Перайсці да зместу

Арабская вясна

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Арабская вясна

     Урад звергнуты
     Урад ў адстаўцы
     Паўстанне
     Значныя хвалявання
     Асобныя акцыі пратэста
     Інцыдэнтаў не адзначана


Па-за межамі арабскага свету:

     Падобныя пратэсты
     Інцыдэнтаў не адзначана

Месца Паўночная Афрыка і Блізкі Усход
Дата 17 снежня 2010 года — цяперашні час
Прычыны карупцыя, беднасць, няроўнасць, беспрацоўе, агфляцыя, аўтарытарныя рэжымы[1]
Загінула 1500—3000 (уключаючы самаспалення)
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Арабская вясна (таксама ўжываюцца тэрміны Хваляванні ў краінах арабскага свету, Панарабская рэвалюцыя — масавыя народныя рухі ў Паўночнай Афрыцы і на Блізкім Усходзе ў 20102011 гадах.

Пачаўшыся ў Тунісе, масавыя хваляванні і пратэсты ахапілі затым Егіпет, Алжыр, Іарданію, Емен, Бахрэйн і Лівію, з менш значнымі пратэстамі, якія адбыліся ў Маўрытаніі, Саудаўскай Аравіі, Амане, Судане, Сірыі, Іраку, Кувейце, Ліване, Самалі, Марока, Заходняй Сахары і Джыбуці.

З іншых мусульманскіх краін хвалявання ахапілі Албанію, Кот-д’Івуар і Іран.

17 снежня 2010 года вулічны гандляр гароднінай Махамед Буазізі здзейсніў акт самаспалення на цэнтральнай плошчы горада Сідзі-Бузід у знак пратэсту супраць самавольства мясцовай паліцыі, карупцыі і бяздзейнасці чыноўнікаў.

Праз тыдзень пасля інцыдэнту ў родным горадзе Буазізі Мензель-Бурзаяне (каля 16 км ад Сідзі-Бузіда) успыхнулі масавыя дэманстрацыі. Пратэстанты грамілі дзяржустановы, паліцэйскія ўчасткі і аўтамабілі. У горад былі сцягнуты дадатковыя сілы правапарадку. У выніку разгону дэманстрантаў, супраць якіх была прыменена агнястрэльная зброя, адзін чалавек загінуў, яшчэ дзесяцёх з раненнямі рознай цяжкасці даставілі ў бальніцу. У горадзе была ўведзена каменданцкая гадзіна.

4 студзеня народная незадаволенасць успыхнула з новай сілай. Дэманстрацыі ахапілі ўсю краіну. Колькасць загінуўшых падчас сутыкненняў з паліцыяй дасягнула дзясяткаў. Прэзідэнт Туніса Зін эль-Абідзін Бен Алі некалькі разоў звяртаўся да народа і ўрэшце пайшоў на саступкі — пагадзіўся не балатавацца на прэзідэнцкую пасаду ў шосты раз запар. Але пратэсты разрасталіся і позна вечарам 14 студзеня прэзідэнт раптоўна пакінуў Туніс, уцёкшы з сям’ёй у Саудаўскую Аравію[2].

Пачатак «арабскай вясны»

[правіць | правіць зыходнік]

Эйфарыя з Туніса перакінулася на іншыя арабскія краіны. У многіх з іх пратэсты і галодныя бунты не былі рэдкасцю, але мала хто верыў у магчымасць звяржэння правіцелей, якія знаходзіліся ва ўладзе дзесяцігоддзямі . «Жасмінавая рэвалюцыя» (назва, пад якой сталі вядомыя туніскія пратэсты) паслужыла прыкладам для астатніх. «Арабская вясна» пачалася. Хваля пратэстных выступаў перакінулася на іншыя краіны[2].

18 студзеня 2010 года шасцёра егіпцян здзейснілі самагубства. Гэта наглядна прадэманстравала вастрыню праблем, якія стаяць перад егіпецкім грамадствам. 25 студзеня пачаліся пратэсты на плошчы Тахрыр у Каіры. Супраць прэзідэнта Мубарака аб’ядналася ўся апазіцыя, ад умераных лібералаў да радыкальных ісламістаў.

11 лютага, менш чым праз месяц пасля ўцёкаў Бэн Алі з Туніса, у адстаўку ў выніку народных пратэстаў пайшоў прэзідэнт Егіпта Хосні Мубарак[3].

