Перайсці да зместу

Аканне

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі

Аканне — неадрозніванне галосных /о/ і /а/ ў ненаціскных складах. Уласціва паўднёварускім, частцы сярэднярускіх і ўсім беларускім дыялектам; з'яўляецца нормай у рускай і беларускай літаратурных мовах (у беларускай мове аканне адлюстроўваецца і на пісьме); ненарматыўнае ў паўночных дыялектах украінскай мовы[1]. Аканне супрацьпастаўляюць оканню — адрозніванню /о/ і /а/ ўва ўсіх пазіцыях; оканне характэрна для гаворак паўночнарускіх дыялектаў. У балгарскай мове акаючымі з'яўляюцца радопскія гаворкі (смалянскія і златаградскія), прычым у гаворках вёсак Ціхаміраў і Трыград аканне выяўляецца ўва ўсіх ненаціскных складах, а не толькі ў пераднаціскных[2]. Аканне існуе таксама ў некаторых дыялектах славенскай мовы[3].

Паходжанне

[правіць | правіць зыходнік]

Звычайна прынята лічыць, што аканне з'явілася адносна позна, не раней XIV стагоддзя. Найбольш старажытныя выпадкі змешвання літар о і а на пісьме ў ненаціскных складах адносяцца гэтага часу і зафіксаваны ў помніках маскоўскага паходжання.

Існуе меркаванне (яно ўзыходзіць да Аляксея Шахматава) пра больш раннія з'яўленні акання. Згодна з ім, аканне ўзнікае яшчэ ў некаторых гаворках праславянскай мовы з прычыны страты даўготнага проціпастаўлення ў сістэме вакалізму. Прычына позняга адлюстравання акання на пісьме ў гэтым выпадку тлумачыцца адсутнасцю старажытных помнікаў, напісаных на тэрыторыі распаўсюджвання гэтай з'явы.

Гл. таксама

[правіць | правіць зыходнік]

Зноскі

  1. ↑ Назарова 1977, с. 211.
  2. ↑ Георгиев 1963.
  3. ↑ Риглер 1964, с. 36-45.

Літаратура

[правіць | правіць зыходнік]
  1. Букринская И. А., Кармакова О. Е. и др. Карта 12. Различие или совпадение о и а в предударных слогах после твердых согласных (оканье и аканье) // Язык русской деревни. Школьный диалектологический атлас. — М.: БСМП «Элекс-Альфа», 2003.
  2. Бромлей С. В., Булатова Л. Н., Гецова О. Г. и др. Русская диалектология / Под ред. Л. Л. Касаткина. — М.: Издательский центр «Академия», 2005. — 288 с. — ISBN 5-7695-2007-8.
  3. Георгиев В. И. Русское аканье и его отношение к системе фонем праславянского языка // Вопросы языкознания. — М.: Изд-во АН СССР, 1963. — № 2. — С. 20-30. Архівавана з першакрыніцы 1 чэрвеня 2011.
  4. Князев С. В. К вопросу о механизме возникновения аканья // Вопросы языкознания. — М.: 2000. — № 1. — С. 75-101.
  5. Князев С. В. К истории формирования некоторых типов аканья и яканья в русском языке // Вопросы русского языкознания. — М.: МГУ, 2001. — В. XI.
  6. Шаульский Е. В., Князев С. В. Русская диалектология. Фонетика. — М.: Моск. гос. ун-т им М. В. Ломоносова, 2005. — 20 с.
  7. Князев С. В., Шаульский Е. В. Генезис диссимилятивного аканья (в связи с проблемой фонологизации фонетических явлений) // Русский язык в научном освещении. — 2007. — № 1(13).
  8. Князев С. В. Глава III // Структура фонетического слова в русском языке: синхрония и диахрония. — М.: Изд-во Макс-Пресс, 2006. — С. 143-183. — 226 с. — 500 экз.
  9. Лыткин B. И. Еще к вопросу о происхождении русского аканья // Вопросы языкозанания. — М.: Изд-во АН СССР, 1965. — № 4. — С. 44-53. Архівавана з першакрыніцы 25 лістапада 2011.
  10. Назарова Т. В. Аканье в украинских говорах // Общеславянский лингвистический атлас. Материалы и исследования. 1975. — М.: Наука, 1977. — С. 211-260.
  11. Риглер Я. К проблеме аканья // Вопросы языкознания. — М.: Изд-во АН СССР, 1964. — № 5. — С. 36-45. Архівавана з першакрыніцы 1 чэрвеня 2011.
  12. Диалектологический атлас русского языка: Центр Европейской части СССР. Вып. 1 / Под ред. Р. И. Аванесова и С. В. Бромлей. — М., 1986.
  13. Диалектологический атлас русского языка: Центр Европейской части СССР. Вып. 2. — М., 1989.
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Аканне&oldid=4749453"