Перайсці да зместу

Антон Юр’евіч Лёсік

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Антон Юр’евіч Лёсік
Дата нараджэння 1872[1]
Месца нараджэння
Дата смерці 1950
Месца смерці
Род дзейнасці мовазнавец, выкладчык універсітэта
Навуковая сфера мовазнаўства[2]
Месца працы
Альма-матар
Лагатып Вікікрыніц Творы ў Вікікрыніцах
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Антон Юр’евіч Лёсік (1872, в. Мікалаеўшчына, Мінскі павет — 1950, в. Мікалаеўшчына) — настаўнік, мовазнаўца, беларускі нацыянальны дзеяч. Брат Язэпа Лёсіка, дзядзька Якуба Коласа.

Скончыў Нясвіжскую настаўніцкую семінарыю, вучыўся ў настаўніцкім інстытуце ў Глухаве (1897—1900). Працаваў настаўнікам у школах Койданаўшчыны, у Ноўгарадзе-Северскім. Пазней выкладаў беларускую мову ў Мінскім педагагічным тэхнікуме. З-за рэпрэсіяў супраць брата Язэпа (1930) быў звольнены з забаронай займацца выкладчыцкай дзейнасцю; да нямецкай акупацыі зарабляў на жыццё прыватнымі ўрокамі. У час нямецкай акупацыі працаваў у «Выдавецтве школьных падручнікаў і літаратуры для моладзі» ў Менску як рэцэнзент кніг. З адступленнем немцаў рашыў пакінуць Беларусь, але вярнуўся ў савецкі Менск. Апошнія мікалаеўскія гады жыў упрогаладзь. Костусь Міцкевіч перадаваў яму грошы, адзёжу, ежу (часта праз іншага дзядзьку, Ігнася Міцкевіча). Пахаваны ў Мікалаеўшчыне. Антосева ўнучка жыла ў Польшчы.

Навуковы супрацоўнік Інбелкульта (з 1923), разам з братам Язэпам Лёсікам вывучаў пытанні беларускага правапісу, удзельнічаў у складанні праекта рэформы правапісу. Удзельнік Беларускай акадэмічнай канферэнцыі 1926 года. Член матэматычнай камісіі (1926), якая ўклала праект Слоўніка матэматычнай тэрміналогіі (1927, БНТ). У 1943 годзе апрацаваў і выдаў шостае выданне граматыкі Тарашкевіча (з Ант. Адамовічам і К. Шкуцькам) і ўласны «Беларускі правапіс».

Ён рыхтаваў Костуся да паступлення ў настаўніцкую семінарыю. Пісаў яму перад смерцю:

«Дарагі Костусь!
Пішу табе прадсмертнае пісьмо. Пішу карандашом у пасцелі, бо ўстаць за стол не магу. Звяртаюся да цябе, дарагі Костусь, з вялікаю просьбай: не забывай Елены Ефімаўны.
Уміраць мне вельмі цяжка з-за таго, што я астаўляю Елену Ефімаўну адну, хворую, працаваць яна не можа, пенсіі не выхлапатала і астаецца без усякіх сродкаў да жыцця, ёй нават няма дзе галаву прыкланіць. Дочкі памагаць ёй не могуць, бо Ларыса жыве з двума дзецьмі ў страшэннай галечы, а Вера па свайму характару памагаць не будзе, тым больш, што яна часта бывае беспрацоўная. А я перад Еленай Ефімаўнай вельмі вінаваты: праз мяне яна страціла свой дом і сядзібу, але мяне захавала да глыбокай старасці. Каб не Елена Ефімаўна, то мае косці ўжо даўно згнілі б у зямлі. Вось чаму я звяртаюся да цябе, дарагі Костусь, з просьбаю — не забывай Елены Ефімаўны.
Шчыра і вельмі-вельмі дзякую табе, дарагі Костусь, за ўсё, што ты зрабіў для нас. А я яшчэ ўдзячны табе за тое, што, дзякуючы табе, я знайшоў вечны пакой на бацькаўшчыне.
Прашчай, дарагі, мілы і добры Костусь!
Прашчайце, Міхаська і Данік!
Жадаю вам усім усяго добрага ў жыцці, жывіце на карысць дарагой радзімы!
А мой жыццёвы шлях ужо закончыўся.
Апошні з сям’і Юркі
дзядзька Антось.
Мікалаеўшчына».

Зноскі

  1. Anton Lësìk // MAK
  2. Czech National Authority Database Праверана 7 лістапада 2022.
  • Антаніна Гарон. «Апошні з сям’і Юркі — дзядзька Антось»… // Роднае слова. — 2007. — № 6.
  • Міхась Мушынскі. Летапіс жыцця і творчасці Якуба Коласа. Мінск : Беларуская навука, 2012
  • Міхась Міцкевіч. Пад бацькоўскім дахам Дзеяслоў
  • Юры Туронак. Беларуская кніга пад нямецкім кантролем (1939—1944). Менск, 2002. slounik.org