Андрэй Іванавіч Александровіч

Андрэй Іванавіч Александровіч
Асабістыя звесткі
Псеўданімы:	А. А-віч, А. Андр., Андр. Ал-іч, А. Худніцкі, Чыгуначнік Бэцін
Дата нараджэння:	22 студзеня 1906(1906-01-22)
Месца нараджэння:	Мінск, Мінскі павет, Мінская губерня, Расійская імперыя
Дата смерці:	6 студзеня 1963(1963-01-06) (56 гадоў)
Месца смерці:	Маскоўская вобласць, РСФСР, СССР
Пахаванне:	Усходнія могілкі
Грамадзянства:	СССР
Альма-матар:	БДУ
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці:	публіцыст, перакладчык, паэт, дзіцячы пісьменнік, літаратурны крытык
Валодае мовамі:	беларуская
Мова твораў:	беларуская
Дэбют:	1921
Грамадская дзейнасць
Член у	Саюз пісьменнікаў СССР
Выявы на Вікісховішчы

Андрэй Александро́віч (22 (9) студзеня 1906, Мінск — 6 студзеня 1963, Падмаскоўе) — беларускі паэт, перакладчык, публіцыст, літаратурны крытык. Член ЦВК БССР (1931—1937), кандыдат у члены ЦК КП(б)Б (1936—1937). Брат Аляксандры (Алесі) Александровіч.

Біяграфія

Cкончыў МБПТ (1925), БДУ (1930). Кіраваў распрацоўкай нарматыўнага руска-беларускага слоўніка (1931—1937). Член-карэспандэнт АН БССР, намеснік старшыні праўлення СП БССР (1934—1937), дырэктар Інстытута мовы БелАН.

Падчас рэпрэсій 1929—1931 гг. выступіў супраць «нацдэмаў» (паэма «Цені на сонцы», выступленне на III пленуме праўлення СП СССР). Падчас рэпрэсій 1937—1938 гг. арыштаваны (2.7.1938), асуджаны на 15 гадоў лагераў; у 1938—1947 на Крайняй Поўначы, працаваў на будоўлі Нарыльскага металургічнага камбіната. Тэрмін зняволення быў скарочаны да 8 гадоў, і ў 1947 годзе ён выйшаў на волю. У 1948 яму забаранілі працаваць у друку. Быў зноў арыштаваны 26.2.1949 і сасланы ў Краснаярскі край. Рэабілітаваны ў 1955. Потым жыў і працаваў у Мінску. Памёр у санаторыі ў Падмаскоўі. Пахаваны ў Мінску на Ўсходніх могiлках.

У літаратуры

Адзін з арганізатараў літаратурнага аб'яднання «Маладняк». Рэдактар часопіса «Малады араты» (1925), працаваў у рэдакцыях розных рэгіянальных і мінскіх выданняў («Наш працаўнік», «Чырвоная Полаччына», «Бальшавік Беларусі», «Заклік»). Першыя паэтычныя зборнікі «Па беларускім бруку», «Прозалаць». Паэма «Цені на сонцы» (1930), прысвечаная выкрыванню «нацдэмаў». У 1947—1948 гадах, да забароны займацца літаратурнай дзейнасцю, літсупрацоўнік шматтыражкі Мінскага трактарнага завода.

Апяваў рэвалюцыйнае пераўтварэнне жыцця, будаўніцтва сацыялізму, сяброўства савецкіх народаў, паказваў працоўныя будні працоўнага чалавека, напружанасць класавай барацьбы, нацыянальна-вызваленчую барацьбу працоўных Заходняй Беларусі. Шмат увагі надаў праблеме выхавання новага чалавека. Пісаў кнігі для дзяцей.

У друку карыстаўся псеўданімамі: А.А-віч, А.Андр., Андр. Ал-іч, А.Худніцкі, Чыгуначнік Бэцін.

Яшчэ ў гады Першай сусветнай вайны стаў удзельнікам хору У. Тэраўскага. Наведваў «Беларускую хатку».

Бібліяграфія

Паэтычныя кнігі

• Зборнік вершаў «Камсамольская нота» (Сумесна з А. Вольным; «Комсомольская нота», 1924)
• Зборнік вершаў «Па беларускім бруку» (1925, 1928)
• Зборнік вершаў «Прозалаць» (1926)
• Зборнік вершаў «Угрунь» (1927)
• Зборнік вершаў «Фабрыка смерці» (1929)
• Паэма «Цені на сонцы» (1930, 1931, 1936)
• Паэма «Паэма імя Вызвалення», 1930)
• Зборнік вершаў «Установка» («Устаноўка», 1930)
• Зборнік вершаў «Гудкі» (1930)
• Зборнік «Вершы і паэмы» (1931)
• Зборнік вершаў і паэма («Нараджэнне чалавека», 1931)
• Творы. Кніга 2. Напор. Нараджэнне чалавека (1932)
• Творы. Кніга 1. Вершы і поэмы (1933)
• Паэма «Напор» (1933)
• Зборнік вершаў «Узброеныя песні» (1936)
• Зборнік вершаў «Солнце и песни» (1936)
• Вялікаму Сталіну ад беларускага народа (сааўтары Я. Купала, Я. Колас, П. Броўка, П. Глебка, І. Харык) (1937)
• Ад шчырага сэрца. Пісьмы беларускага народа таварышу Сталіну. (Я. Купала, Я. Колас, П. Броўка, П. Глебка. Тэкст з 1936 года, сярод сааўтараў няма А. Александровіча і І. Харыка) (1952)
• Зборнік вершаў «Вершы» (1970)
• Зборнік вершаў «Галубінае крыло» (1976)
• Выбранае «Выбраныя творы» (1934)
• Выбранае «Выбранае» (1958)
• Збор твораў у 2 тамах. (1963) Том 1. Вершы
• Збор твораў у 2 тамах. Том 2. Паэмы, публіцыстыка