Развіццё падзей

[правіць | правіць зыходнік]

У лютым 2011года беспарадкі ахапілі большую частку арабскага Усходу. Хваляванні праходзілі ў Іарданіі, Алжыры, Марока, Ліване, Амане, Самалі, Сірыі[3].

У Лівіі апазіцыя выступіла супраць улады дыктатара Муамара Кадафі. У канфлікт неўзабаве ўмяшаўся Захад, які зрабіў стаўку на апазіцыю і падтрымаў арганізаваныя паўстанцкія атрады сіламі НАТА. У выніку прыхільнікі Кадафі былі разгромленыя, а сам дыктатар забіты паўстанцамі. Краіна пагрузілася ў хаос грамадзянскай вайны і галечу[3].

Прэзідэнт Сірыі Башар Асад змог захаваць уладу, шмат у чым таму, што, гледзячы на ​​прыклад Лівіі, палітыкі з розных краін шукалі кампрамісы для вырашэння сірыйскай праблемы. У прыватнасці, Расія і Кітай неаднаразова накладалі вета на любыя рэзалюцыі Савета бяспекі ААН, якія маглі б прывесці да замежнай інтэрвенцыі ў Сірыю. Тым не менш трагічных наступстваў «арабскай вясны» Сірыі пазбегнуць не ўдалося. У краіне пачалася грамадзянская вайна[2].

Негвалтоўныя пратэсты ў Емене пачаліся ў лютым 2011 года — жаданне перамен вывела на вуліцы гарадоў мільёны людзей. Дэманстранты патрабавалі дэмантажу існуючага рэжыму і пераходу да дзяржавы, заснаванай на сучасных грамадзянскіх формах праўлення і прынцыпе падзелу ўладаў. Галоўнымі цэнтрамі падзей сталі найбуйнейшыя гарады Поўначы (Сана і Таіз) і Поўдня (Адэн і Мукала).

Праз два месяцы патрабаванні дэманстрантаў падвергліся карэкціроўцы. На Поўдні сталі дамінаваць сепаратысцкія настроі. На Поўначы частка лідэраў зрабіла стаўку на ісламісцкую рыторыку. У лістападзе пры пасярэдніцтве манархій Персідскага заліва прэзідэнт Салех падпісаў з апазіцыяй дамову пра перадачу ўлады. У лютым 2012 года прэзідэнтам краіны на пераходны перыяд быў абраны Абд Рабу Мансур аль-Хадзі. Новымі ўладамі быў зацверджаны праект стварэння федэратыўнай дзяржавы ў складзе шасці правінцый.

Супраць гэтай ініцыятывы выступілі хусітымусульмане-шыіты, якія пражываюць на поўначы Емена. Незадаволенасць хусітаў справакавала новы віток узброенага канфлікту — у студзені 2015 года яны захапілі сталіцу краіны Сану. Прэзідэнт Емена быў змушаны звярнуцца да манархій Персідскага заліва з заклікам умяшацца ў сітуацыю. 26 сакавіка 2015 года кааліцыя арабскіх дзяржаў на чале з Саудаўскай Аравіяй пачала ваенна-паветраную аперацыю супраць мяцежнікаў[2].

У Бахрэйне падзеі «арабскай вясны» насілі рэлігійна-палітычны характар. У масавых пратэстах, якія пачаліся ў лютым 2011 года, бралі ўдзел у асноўным шыіты, якія складаюць каля 70% насельніцтва каралеўства. Яны патрабавалі прадастаўлення ім больш шырокіх магчымасцей для ўдзелу ў палітычным жыцці краіны і адстаўкі дзеючага ўрада.

Кіруючая суніцкая сям’я Аль-Халіфа вырашыла не ісці на саступкі пратэстоўцам, праваахоўныя органы прымянялі сілу для падаўлення маніфестацый. Для спынення беспарадкаў і ўнутрыпалітычнай стабілізацыі Бахрэйн быў змушаны звярнуцца за дапамогай да Савета супрацоўніцтва арабскіх дзяржаў Персідскага заліва. У сакавіку 2011 года на тэрыторыю краіны быў уведзены воінскі кантынгент гэтай арганізацыі[2].

Акрамя Бахрэйна, рэжым выстаяў у Саудаўскай Аравіі, Кувейце, Амане, Іарданіі, Алжыры, Марока, Судане. У кожнай са згаданых краін быў свой досвед пераадолення крызісу. У чымсьці ўладам прыйшлося пайсці на рэальныя саступкі, дзесьці зрабіць выгляд, што яны гатовыя да кампрамісаў, у багатых нафтаздабываючых арабскіх краінах незадаволенасць «залілі» грашыма, адразу збіўшы любыя рэвалюцыйныя настроі.

