Асені

Балгарыя ў 1230 годзе пры Іване II Асені

Асе́ні (балг.: Асеневци) — дынастыя балгарскіх цароў, паміж 1187 і 1280 гадамі. Дынастыя заснавана братамі Пятром і Іванам Асенем, ад мянушкі якога і атрымала назву дынастыя. На мяжы 1185 і 1186 гадоў з-за павышэння падаткаў у Балгарыі пачынаецца паўстанне супраць Візантыі, якое ўзначалілі браты. У выніку перамогі паўстання было створана Другое Балгарскае царства, першымі кіраўнікамі якога і сталі браты.

Першыя цары з дынастыі Асень насілі тытул «цара балгараў і валахаў», у гады найвышэйшага росквіту дзяржавы цар Іван Асень II называў сябе «царом балгараў і грэкаў».

Паходжанне

Паходжанне дынастыі, асабліва нацыянальнасць трох братоў Асень (Пятра, Івана Асеня і Калаяна) застаюцца прадметам дыскусіі. Ёсць тры асноўныя гіпотэзы адносна іх паходжання:

1. Валашская тэорыя (румыны або арумуны) — заснавана на тым, што ў хроніках прама гаворыцца пра тое што браты — влахі
2. Балгарская тэорыя — заснавана на здагадцы, што браты влахі не па нацыянальнасці, а выхадцы з вобласці Валахія
3. Цюркская тэорыя (полаўцы або печанегі) — некаторыя імёны першых кіраўнікоў маюць цюркскае паходжанне. Напрыклад, Белгун (мянушка Івана Асеня) з'яўляецца вытворным ад цюркскага слова «bilgun», якое азначала «мудры».

Кіраўнікі з дынастыі Асень

Манумент Асенеўцы, Вяліка-Тырнава, скульптар праф. Крум Дамянаў

Іван Асень I	1187 — 1196	разам з братам заснаваў Другое Балгарскае царства
Пётр IV	1186 — 1197	разам з братам заснаваў Другое Балгарскае царства
Калаян	1197 — 1207	малодшы брат Пятра IV і Івана Асеня I
Барыл	1207 — 1218	сын сястры цара Калаяна
Іван Асень II	1218 — 1241	сын Івана Асеня I
Каламан I Асень	1241 — 1246	сын Івана Асеня II
Міхаіл I Асень	1246 — 1256	сын Івана Асеня II
Каламан II Асень	1256 — 1256	унук Івана Асеня I
Міца Асень	1256 — 1257
Канстанцін Асень Ціх	1257 — 1277
Іван Асень III	1279 — 1280	унук Івана Асеня II

Заўвага: строга кажучы, Міца Асень і Канстанцін Асень Ціх не з'яўляюцца прадстаўнікамі дынастыі Асеняў, з прычыны таго, што не былі звязаны крэўным сваяцтвам з братамі Асенямі. Міца Асень узяў імя Асень пры ўзыходжанні на прастол паколькі ён быў жанаты на Марыі, дачцы Івана Асеня II. Канстанцін Асень Ціх таксама ўзяў імя Асень пры каранацыі, каб падкрэсліць, што ён жанаты на ўнучцы цара Івана Асеня II.

Пасля цары Балгарыі часта падкрэслівалі сваю пераемнасць (часам уяўную) з дынастыяй Асеняў. Частка дынастыі Шышманаў (пачынаючы з цара Івана Аляксандра) таксама з'яўляецца нашчадкамі Асеняў (праз адну з дочак Івана Асеня II).

Літаратура

• Божилов, Ив. Фамилията на Асеневци (1186—1460). София, 1985 (1995). (балг.) 
• Асень // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.) . — СПб., 1890—1907.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Асені