муніцыпальны раён, 5 гарадскіх акруг
Краі
23	Алтайскі	169 100	2 607 000	Барнаул	60 раёнаў і 11 гарадоў	60 муніцыпальных раёнаў, 12 гарадскіх акруг
24	Забайкальскі	431 500	1 156 000	Чыта	31 раён і 5 гарадоў	31 муніцыпальных раёнаў, 4 гарадскія акругі
25	Камчацкі	472 300	359 000	Петрапаўлаўск-Камчацкі		11 муніцыпальных раёнаў, 3 гарадскія акругі
26	Краснадарскі	76 000	5 124 000	Краснадар	38 раёнаў і 15 гарадоў	37 муніцыпальных раёнаў, 11 гарадскіх акруг
27	Краснаярскі	2 339 700	2 966 000	Краснаярск	54 раёна і 19 гарадоў
28	Пермскі	160 600	2 824 000	Перм	33 раёна і 14 гарадоў
29	Прыморскі	165 900	2 068 000	Уладзівасток	22 раёна і 12 гарадоў	22 муніцыпальных раёна, 12 гарадскіх акруг
30	Стаўрапольскі	66 500	2 731 000	Стаўрапаль	26 раёнаў і 10 гарадоў	26 муніцыпальных раёнаў, 9 гарадскіх акруг
31	Хабараўскі	788 600	1 435 000	Хабараўск	17 раёнаў і 6 гарадоў
Вобласці
32	Амурская	363 700	903 000	Благавешчанск	20 раёнаў і 7 гарадоў
33	Арлоўская	24 700	861 000	Арол	24 раёна і 3 горада	24 муніцыпальных раёна, 3 гарадскія акругі
34	Архангельская^[2]	587 400	1 336 000	Архангельск	20 раёнаў і 8 гарадоў	19 муніцыпальных раёнаў, 7 гарадскіх акруг
35	Арэнбургская	124 000	2 178 000	Арэнбург	35 раёнаў і 12 гарадоў
36	Астраханская	44 100	1 007 000	Астрахань	11 раёнаў і 3 горада	11 муніцыпальных раёнаў, 2 гарадскія акругі
37	Белгародская	27 100	1 512 000	Белгарад	21 раён і 6 гарадоў	21 муніцыпальны раён, 1 гарадская акруга
38	Бранская	34 900	1 379 000	Бранск	27 раёнаў і 5 гарадоў	27 муніцыпальных раёнаў, 7 гарадскіх акруг
39	Валагодская	145 700	1 270 000	Волагда	26 раёнаў і 4 горада	2 гарадскія акругі, 26 муніцыпальных раёнаў
40	Валгаградская	113 900	2 703 000	Валгаград	33 раёна і 6 гарадоў	33 муніцыпальных раёна, 6 гарадскіх акруг
41	Варонежская	52 400	2 379 000	Варонеж	32 раёна і 7 гарадоў	31 муніцыпальны раён, 3 гарадскія акругі
42	Іванаўская	21 800	1 149 000	Іванава	21 раён і 6 гарадоў	21 муніцыпальны раён, 6 гарадскіх акруг
43	Іркуцкая	767 900	2 582 000	Іркуцк	33 раёна і 14 гарадоў	27 муніцыпальных раёнаў, 9 гарадскіх акруг
44	Калінінградская	15 100	943 000	Калінінград	13 раёнаў і 6 гарадоў	19 муніцыпальных раёнаў, 3 гарадскія акругі
45	Калужская	29 900	1 041 000	Калуга	24 раёна і 4 горада	24 муніцыпальных раёна, 2 гарадскія акругі
46	Кастрамская	60 100	738 000	Кастрама	24 раёна і 8 гарадоў	24 муніцыпальных раёна, 6 гарадскіх акруг
47	Кемераўская	95 500	2 900 000	Кемерава	19 раёнаў і 18 гарадоў	28 муніцыпальных раёнаў, 16 гарадскіх акруг
48	Кіраўская	120 800	1 504 000	Кіраў	39 раёнаў і 5 гарадоў	6 гарадскіх акруг, 39 муніцыпальных раёнаў
49	Курганская	71 000	1 020 000	Курган	24 раёна і 2 горада	24 муніцыпальных раёна, 2 гарадскія акругі
50	Курская	29 800	1 236 000	Курск	28 раёнаў і 5 гарадоў	28 муніцыпальных раёнаў, 5 гарадскіх акруг
51	Ленінградская	84 000	1 671 000	Санкт-Пецярбург^[3]	17 раёнаў і 20 гарадоў	17 муніцыпальных раёнаў, 1 гарадская акруга
52	Ліпецкая	24 100	1 213 000	Ліпецк	18 раёнаў і 2 горада	18 муніцыпальных раёнаў, 2 гарадскія акругі
53	Магаданская	461 400	183 000	Магадан	6 раёнаў і 1 горад	8 муніцыпальных раёнаў, 1 гарадская акруга
54	Маскоўская	46 000	6 627 000	Масква ^[4]	38 раёнаў і 56 гарадоў	36 муніцыпальных раёнаў, 36 гарадскіх акруг
55	Мурманская	144 900	893 000	Мурманск	5 раёнаў і 13 гарадоў	5 муніцыпальных раёнаў, 14 гарадскіх акруг
