Адрас (тканіна)

Адрас
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Вітрына з адрасам ва Узбекістане

Адра́с (узб.: Adras) — від смесавых шаўковых тканін палатнянага перапляцення, якія робяцца ўручную з 50 % баваўняных і 50 % шаўковых нітак з абровым узорам. Уток у адрасе баваўняны, а аснова шаўковая. Традыцыйна адрас тчэцца ва Узбекістане і Таджыкістане.

У многіх месцах Узбекістана гэтая тканіна называлася таксама узб.: podshohi — «падышахская», што паказвала на яе надзвычайную каштоўнасць, звязаную і з працаёмкім, дарагім працэсам вырабу і з багатым, прыбраным знешнім выглядам.

Гісторыя

У Сярэдняй Азіі (у Бухары, Самаркандзе, Хаджэндзе, Намангане, Маргілане) вытворчасць шаўковых і паўшаўковых ікатаў (атлас, канаус, адрас) дасягнула асаблівага развіцця ў XIX — пачатку XX стагоддзяў.

Тэхналогія стварэння

Узор бухарскага адрасу з калекцыі «The Textile Manufactures of India», 1866

Шырыня адрасу, зробленага ўручную, вагаецца ад 32 да 55 см, паколькі большую шырыню не дазваляюць задаць ткацкія станы.

Пры ручным вырабе адрасу на тканіне абавязкова ёсць белы скат, паласа па якой ткачы раўнавалі ікатавы ўзор. Частата паўтарэння скату каля 2,2 метра і залежыць ад даўжыні рамкі, на якую нацягвалі палатно. Пры пашыве гатовага адзення гэты скат традыцыйна пакідалі. Рабілася гэта з прычыны вялікага кошту тканіны і немэтазгоднасці адбракоўкі годнага матэрыялу. Акрамя гэтага наяўнасць скату на адзенні дадаткова падкрэслівала той факт, што ткань рабілася традыцыйным ручным спосабам.

Сучасныя мадэльеры пакідаюць скат толькі ў выпадках, калі хочуць адмыслова падкрэсліць аўтэнтыку пашытых рэчаў, у астатніх выпадках яго выкарыстоўваюць для аздаблення ці наогул адразаюць, каб не парушаў сіметрыю арнаменту на тканіне.

Тэхналогія фарбавання

Дзяўчыны з Гісара. Крайняя левая ў сукенцы з адрасу

Жанчыны Паднджакента ў сукенках з адрасу і атласу

Ва Узбекістане адрас вырабляюць уручную з выкарыстаннем тэхнікі ікат і натуральных фарбавальнікаў. Пры гэтым пучкі шаўковых нітак абвязваюць паасобна, каб была магчымасць паэтапна афарбоўваць іх у розныя колеры. Пры гэтым для Узбекістана характэрнай асаблівасцю іката з’яўляецца тое, што рознакаляровасць уласціва толькі ніткам асновы, а ўток пакідаецца аднатонным.

У якасці натуральных фарбавальнікаў прымяняюцца водныя выцяжкі з розных раслін: Rubia tinctorum, коркі граната (Punica), цыбулі (Allium), грэцкага арэха (Juglans regia), Delphinium luteum, бутонаў Styphnolobium japonicum, мальвы (Malva) і іншых, а таксама кашаніль (Dactylopius coccus) і індзіга.

Выкарыстанне

Уласцівасці адрасу дазваляюць захаваць прахалоду ўлетку і аддаваць цяпло зімой, таму з яго ствараюць шматфункцыянальнае адзенне: блузкі, спадніцы, вячэрнія сукенкі, касцюмы і многае іншае. Акрамя гэтага з адрасу ствараюць аксесуары і дэкаруюць ім памяшканні ва ўсходнім стылі.

Падробкі адрасу

З-за вялікай каштоўнасці і дэкаратыўнасці адрасу выпускаюць яго падробкі тэхнікай штампоўкі.

У культуры

У Хаджэндзе праводзіцца штогодны фестываль атласа і адраса.