Перайсці да зместу

Архідыяцэзія Маці Божай з цэнтрам у Маскве

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Архідыяцэзія Маці Божай з цэнтрам у Маскве
лац.: Archidioecesis Moscoviensis Matris Dei
руск.: Архиепархия Матери Божией с центром в Москве
Герб
Рымскі абрад
Галоўны горад Масква
Краіна  Расія
Дата заснавання 11 лютага 2002
Кафедральны сабор Архікафедральны сабор Беззаганнага Зачацця Найсвяцейшай Дзевы Марыі
Мітраполія Мітраполія Маці Божай з цэнтрам у Маскве
Дыяцэзіі-суфраганы Дыяцэзія Святога Іосіфа з цэнтрам у Іркуцку
Дыяцэзія Святога Клімента з цэнтрам у Саратаве
Праабражэнская дыяцэзія з цэнтрам у Новасібірску
Парафій 63
Іншых пастырскіх цэнтраў 46
Тытул іерарха Арцыбіскуп-Мітрапаліт архідыяцэзіі Маці Божай з цэнтрам у Маскве[d]
Іерарх Паала Пецы
Дыяцэзіяльных прэсвітараў 29
Прэсвітараў з іншых дыяцэзій 34
Прэсвітараў з ордэнаў ці кангрэгацый 71
Сталых дыяканаў 1
Свецкіх манахаў 16
Манашак 134
Плошча дыяцэзіі 2 629 000 км²
Насельніцтва дыяцэзіі 58 820 000 чал.
Колькасць каталікоў каля 200 000 чал. (рымскага абраду)
Доля каталікоў 0,3 %
Афіцыйны сайт cathmos.ru (руск.)
Карта
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

А́рхідыяцэ́зія Ма́ці Бо́жай з цэ́нтрам у Маскве́ (лац.: Archidioecesis Moscoviensis Matris Dei, руск.: Архиепархия Матери Божией с центром в Москве) — рымска-каталіцкая архідыяцэзія, якая ўваходзіць у склад аднайменнай мітраполіі і мае цэнтр (кафедру) у Маскве. Яна ахоплівае сваёй тэрыторыяй рэгіёны поўначы еўрапейскай часткі Расіі.

У перыяд існавання Расійскай імперыі тэрыторыя сучаснай архідыяцэзіі Маці Божай з цэнтрам у Маскве знаходзілася ў складзе Магілёўскай мітраполіі, а рэзідэнцыя мітрапаліта была пры гэтым у Санкт-Пецярбургу. Апошнім іерархам, які займаў гэту кафедру, быў арцыбіскуп Ян Цепляк, які быў арыштаваны савецкімі ўладамі і прысуджаны да смяротнай кары, аднак праз ціск міжнароднай супольнасці прысуд быў заменены на 10 гадоў пазбаўлення свабоды, а ўжо ў наступным годзе арцыбіскупа Цепляка выслалі з тэрыторыі СССР.

У пачатку 1926 года Папа Пій XI прыняў рашэнне таемна надзяліць некалькіх прэсвітараў, што засталіся ў СССР на свабодзе, біскупскай хіратоніяй, каб такім чынам адрадзіць каталіцкую іерархію на тэрыторыі краіны. З гэтай мэтай у Савецкі Саюз таемна прыбыў рукапакладзены ў біскупскі сан мансеньёр Мішэль Д'Эрбіньі, які 21 красавіка 1926 года ў Маскве таемна пасвяціў у біскупы айца Пія Эжэна Невё (гэты асумпцыяніст служыў на ўсходзе сучаснай Украіны). 3 кастрычніка 1926 года аб гэтай хіратоніі было заяўлена публічна (зрэшты, савецкі ўрад ужо ведаў пра яе), а біскуп Невё афіцыйна заступіў на пасаду Апостальскага адміністратара Масквы. У зону яго адказнасці ўваходзіла амаль уся тэрыторыя Расіі (на якой, акрамя самога Невё, знаходзіліся яшчэ тры апостальскія адміністратары ў сане біскупаў, якім таксама надзяліў хіратонію Мішэль Д'Эрбіньі), уключна з каталікамі як лацінскіх, так і візантыйскага абрадаў (якіх узначальваў блаславёны экзарх Леанід Фёдараў, які знаходзіўся у той момант у зняволенні на Салаўках). У 1932 годзе біскуп Невё таемна злучыў з Каталіцкай Царквой праваслаўнага епіскапа Варфаламея (Рэмава), які быў прызначаны яго памочнікам, але ў 1935 годзе быў арыштаваны і расстраляны ў Бутырскай турме. 31 ліпеня 1936 года біскуп Невё быў вымушаны выехаць у Францыю на лячэнне, аднак па сканчэнні курсу прадпісаных медыцынскіх працэдур так і не змог атрымаць савецкую візу.