56	Наўгародская	55 300	695 000	Вялікі Ноўгарад	21 раён і 3 горада	21 муніцыпальны раён, 1 гарадская акруга
57	Ніжагародская	76 900	3 524 000	Ніжні Ноўгарад	48 раёнаў і 12 гарадоў	48 муніцыпальных раёнаў, 4 гарадскія акругі
58	Новасібірская	178 200	2 692 000	Новасібірск	30 раёнаў і 7 гарадоў	30 муніцыпальных раёнаў, 5 гарадскіх акруг
59	Омская	139 700	2 079 000	Омск	32 раёнаў і 6 гарадоў	32 муніцыпальных раёна, 1 гарадская акруга
60	Пензенская	43 200	1 453 000	Пенза	28 раёнаў і 5 гарадоў	28 муніцыпальных раёнаў, 5 гарадскіх акруг
61	Пскоўская	55 300	761 000	Пскоў	24 раёна і 2 горада	24 муніцыпальных раёна, 2 гарадскія акругі
62	Разанская	39 600	1 228 000	Разань	25 раёнаў і 4 горада	25 муніцыпальных раёнаў, 4 гарадскія акругі
63	Растоўская	100 800	4 407 000	Растоў-на-Доне	43 раёна і 16 гарадоў	43 муніцыпальных раёна, 12 гарадскіх акруг
64	Самарская	53 600	3 240 000	Самара	27 раёнаў і 10 гарадоў	27 муніцыпальных раёнаў, 10 гарадскіх акруг
65	Саратаўская	100 200	2 669 000	Саратаў	38 раёнаў і 13 гарадоў	4 гарадскія акругі, 38 муніцыпальных раёнаў
66	Сахалінская	87 100	547 000	Южна-Сахалінск	17 раёнаў і 9 гарадоў	2 муніцыпальных раёна, 17 гарадскіх акруг
67	Свярдлоўская	194 800	4 490 000	Екацярынбург	30 раёнаў і 34 горада	5 муніцыпальных раёнаў, 67 гарадскіх акруг
68	Смаленская	49 800	1 051 000	Смаленск	25 раёнаў і 2 горада	2 гарадскія акругі, 25 муніцыпальных раёнаў
69	Тамбоўская	34 300	1 180 000	Тамбоў	23 раёнаў і 7 гарадоў	23 муніцыпальных раёна, 7 гарадскіх акруг
70	Томская	316 900	1 046 000	Томск	16 раёнаў і 6 гарадоў	16 муніцыпальных раёнаў, 4 гарадскія акругі
71	Тульская	25 700	1 676 000	Тула	23 раёнаў і 9 гарадоў	23 муніцыпальных раёна, 3 гарадскія акругі
72	Уладзімірская	29 000	1 525 000	Уладзімір	16 раёнаў і 10 гарадоў	16 муніцыпальных раёнаў, 5 гарадскіх акруг
73	Ульянаўская	37 300	1 382 000	Ульянаўск	21 раён і 6 гарадоў	21 муніцыпальны раён, 4 гарадскія акругі
74	Цвярская	84 100	1 473 000	Цвер	36 раёнаў і 12 гарадоў	36 муніцыпальных раёнаў, 7 гарадскіх акруг
75	Цюменская^[5]	1 435 200	3 266 000	Цюмень	38 раёнаў і 26 гарадоў (з ХМАА і ЯНАА)	21 муніцыпальны раён, 5 гарадскіх акруг (без ХМАА і ЯНАА)
76	Чалябінская	87 900	3 606 000	Чалябінск	24 раёна і 23 горада	16 гарадскіх акруг, 27 муніцыпальных раёнаў
77	Яраслаўская	36 400	1 368 000	Яраслаўль	17 раёнаў і 6 гарадоў	17 муніцыпальных раёнаў, 3 гарадскія акругі
Аўтаномныя акругі
78	Ненецкая^[2]	176 700	42 000	Нар’ян-Мар	1 горад	1 муніцыпальны раён, 1 гарадская акруга
79	Ханты-Мансійская^[5]	523 100	1 433 000	Ханты-Мансійск	9 раёнаў і 14 гарадоў	9 муніцыпальных раёнаў, 13 гарадскіх акруг
80	Чукоцкая	737 700	54 000	Анадыр	8 раёнаў і 1 горад	8 муніцыпальных раёнаў, 1 гарадская акруга
81	Ямала-Ненецкая^[5]	750 300	507 000	Салехард	7 раёнаў і 7 гарадоў	7 муніцыпальных раёнаў, 6 гарадскіх акруг
Аўтаномная вобласць
82	Яўрэйская	36 000	191 000	Бірабіджан	5 раёнаў і 1 горад	5 муніцыпальных раёнаў, 1 гарадская акруга
Гарады федэральнага значэння
83	Масква	1 064	10 358 000	Масква	10 округов і 1 горад, 125 раёнаў
84	Санкт-Пецярбург	1 433	4 669 000	Санкт-Пецярбург	20 раёнаў і 1 горад	111 унутрыгарадскіх муніцыпальных утварэнняў
85	Севастопаль	1 079	342 451 (2001)	Севастопаль	4 раёны і 1 горад	10 унутрыгарадскіх муніцыпальных утварэнняў
	У цэлым	17 102 560	145 182 000 (без Крыма і Севастопаля)	Масква	1 882 раёнаў і 662 гарадскіх раёнаў