Асабліва характэрны прыклад Алжыра, дзе дэманстрацыі не дасягнулі значных поспехаў, як у суседніх краінах, не толькі праз прынятыя уладамі меры, але і дзякуючы перажытаму ў 1990-я гады горкаму досведу грамадзянскай вайны і ісламісцкага тэрору. Расхістваць сітуацыю ў краіне, якая толькі пачала выбірацца з хаосу, ахвочых практычна не было. Асцярогі, што ісламісцкі тэрор можа паўтарыцца, і раз’яднанасць апазіцыі не далі алжырцам паўтарыць шлях сваіх суседзяў.

Аднак адна з асноўных прычын, чаму ўлады ў вышэйзгаданых краінах выстаялі, — адсутнасць знешніх сіл, якія актыўна расхіствалі сітуацыю, як гэта было ў Лівіі і Сірыі[2].

Іншыя наступствы

[правіць | правіць зыходнік]

Па выніках 2011 года страты рэгіёна ў сярэднім склалі 6% ВУП, а рост коштаў на сыравіну, наадварот, павялічыўся, паколькі сярод удзельнікаў «арабскай вясны» было шмат імпарцёраў нафты. Найбольшы скачок цэн на чорнае золата быў зафіксаваны падчас рэвалюцыі ў Лівіі.

Яшчэ адной праблемай стаў паток мігрантаў у Еўропу[4].

Пачатак хваляванняў

Краіна

Канец хваляванняў

Выгляд пратэстаў

Наступствы

Колькасць загінуўшых

17 снежня 2010

Туніс Туніс

14 студзеня 2011

Самаспаленне Махамеда Буазізі, масавыя дэманстрацыі, агульнанацыянальны пратэст

Звяржэнне ўрада, прэзідэнт Зін эль-Абідзін Бен Алі і яго сям’я ўцяклі з краіны (14 студзеня 2011)

219[5][6]

28 снежня 2010

Алжыр Алжыр

24 лютага 2011

Масавыя дэманстрацыі

Прэзідэнт Абдэль Азіз Бутэфліка адмяніў рэжым надзвычайнага становішча, якое доўжылася 19 гадоў (3 лютага 2011)[7]

8[8]

13 студзеня 2011

Лівія

20 кастрычніка 2011

Пратэсты па ўсёй краіне супраць 40-гадовага кіравання Муамара Кадафі, якія перараслі ў грамадзянскую вайну і інтэрвенцыю

Забойства Муамара Кадафі, пераход улады да Нацыянальнага пераходнага Савета, ліквідацыя Джамахірыі

50 000[9]

14 студзеня 2011

Іарданія Іарданія

Невялікія пратэсты

Кароль Абдала II распусціў урад (1 лютага 2011)

2[10][11]

17 студзеня 2011

Маўрытанія Маўрытанія

17 студзеня 2011

Самаспаленне

3[12]

17 студзеня 2011

Судан Судан

Невялікія пратэсты, рэферэндум па пытанні незалежнасці Паўднёвага Судана

Прызнанне незалежнасці Паўднёвага Судана

1[13]

17 студзеня 2011

Аман Аман

31 мая 2011

Пратэсты, беспарадкі

Султан Кабус бен Саід перадаў частку паўнамоцтваў парламенту[14]

6[15]

18 студзеня 2011

Емен Емен

27 лютага 2012

Нязгода ўрада з палітыкай прэзідэнта[16], масавыя дэманстрацыі[17][18]

Прэзідэнт Алі Абдула Салех перадаў паўнамоцтвы віцэ-прэзідэнту краіны (23 лістапада 2011)[19]

1500[20]

21 студзеня 2011

Саудаўская Аравія Саудаўская Аравія

21 снежня 2012

Самаспаленне[21], дэманстрацыі[22]

Кароль Абдала ібн Абдэль Азіз ас-Сауд паабяцаў выдаткаваць 16 мільярдаў долараў на сацыяльныя выплаты[23]

10[24][25][26][27][28]

25 студзеня 2011

Егіпет Егіпет

11 лютага 2011

Масавыя пратэсты і паўстанні

Змена ўрада (29 студзеня 2011)
Адстаўка Хосні Мубарака з пасады прэзідэнта (11 лютага 2011)[29]