У выніку арыштаў святароў і зачынення цэркваў к 19371938 гадам на тэрыторыі Расіі засталіся толькі два дзеючыя каталіцкія храмы (адзін у Маскве і адзін у Ленінградзе). У іх служылі святары, якія з'яўляліся капеланамі пасольстваў замежных дзяржаў, а з 1950 года — прызначаныя арцыбіскупам Рыжскім.

13 красавіка 1991 года на тэрыторыі Расіі былі створаныя апостальскія адміністратуры для каталікоў лацінскага абраду Еўрапейскай Расіі з цэнтрам у Маскве (Administratio apostolica Russiae Europaeae Latinorum) і Сібіры з цэнтрам у Новасібірску (Administratio apostolica Siberiae Latinorum). Апостальскім адміністратарам першай з іх быў прызначаны тытулярны арцыбіскуп Гіпон-Дыярыцкі Тадэвуш Кандрусевіч, другой — тытулярны біскуп Бульнскі Іосіф Верт SJ.

З 23 сакавіка 1998 года дапаможным біскупам апостальскай адміністратуры Еўрапейскай Расіі быў тытулярны біскуп Кузірскі Клеменс Пікель.

23 лістапада 1999 года з апостальскай адміністратуры Еўрапейскай Расіі была вылучана Адміністратура Поўдня Еўрапейскай Расіі (Administratio apostolica Russiae Europaeae Meridionalis Latinorum) з цэнтрам у Саратаве, якую ўзначаліў біскуп Клеменс Пікель, а сама апостальская адміністратура Еўрапейскай Расіі была перайменавана ў апостальскую адміністратуру Поўначы Еўрапейскай Расіі (Administratio apostolica Russiae Europaeae Septentrionalis Latinorum). Некалькі раней, 18 мая 1999 года, з апостальскай адміністратуры Сібіры была вылучана апостальская адміністратура Усходняй Сібіры з цэнтрам у Іркуцку (Administratio apostolica Siberiae Orientalis Latinorum), якую ўзначаліў біскуп Ежы Мазур, а сама апостальская адміністратура Сібіры была перайменавана ў Апостальскую адміністратуру Заходняй Сібіры (Administratio apostolica Siberiae Occidentalis Latinorum).

11 лютага 2002 года ўсе чатыры Апостальскія адміністратуры Расіі былі ўзведзеныя ў статус дыяцэзій (епархій). Пры гэтым яны атрымалі назвы не ў гонар гарадоў, у якіх знаходзіліся іх кафедры (як гэта звычайна прынята рабіць у Каталіцкай Царкве), а ў гонар імёнаў святых (Маці Божай — у Маскве, Святога Іосіфа — у Іркуцку, Святога Клімента — у Саратаве) або хрысціянскіх свят (Праабражэнне Гасподняе — у Новасібірску). Такая незвычайная для Каталіцкай Царквы практыка тлумачылася экуменічнымі матывамі: такім чынам не ствараліся «паралельныя структуры» з тымі ж самымі назвамі, што і ў існуючых епархій Рускай Праваслаўнай Царквы.

Такім чынам, арцыбіскуп Тадэвуш Кандрусевіч стаў першым Мітрапалітам мітраполіі Маці Божай з цэнтрам у Маскве, у склад якой уваходзілі архідыяцэзія Маці Божай з цэнтрам у Маскве, а таксама тры суфраганныя дыяцэзіі: дыяцэзія Святога Іосіфа з цэнтрам у Іркуцку, дыяцэзія Святога Клімента з цэнтрам у Саратаве, Праабражэнская дыяцэзія з цэнтрам у Новасібірску.