Суб’екты Расійскай Федэрацыі аб’яднаны ў 8 федэральных акруг і 12 эканамічных раёнаў.

Зноскі

↑ Большая частка Крымскага паўвострава з’яўляецца аб’ектам тэрытарыяльнага канфлікту паміж Расіяй, якая анексавала і кантралюе тэрыторыю, і Украінай. Паводле федэратыўнага складу Расіі, на спрэчнай тэрыторыі Крыма размяшчаны суб’екты Расійскай Федэрацыі — Рэспубліка Крым і горад федэральнага значэння Севастопаль. Паводле адміністрацыйнага падзелу Украіны, на спрэчнай тэрыторыі Крыма размяшчаны рэгіёны Украіны — Аўтаномная Рэспубліка Крым і горад з адмысловым статусам Севастопаль. Пасля правядзення ў чатырох акупаваных рэгіёнах Украіны фіктыўных рэферэндумаў Расія заявіла пра далучэнне тэрыторый Данецкай, Луганскай, Херсонскай і Запарожскай абласцей Украіны да Расіі.
↑ ^а ^б У склад Архангельскай вобласці ўваходзіць Ненецкая аўтаномная акруга.
↑ Адміністрацыйны цэнтр — горад Санкт-Пецярбург не ўваходзіць у склад Ленінградскай вобласці.
↑ Адміністрацыйны цэнтр — горад Масква не ўваходзіць у склад Маскоўскай вобласці.
↑ ^а ^б ^в У склад Цюменскай вобласці ўваходзяць Ханты-Мансійская аўтаномная акруга і Ямала-Ненецкая аўтаномная акруга.

