Арманум
| Гісторыя Арменіі |
|---|
 |
Арманум — краіна, што згадваецца ў акадскіх і эблаіцкіх клінапісах. Палітычная гісторыя вядомая галоўным чынам па акадскіх крыніцах.
Асноўныя згадванні[правіць | правіць зыходнік]
Акадскія крыніцы[правіць | правіць зыходнік]
Па вядомым клінапісе Нарам-Суэна, дзе ён кажа пра паўсталыя супраць яго краіны, Арманум знаходзіцца недзе на поўначы, але нічога вызначанага[1]. Нават калі і былі поспехі, то яны насілі часовы характар. Мяркуючы па позным эпічным творы «Цар Куты» (то бок кутыеў), Нарам-Суэну даводзілася выпрабоўваць і гаркату паразы; у тэксце апісваецца, як ён тройчы пасылае войскі супраць варожай кааліцыі 70 цароў, у тым ліку і супраць Арманума (згадваецца ў хецкім варыянце клінапісу, побач з Уліванда), але ніводны ваяр не вяртаецца жывым. Уліванда знаходзілася ў раёне цяперашняга Дыярбекіра[2]. Ворагі Нарам-Суэна пры гэтым пазначаны як «уманманда (войскі Монд)», гэты тэрмін пазней ужываўся для пазначэння насельніцтва паўночна-ўсходніх краін у зоне азёр Ван і Урмія.
У іншым клінапісе Нарам-Суэн у прыватнасці кажа, што: «Бог даў яму Арманум і Эблу — Срэбныя горы і Верхняе моры». З надпісу выяўна, што ў складзе паўночных валоданні Эблы знаходзіліся ў тым ліку і Таўрскія горы. Мусібыць, што «Срэбныя горы» менавіта яны. Працягваючы лагічны ланцужок, лагічна выказаць здагадку, што «Верхняе мора» ў сваю чаргу прыналежала Армануму. Пад паняткам «Верхняе мора» акадскія клінапісу адназначна маюць на ўвазе возера Ван, бо, прыкладам, Міжземнае мора ў іх называецца «Мора Амуру», а пра Чорнае мора яны зусім маўчаць.
У адным з клінапісаў Нарам-Суэн кажа пра тое, што скарыў краіну Сімурум, якая знаходзілася ў паўночнай Месапатаміі, і паланіў кіраўнікоў Сімурума і Армені. Характэрна, што Нарам-Суен кажа ўсяго толькі пра заваяванне Сімурума, але пра паланенне таксама і валадара Арманума. З гэтага можа вынікаць, што краіна Арманум знаходзілася паўночней Сімурума, то бок Сімурум знаходзілася паміж Акадам і Арманум.
У некаторых сваіх клін вопісах Нарам-Суэн называе сябе тытулам: «Заваёўнік Арманума і Эблы».
Мяркуючы па іншых надпісах, Нарах-Суэн зусім разбурыў «Эблу і Арманум» і знішчыў Эблаитское царства пры яго апошнім цару Ібі-Закіру, пра што апавядае сапраўдны надпіс кіраўніка Арманума Рышы-Тэшуба (Рэд-Адада).
Эблаітцкія крыніцы[правіць | правіць зыходнік]
Разбурэнне Эблы ў акадскую эпоху пацверджана археалагічна. Арманум пад гэтай назвай у дакументах з Эблы не названы, але, магчыма, ён ідэнтычны часта згадванаму ў іх Армі. У адным эблаіцкім клінапісе Арме згадваецца па кірунку гарадоў Эбла-Рулі. Рулі знаходзілася пасля Урсу, але да Ірыды і Харана. То бок лагічна выказаць здагадку знаходжання Арманума ў раёне цяперашняй Урфы.