21 верасня 2007 года арцыбіскуп Тадэвуш Кандрусевіч быў накіраваны для служэння ў Беларусь, каб узначаліць там Мінска-Магілёўскую мітраполію (гэты рэдкі прыклад у практыцы Каталіцкай Царквы, калі адзін і той жа іерарх двойчы за жыццё быў мітрапалітам, прычым яшчэ і на тэрыторыі дзвюх суседніх краін). У той жа дзень другім Мітрапалітам мітраполіі Маці Божай з цэнтрам у Маскве быў прызначаны (на той момант яшчэ прэсвітар) Паала Пецы FSCB, які прыняў біскупскую хіратонію і заступіў на пасаду (адбыўся інгрэс) 27 кастрычніка 2007 года.

Кафедральны сабор

[правіць | правіць зыходнік]
Архікафедральны сабор Беззаганнага Зачацця Найсвяцейшай Дзевы Марыі ўвечары (здымак 2019 года).

У Апостальскай адміністратуры Еўрапейскай Расіі своеасаблівым аналагам кафедральнага сабора (бо біскупская кафедра як гэтакая не была заснавана, хаця адміністратурай і кіраваў біскуп) з'яўлялася адзіная каталіцкая царква Масквы, што дзейнічала ў той час, — касцёл Святога Людовіка Французскага на вуліцы Малая Лубянка (названы ён быў у гонар Святога Людовіка IX, караля Францыі). У 1996 годзе вернікам быў вернуты касцёл Беззаганнага Зачацця Найсвяцейшай Дзевы Марыі на Малой Грузінскай вуліцы, пабудаваны ў 1911 годзе і канфіскаваная савецкімі ўладамі ў 1938 годзе. Пасля завяршэння грунтоўнай рэстаўрацыі, 12 снежня 1999 года храм быў рэкансекраваны і стаў служыць галоўнай царквой апостальскай адміністратуры Поўначы Еўрапейскай Расіі, а пасля павышэння яе да статусу архідыяцэзіі Маці Божай з цэнтрам у Маскве — кафедральным саборам гэтай структурнай рымска-каталіцкай адзінкі.

Адміністрацыйны падзел

[правіць | правіць зыходнік]

У практыцы Рымска-Каталіцкай Царквы дыяцэзіі такога вялікага памеру, як архідыяцэзія Маці Божай з цэнтрам у Маскве, сустракаюцца даволі рэдка. Таму дзеля зручнасці кіравання архідыяцэзія Маці Божай з цэнтрам у Маскве падзелена на тры ўмоўныя рэгіёны: цэнтральны, паўночна-заходні (умоўным «дэканам» з'яўляецца Стэфан Кацінель) і заходні. З пункту гледжання жа кананічнага права архідыяцэзія дзеліцца на 5 дэканатаў (уся інфармацыя пададзена па стане на пачатак 2021 года):

  • Цэнтральны дэканат;
  • Заходні дэканат;
  • Паўночны дэканат;
  • Усходні дэканат;
  • Паўднёвы дэканат.

Цэнтральны дэканат

[правіць | правіць зыходнік]

Ахоплівае пераважна цэнтральную і, часткова, паўночную частку архідыяцэзіі, прычым найбуйнейшая колькасць парафій і іншых пастырскіх пунктаў знаходзіцца на тэрыторыі Масквы. Па стане на пачатак 2021 года дэканам з'яўляецца айцец Дарыуш Пеляк SVD, які пражывае ў Маскве. На тэрыторыі дэканата дзейнічаюць наступныя парафіі, пастырскія пункты і этна-лінгвістычныя рымска-каталіцкія рэлігійныя абшчыны:

  • Архангельск: парафія Святых Апосталаў Пятра і Паўла (пробашч — айцец Ёзаф Роман SVD);
  • Волагда: парафія Успення Маці Божай (пробашч — айцец Томаш Клявань SVD);
  • Масква: архікафедральны сабор Беззаганнага Зачацця Найсвяцейшай Дзевы Марыі (пробашч — айцец Уладзімір Кабак SDB, служаць таксама айцец Аўгустын Дзендзель SDB, айцец Дарыуш Гойка SDB, айцец Кшыштаф Цабала SDB, айцец Кшыштаф Нясторук SDB, айцец Матэуш Капанецкі SDB і ксёндз Іван Калеснікаў, дапамагаюць абслугоўваць верных сёстры-салезіянкі і сёстры ад Ангелаў);
  • Масква: парафія «Святы Андрэй Кім» (пробашч — ксёндз Сон Чу О);
  • Масква: парафія Маці Божай Добрай Надзеі (пробашч — айцец Майкл Раян SM);
  • Масква: парафія Святога Людовіка (пробашч — айцец Вячаслаў Гарохаў AA, служаць таксама айцец Чэлестэ П'янецэ AA, айцец Джамп'ера Каруза FSCB і ксёндз Чан Дык Лонг);
  • Масква: парафія Святой Вольгі (пробашч — айцец Дарыуш Пеляк SVD, служаць таксама айцец Анатоль Гамза SVD і айцец Тхань Нгуен SVD);
  • Масква: парафія Святых Апосталаў Пятра і Паўла (адміністратар — ксёндз Ігар Кавалеўскі, служаць таксама ксёндз Дзмітрый Мішанёў, ксёндз Фернанда Вера, айцец Себасцьян Прыета Сілва SJ, айцец Тадэвуш Драздовіч SJ, айцец Штэфан Ліпкэ SJ, дапамагаюць абслугоўваць верных сёстры-місіянеркі Святой Сям'і);
  • Пскоў: парафія Найсвяцейшай Тройцы (пробашч — мансеньёр Кшыштаф Каралеўскі, вікарый — айцец Якуб Блашчышын SVD);
  • Смаленск: парафія Беззаганнага Зачацця Найсвяцейшай Дзевы Марыі (пробашч — айцец Пталамеуш (Яцак) Кучмік OFM, айцец Канізій (Лукаш) Конкал OFM, айцец Леапольд (Бартламей) Марак OFM);
  • Цвер: парафія Праабражэння Гасподняга (пробашч — мансеньёр Збігнеў Круль, вікарый — ксёндз Марак Тачыкоўскі);
  • Ухта, Рэспубліка Комі: парафія Святой Тэрэзы з Лізье (абслугоўвае айцец Тадэвуш Драздовіч SJ).

Пастырскія пункты

[правіць | правіць зыходнік]

Этна-лінгвістычныя рымска-каталіцкія рэлігійныя абшчыны

[правіць | правіць зыходнік]

Заходні дэканат

[правіць | правіць зыходнік]

Ахоплівае самую заходнюю частку архідыяцэзіі Маці Божай з цэнтрам у Маскве — Калініградскую вобласць, якая, фактычна, геаграфічна адарваная ад усёй яе іншай тэрыторыі. Нягледзячы на свой малы памер, з гістарычных і геаграфічных прычын на тэрыторыі дэканата маецца адносна вялікая (для Расіі) колькасць каталікоў рымскага абраду. Доўгія гады, ажно да смерці, дэканам з'яўляўся мансеньёр Ежы Стацкевіч. На тэрыторыі дэканата дзейнічаюць наступныя парафіі і пастырскія пункты:

  • Баграціёнаўск: парафія Святога Баніфацыя (пробашч — мансеньёр Уладзіслаў Урбановіч);
  • Балтыйск: парафія Найсвяцейшага Імя Марыі (пробашч — ксёндз Міхаіл Бушуеў);
  • Бальшакова, Слаўскі раён: парафія Святога Яна Хрысціцеля (пробашч — ксёндз Мілаш Кракоўскі, вікарый — ксёндз Аляксандр Домнікаў);
  • Гвардзейск: парафія Святога Іосіфа (адміністратар ― айцец Ежы Ягадзінскі SVD, служаць таксама айцец Валянцін Назаранкаў SVD і айцец Камілус Серан SVD, дапамагаюць абслугоўваць верных сёстры-назарэтанкі);
  • Гусеў: парафія Святога Апостала Андрэя (служыць ксёндз Тадэвуш Качмарак);
  • Залессе, Палескі раён: парафія Тройчы Цудоўнай Дзевы Марыі (абслугоўваюць айцец Ежы Ягадзінскі SVD і айцец Камілус Серан SVD);
  • Знаменск: парафія Маці Божай, якая бядуе (пробашч ― айцец Ежы Ягадзінскі SVD, вікарый ― айцец Валянцін Назаранкаў SVD);
  • Калінінград: парафія Святога Адальберта (адміністратар ― ксёндз Марак Каладзейскі, служаць таксама ксёндз Пётр Фідэрмак і ксёндз Марыа Бевераці, дапамагаюць абслугоўваць верных сёстры-дамініканкі);
  • Калінінград: парафія Святой Сям’і (пробашч ― ксёндз Аляксандр Крэўскі, дапамагаюць абслугоўваць верных сёстры шэнтацкія);
  • Красназнаменск: парафія Святога Антонія (пробашч ― ксёндз Мілаш Кракоўскі, вікарый ― ксёндз Аляксандр Домнікаў);
  • Мамонава: парафія Успення Найсвяцейшай Дзевы Марыі (пробашч ― ксёндз Генадзь Рабіханукаеў);
  • Неман: парафія Святога Духа (пробашч ― ксёндз Мілаш Кракоўскі, вікарый ― ксёндз Аляксандр Домнікаў);
  • Несцераў: парафія Найсвяцейшага Сэрца Ісуса (пробашч ― ксёндз Марыа Бевераці);
  • Азёрск: парафія Дабравешчання (пробашч ― айцец Андрэй Бука OFMConv.);
  • Адважнае, Гур’еўскі раён: парафія Божай Міласэрнасці (служыць мансеньёр Уладзіслаў Урбановіч);
  • Піянерскі: парафія Маці Божай Нястомнай Дапамогі (пробашч ― ксёндз Тадэвуш Качмарак);
  • Раздольнае, Баграціёнаўскі раён: парафія Нараджэння Найсвяцейшай Дзевы Марыі (служыць ксёндз Генадзь Рабіханукаеў);
  • Светлы: парафія Святых Апосталаў Пятра і Паўла (пробашч ― ксёндз Аляксандр Крэўскі, вікарый ― ксёндз Андрэй Пухаеў);
  • Слаўск: парафія Святога Францыска (пробашч ― ксёндз Мілаш Кракоўскі, вікарый ― ксёндз Аляксандр Домнікаў);
  • Савецк: парафія Уваскрасення Хрыста (пробашч ― ксёндз Мілаш Кракоўскі);
  • Чарняхоўск: парафія Святога Бруна (пробашч ― айцец Андрэй Бука OFMConv.);
  • Янтарны: парафія Маці Божай Міласэрнасці (служыць ксёндз Марак Каладзейскі).

Пастырскія пункты

[правіць | правіць зыходнік]
  • Ліпкі, Азёрскі раён: пастырскі пункт Святога Марціна (служаць айцец Станіслаў Вуйтовіч OFMConv. і айцец Андрэй Бука OFMConv.);
  • Палеск: пастырскі пункт (служыць айцец Ежы Ягадзінскі SVD, дапамагаюць абслугоўваць верных сёстры-назарэтанкі).

Паўночны дэканат

[правіць | правіць зыходнік]

Ахоплівае пераважна паўночна-заходнюю частку архідыяцэзіі, прычым найбуйнейшая колькасць парафій і іншых пастырскіх пунктаў знаходзіцца на тэрыторыі Санкт-Пецярбурга і ў яго наваколлі. Па стане на пачатак 2021 года дэканам з'яўляецца айцец Павел Крупа OP, які стала пражывае ў Санкт-Пецярбургу. На тэрыторыі дэканата дзейнічаюць наступныя парафіі, пастырскія пункты і этна-лінгвістычныя рымска-каталіцкія рэлігійныя абшчыны:

  • Вялікія Лукі, Пскоўская вобласць: парафія Святога Антонія (пробашч — ксёндз Уладзімір Цімашэнка);
  • Вялікі Ноўгарад: парафія Святых Апосталаў Пятра і Паўла (пробашч — ксёндз Сяргей Альхімёнак);
  • Гатчына, Ленінградская вобласць: парафія Маці Божай з гары Кармель (пробашч — айцец Аркадзь Грабоўскі SDB, служыць і айцец Андрэй Парубчын SDB);
  • Кастамукша, Рэспубліка Карэлія: касцёл Маці Божай Будслаўскай (гэта філіял парафіі Маці Божай Нястомнай Дапамогі ў Петразаводску, які абслугоўвае ксёндз Міхаіл Цымлякоў);
  • Луга, Ленінградская вобласць: парафія Святога Мікалая (пробашч — ксёндз Андрэй Пухаеў);
  • Мурманск: парафія Святога Архангела Міхаіла (пробашч — айцец Алехандра Хасэ Карбаха Олеа CMF);
  • Петразаводск: парафія Маці Божай Нястомнай Дапамогі (пробашч — ксёндз Міхаіл Цымлякоў, вікарый — айцец Яўген Гейнрыхс OP);
  • Санкт-Пецярбург: парафія Маці Божай Лурдскай (пробашч — ксёндз Стэфан Кацінель, вікарый — ксёндз Вадзім Шайкевіч, служыць таксама ксёндз Херарда Аквада, дапамагаюць абслугоўваць верных сёстры-місіянеркі Боскай Любові і сёстры-францішканкі, місіянеркі Марыі);
  • Санкт-Пецярбург: парафія Адведзін Найсвяцейшай Дзевай Марыяй Лізаветы (пробашч — айцец Міхаіл Маргефка SVD, вікарый — айцец Бальтазар Лукем SVD);
  • Санкт-Пецярбург: парафія Найсвяцейшага Сэрца Ісуса (парафію апякаюць брат Юліуш (Томаш Якуб) Башнянін OFM, айцец Лука Байна OFM, айцец Юрый Кавалера OFM, брат Бернардзін (Аляксей) Турман OFM);
  • Санкт-Пецярбург: парафія Святога Яна Хрысціцеля (пробашч — ксёндз Хасэ Франсіска Тэйхейра Гарсіа, вікарый — ксёндз Канстанцін Сцяпанаў, дапамагаюць абслугоўваць верных сёстры шэнштацкія);
  • Санкт-Пецярбург: парафія Святога Станіслава (пробашч — айцец Кшыштаф Пажарскі CCG, дапамагаюць абслугоўваць верных сёстры шэнштацкія);
  • Санкт-Пецярбург: парафія Святой Кацярыны Александрыйскай (пробашч — айцец Томаш Вытрвал OP, таксама служаць айцец Юрый Дарогін OP, айцец Рафал Ценжкоўскі OP, айцец Павел Крупа OP, айцец Габрыэль Вільчыньскі OP, дапамагаюць абслугоўваць верных сёстры-дамініканкі, місіянеркі Святога Сікста, сёстры-ўршулянкі).

Пастырскія пункты

[правіць | правіць зыходнік]

Этна-лінгвістычныя рымска-каталіцкія рэлігійныя абшчыны

[правіць | правіць зыходнік]

Усходні дэканат

[правіць | правіць зыходнік]

Ахоплівае тэрыторыі архідыяцэзіі на ўсход ад Масквы. Па стане на пачатак 2021 года дэканам з'яўляецца ксёндз Сяргей Зуеў, які стала пражывае ва Уладзіміры. На тэрыторыі дэканата дзейнічаюць наступныя парафіі і пастырскія пункты:

  • Бярэзнікі, Пермскі край: парафія «Марыя ― Царыца свету» (пробашч ― ксёндз Эрых Марыя Фінк);
  • Уладзімір: парафія Святога Ружанца Найсвяцейшай Дзевы Марыі (пробашч ― ксёндз Сяргей Зуеў);
  • Іванава: парафія Узнясення Гасподняга (пробашч ― Кшыштаф Цярэпка);
  • Кіраў: парафія Найсвяцейшага Сэрца Ісуса (пробашч ― ксёндз Гжэгаж Зваліньскі);
  • Кастрама: парафія Беззаганнага Зачацця Найсвяцейшай Багародзіцы (пробашч ― айцец Адам Юзаф Мадзейчык SVD);

Пастырскія пункты

[правіць | правіць зыходнік]
  • Дабранка, Пермскі край: пастырскі пункт (служыць ксёндз Дзмітрый Новасялецкі);
  • Іжэўск: пастырскі пункт (служыць ксёндз Дзмітрый Новасялецкі);
  • Краснавішарск, Пермскі край: пастырскі пункт (служыць ксёндз Эрых Марыя Фінк);
  • Кугалкі, Яранскі раён, Кіраўская вобласць: пастырскі пункт (служыць ксёндз Гжэгаж Зваліньскі);
  • Лойна, Верхнякамскі раён, Кіраўская вобласць: пастырскі пункт (служыць ксёндз Гжэгаж Зваліньскі);

Паўднёвы дэканат

[правіць | правіць зыходнік]