[У_Крыме-1] Большая частка Крымскага паўвострава з’яўляецца аб’ектам тэрытарыяльнага канфлікту паміж Расіяй, якая анексавала і кантралюе тэрыторыю, і Украінай. Паводле федэратыўнага складу Расіі, на спрэчнай тэрыторыі Крыма размяшчаны суб’екты Расійскай Федэрацыі — Рэспубліка Крым і горад федэральнага значэння Севастопаль. Паводле адміністрацыйнага падзелу Украіны, на спрэчнай тэрыторыі Крыма размяшчаны рэгіёны Украіны — Аўтаномная Рэспубліка Крым і горад з адмысловым статусам Севастопаль. Пасля правядзення ў чатырох акупаваных рэгіёнах Украіны фіктыўных рэферэндумаў Расія заявіла пра далучэнне тэрыторый Данецкай, Луганскай, Херсонскай і Запарожскай абласцей Украіны да Расіі.

[arh-2] а ^б У склад Архангельскай вобласці ўваходзіць Ненецкая аўтаномная акруга.

[3] Адміністрацыйны цэнтр — горад Санкт-Пецярбург не ўваходзіць у склад Ленінградскай вобласці.

[4] Адміністрацыйны цэнтр — горад Масква не ўваходзіць у склад Маскоўскай вобласці.

[tumen-5] а ^б ^в У склад Цюменскай вобласці ўваходзяць Ханты-Мансійская аўтаномная акруга і Ямала-Ненецкая аўтаномная акруга.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

Адміністрацыйны падзел Расіі
Рэспублікі	Адыгея Алтай Башкартастан Бурація Дагестан Інгушэція Кабардзіна-Балкарыя Калмыкія Карачаева-Чаркесія Карэлія Комі Крым¹ Мардовія Марый Эл Паўночная Асеція Татарстан Тува Удмурція Хакасія Чачня Чувашыя Якуція
Краі	Алтайскі Забайкальскі Камчацкі Краснадарскі Краснаярскі Пермскі Прыморскі Стаўрапольскі Хабараўскі
Вобласці	Амурская Арлоўская Архангельская Арэнбургская Астраханская Белгародская Бранская Валагодская Валгаградская Варонежская Іванаўская Іркуцкая Калінінградская Калужская Кастрамская Кемераўская Кіраўская Курганская Курская Ленінградская Ліпецкая Магаданская Маскоўская Мурманская Наўгародская Ніжагародская Новасібірская Омская Пензенская Пскоўская Разанская Растоўская Самарская Саратаўская Сахалінская Смаленская Свярдлоўская Тамбоўская Томская Тульская Уладзімірская Ульянаўская Цвярская Цюменская Чалябінская Яраслаўская
Гарады федэральнага значэння	Масква Санкт-Пецярбург Севастопаль¹
Аўтаномная вобласць	Яўрэйская
Аўтаномныя акругі	Ненецкая Ханты-Мансійская Чукоцкая Ямала-Ненецкая
Скасаваныя	Агінская Бурацкая аўтаномная акруга Камчацкая вобласць Карацкая аўтаномная акруга Комі-Пярмяцкая аўтаномная акруга Пермская вобласць Таймырская (Далгана-Ненецкая) аўтаномная акруга Усць-Ардынская Бурацкая аўтаномная акруга Чыцінская вобласць Эвенкійская аўтаномная акруга
Федэральныя акругі	Далёкаўсходняя Паўднёвая Паўночна-Заходняя Прыволжская Сібірская Уральская Цэнтральная
¹ — тэрыторыі Украіны, пад кантролем Расіі. Міжнародная супольнасць не прызнае ўключэнне Крыма ў склад Расіі і лічыць яго анексіяй часткі тэрыторыі Украіны (гл. Рэзалюцыю 68/262 Генеральнай Асамблеі ААН).