887[30][31]

26 студзеня 2011

Сірыя Сірыя

29 ліпеня 2011

Самаспаленьне, масавыя пратэсты, беспарадкі

Прэзідэнт Башар Асад адмяніў рэжым надзвычайнага становішча, якое доўжылася 48 гадоў

з боку праўрадавых сіл — 400-500 забітых
з боку апазіцыі — 1800—2100 забітых, тысячы параненых

20 лютага 2011

Марока Марока

20 лютага 2011

Самаспаленьне, пратэсты[32]

Кароль Мухамед VI звярнуўся да сваіх падданых з прамовай, у якой паведаміў пра намер правесці кардынальную канстытуцыйную рэформу[33]

9[34][35]

1 лютага 2011

Джыбуці Джыбуці

1 лютага 2011

Невялікія пратэсты

2[36]

13 лютага 2011

Самалі Самалі

Невялікія пратэсты

5[37]

4 лютага 2011

Бахрэйн Бахрэйн

18 сакавіка 2011

Пратэсты, беспарадкі

Кароль Хамад ібн Іса Аль Халіфа абвясціў, што дзяржава выплаціць па 1000 бахрэйнскіх дынараў кожнай сям’і (11 лютага)

86[38]

10 лютага 2011

Ірак Ірак

Дэманстрацыі

35[39]

18 лютага 2011

Кувейт Кувейт

28 лістапада 2011

Невялікія пратэсты

Улады Кувейта павысілі зарплаты дзяржслужачым, павялічылі студэнцкія стыпендыі, а таксама выплацілі карэнным кувейтцам гранты[40]

0

26 лютага 2011 Заходняя Сахара Невялікія пратэсты, беспарадкі 56
27 лютага 2011 Ліван Ліван Невялікія пратэсты 17

11 сакавіка 2011

Азербайджан Азербайджан

11 верасня 2011

Грамадзянскі супраціў, дэманстрацыі, галадоўкі

Прэзідэнт Ільхам Аліеў не выканаў патрабаванні апазіцыі, пратэсты былі задушаныя, 469 дэманстрантаў было арыштавана