Кнігі прозы

• Раман «Ваўчаняты» (сааўтары А. Дудар, А. Вольны) (1925)
• Зборнік апавяданняў «Сутарэнне» (1925)

Кнігі для дзяцей

• «Рыбак» (1928)
• «Горад раніцой» (1930)
• «Калыханка» (1930)
• «Хлопчык і певень» (1930)
• «Як дзеці памагалі будаваць самалёт» (1931)
• «Шчаслівая дарога» (1935)
• «Казка пра пана Жываглота» (1935)
• «Падарунак дзеткам-малалеткам» (1936, 1960, 1973)
• Наш день. Пераклад з беларускай Г. Бойка (1961)
• Месяц сел на тучку. Пераклад з беларускай (1967)

Пераклады

Перакладаў на беларускую мову з рускай, украінскай, літоўскай моў. Аўтар перакладу на беларускую мову «Інтэрнацыяналу», паэмы А. С. Пушкіна «Руслан і Людміла» (1938, 1978), асобных твораў Д. Беднага, М. Ісакоўскага, А. Суркова, паэму С. Маршака «Пожар».

Літаратура

• Альманах белорусской литературы. Приложение к журналу «Резец». 1929. [1]
• Да дзесяцігоддзя творчай працы Андрэя Александровіча: Спіс літаратуры // Кніга масам № 1, 1932;
• Бэндэ Л. Андрэй Александровіч. 1932.[2]
• Прывітанне Андрэю Александровічу /у дзень дзесяцігодзьдзя яго творчасьці/. Прывітанне старшыні СНК БССР тав. Галадзеда аўтару «Цені на сонцы» — пісьменьніку-менапаўцу. [3]
• Прывітанне старшыні ЦВК БССР тав. Чарвякова песьняру пралетарскай барацьбы. [4]
• Кучар А. Пра п'есу Андрэя Александровіча. У кн.: Вялікая перабудова. Кніга літаратурнае крытыкi.[5]
• Александровіч Андрэй Іванавіч // Беларускія пісьменнікі: Біябібліяграфічны слоўнік. У 6 т. / пад рэд. А. І. Мальдзіса. — Мн.: БелЭн, 1992—1995.. — Т. 1.
• У апошні шлях. Літаратура і мастацтва. 1963.[6]
• Бур'ян Б. Паэтычны летапіс. Беларусь, 1964.[7]
• Бурносаў В. Час і вершы. Полымя, 1964.[8]
• Грахоўскі С. Творы розных год. Літаратура і мастацтва. 1958.[9]
• Пісьменнікі Савецкай Беларусі. Кароткі біяграфічны даведнік. 1959.[10]
• Салавей Л. У свеце дзіцячых уяўленняў. Беларусь, 1960.[11]
• Грахоўскі С. Не забуду ніколі. Літаратура i мастацтва. 1963.[12]
• Лапаў Б. Пясняр маладой рэспублікі. Літаратура і мастацтва, 1964.[13]
• Шушкевіч С. НЯСТОМНЫ ПРАЦАЎНІК. Да 60-годдзя з дня нараджэння Андрэя АЛЕКСАНДРОВІЧА. Звязда, 1966.[14]
• Никифорович В. Песни новой жизни. Советская Белоруссия, 1967.[15]
• Зарынка С. З дэвізам свайго пакалення. Беларусь, 1976.[16]
• Ржэцкая Л. Жывуць у маёй памяці сустрэчы. Літаратура і Мастацтва, 1977.[17]
• Хромчанка К. Сэрцы і песні — з народам і партыяй. Беларусь, 1984.[18]
• Грахоўскі С. З кагорты першых // «Так і было» (зборнік). — Мн.: «Мастацкая літаратура», 1986.
• Пруднiкаў П. Песняр роднай зямлi. Настаўнiцкая газета, 1986. [19]
• Маракоў Л. У. Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі. Энцыклапедычны даведнік у 10 тамах (15 кнігах). Т. 2. — Смаленск, 2003.
• Семеняков В. Взлет и падение // Вячэрні Мінск, 6 мая 1994. — С. 5.
• Кіпель Я. Гуртаваньне беларускае моладзі. 1998. Эпізоды. Выдавецтва газэты Беларус. С. 33-42.
• Махнач А. АЛЕКСАНДРОВІЧ, ДУДАР, МІКУЛІЧ І «НАСТУПЛЕНИЕ». ПА СТАРОНКАХ «КРАЯ СМОЛЕНСКОГО». Літаратура і мастацтва, 1996.[20]
• Селяменеў В., Скалабан В. Справа Міхася Клімковіча. Звязда, 2002.[21]
• Скалабан В., Рублевская Л. Буря и пена. Советская Белоруссия. 2006. [22]
• Рублевская Л., Скалабан В. Буря и пена. Взлет и падение поэта Андрея Александровича. Время и бремя архивов и имен. Минск, Лiтаратура i Мастацтва, 2009. [23]
• З неапублікаванай кніжкі ўспамінаў. Кастусь Губарэвіч. АДНАЛЮБ. Мікола Хведаровіч. З ПЕСНЯЙ ЗАЎСЁДЫ Ў СТРАІ. Алесь Звонак. АНДРЭЙ АЛЕКСАНДРОВІЧ. Міхась Машара. З УСПАМІНАЎ.[24]