0

  1. Korotayev A., Zinkina J. Egyptian Revolution: A Demographic Structural Analysis. Middle East Studies Online Journal. Vol.2. N5. 2011. P.57-95.
  2. а б в г д е От «Арабской весны» до третьей мировой войны (руск.)
  3. а б в Арабская вясна: як усё пачалося і чым скончылася
  4. «Арабская весна»: вооруженные бунты, свергнутая власть и последствия (руск.)
  5. Tunisia protests against Ben Ali left 200 dead, says UN Архівавана 23 красавіка 2011., BBC, February 1, 2011. (англ.)
  6. "4 dead in Tunisia after renewed violence". CTV News. 2011-02-27. Архівавана з арыгінала 2011-02-28.
  7. Algeria to lift emergency powers' (англ.). Al-Jazeera (3 лютага 2011). Архівавана з першакрыніцы 13 ліпеня 2012. Праверана 3 лютага 2011.
  8. Obama Poised to Step Up Criticism of Mubarak If Crackdown Is Intensified — Bloomberg. Архівавана з першакрыніцы 29 студзеня 2011. Праверана 28 верасня 2017.
  9. "Al menos 50,000 personas han muerto en Libia, aseguran los rebeldes". CNN Mexico. 2011-08-31. Архівавана з арыгінала 2011-09-18.
  10. خبرني :|نبض الشارع : توقيف 21 شخصا على خلفية احداث الداخلية. Khaberni.com. Архівавана з першакрыніцы 13 ліпеня 2012. Праверана 28 кастрычніка 2011.
  11. Jordan protest turns violent. Al Jazeera. Архівавана з першакрыніцы 13 ліпеня 2012. Праверана 28 кастрычніка 2011.
  12. Mauritania's Bouazizi died today. Dekhnstan.wordpress.com (23 студзеня 2011). Архівавана з першакрыніцы 13 ліпеня 2012. Праверана 28 кастрычніка 2011.
  13. Sudanese student dies after protests-activists(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 9 лютага 2011. Праверана 18 верасня 2011.
  14. BBC Russian — Лента новостей — Султан Омана передаст после протестов часть полномочий парламенту
  15. Protesters defy crackdown in Oman — Middle East — Al Jazeera English. Архівавана з першакрыніцы 1 сакавіка 2011. Праверана 28 лютага 2011.
  16. Bryan, Angie (2009-12-28). "Yemeni tribal leader: for Saleh, Saudi involvement in Sa'ada comes not a moment too soon"(англ.). WikiLeaks. Архівавана з арыгінала 2011-01-30. Праверана 2011-01-31.
  17. "Yemenis in anti-president protest"(англ.). Irish Times. 2011-01-27. Архівавана з арыгінала 2012-12-04.
  18. BAKRI, NADA (27 Jan 2011). "Thousands in Yemen Protest Against the Government"(англ.). The New York Times. Архівавана з арыгінала 2018-07-14.
  19. Yemen President Ali Abdullah Saleh 'to quit in 2013' (англ.). BBC News (2 лютага 2011). Архівавана з першакрыніцы 13 ліпеня 2012. Праверана 2 лютага 2011.
  20. Yemen says more than 2,000 killed in uprising
  21. Man dies after setting himself on fire in Saudi Arabia (англ.). BBC News (23 студзеня 2011). Архівавана з першакрыніцы 13 ліпеня 2012. Праверана 23 студзеня 2011.
  22. Flood sparks rare action (англ.)(недаступная спасылка). Montreal Gazette (29 студзеня 2011). Архівавана з першакрыніцы 1 лютага 2011. Праверана 29 студзеня 2011.
  23. Saudi Arabia’s King Abdullah promises $36 billion in benefits. Архівавана з першакрыніцы 3 сакавіка 2011. Праверана 28 верасня 2017.
  24. "Man dies after setting himself on fire in Saudi Arabia". BBC News. 2011-01-23. Архівавана з арыгінала 2011-01-25. Праверана 2011-01-23.
  25. "Report: Saudi Facebook activist planning protest shot dead". Monsters and Critics. Deutsche Presse-Agentur. 2011-03-02. Архівавана з арыгінала 2011-03-02. Праверана 2011-03-02.
  26. "Saudi Arabia: Renewed Protests Defy Ban". Human Rights Watch. 2011-12-30. Архівавана з арыгінала 2012-01-07. Праверана 2012-01-07.
  27. "Saudi forces clash with protesters in Qatif". Al Jazeera. 2012-01-13. Архівавана з арыгінала 2012-01-14. Праверана 2012-01-14.
  28. "Saudi forces kill another protester". Press TV. 2012-01-27. Архівавана з арыгінала 2012-01-27. Праверана 2012-01-27.
  29. Лента.ру: Мубарак ушел в отставку. Архівавана з першакрыніцы 14 лютага 2011. Праверана 11 лютага 2011.
  30. 846 killed in Egypt uprising(недаступная спасылка) (20 красавіка 2011). Архівавана з першакрыніцы 23 красавіка 2011. Праверана 20 красавіка 2011.
  31. Egypt protests: Death toll rises to 41. Архівавана з першакрыніцы 19 снежня 2011. Праверана 11 снежня 2011.
  32. Region’s Protests Spread to Morocco — WSJ.com. Архівавана з першакрыніцы 26 красавіка 2011. Праверана 20 лютага 2011.
  33. Король Марокко пообещал народу конституционную реформу. Архівавана з першакрыніцы 15 красавіка 2011. Праверана 25 красавіка 2011.
  34. Yemen: Death Toll There at 11, Morocco: Five pro-democracy protesters dead(недаступная спасылка). Eagainst.com. Архівавана з першакрыніцы 23 лютага 2011. Праверана 26 красавіка 2011.
  35. Man beaten to death by Police at Teachers Protest in Rabat, Morocco. March 26th, 2011 — Videos. Архівавана з першакрыніцы 13 ліпеня 2011. Праверана 26 красавіка 2011.
  36. Mass arrests stopped further Djibouti protests(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 5 сакавіка 2011. Праверана 12 красавіка 2011.
  37. Somalia — Government Forces Fire on Demonstrators, Killing 5 — NYTimes.com. Архівавана з першакрыніцы 7 жніўня 2017. Праверана 28 верасня 2017.
  38. en:Casualties of the 2011 Bahraini uprising and its aftermath
  39. McCrummen, Stephanie (2011-02-26). "Iraq 'Day of Rage' protests followed by detentions, beatings". The Washington Post. Архівавана з арыгінала 2017-10-19. Праверана 2017-09-28.
  40. Кувейт раздал жителям $4 миллиарда Архівавана 24 сакавіка 2011. 16.02.2011

Глядзіце таксама

[правіць | правіць зыходнік]