Балтыйскі флот Расійскай імперыі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Балтыйскі флот.
Балтыйскі флот Расійскай імперыі
Балтыйскі флот у бітве пры Гангуце падчас Паўночная вайна
Гады існавання 1703—1917
Краіна  Расійская імперыя
Уваходзіць у РасіяВаенна-марскі флот Расійскай імперыі
Тып Флот
Дыслакацыя Кранштат
Удзел у Паўночная вайна
Руска-шведская вайна (1741—1743)
Сямігадовая вайна
Руска-шведская вайна (1788—1790)
Руска-шведская вайна (1808—1809)
Крымская вайна
Руска-японская вайна
Першая сусветная вайна

Балты́йскі флот Расі́йскай імпе́рыі — адзін з флотаў расійскага імператарскага флоту, створаны на Балтыйскім моры ў 1703 годзе.

Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]

XVIII стагоддзе[правіць | правіць зыходнік]

Імператарскі расійскі Балтыйскі флот быў створаны падчас Паўночнай вайны па ініцыятыве цара Пятра I, які загадаў пабудаваць першыя караблі для Балтыйскага флота на Ладзейным полі ў 1702 і 1703 гадах. Мяркуецца, што датай заснавання Балтыйскага флоту была 18 мая 1703, калі невялікая флатылія пад камандаваннем Пятра I з салдатамі Прэабражэнскага і Сямёнаўскага палкоў перамагла ў першай бітве, захапіўшы два шведскія ваенныя караблі ў вусці ракі Нявы.

Першым камандуючым ваенна-марскімі сіламі на Балтыцы быў галандскі адмірал Карнеліус Кройс, якога ў 1723 годзе замяніў граф Фёдар Апраксін. У 1703 годзе галоўная ваенна-марская база была размешчана ў Кранштаце. Адным з першых дзеянняў флоту быў захоп Шлісельбурга. Калі тэрыторыя на захадзе вакол Фінскага заліва была набыта Расіяй для стварэння марскога порта, які даваў доступ яе гандлярам і павялічваў марскія сілы, быў пабудаваны горад Санкт-Пецярбург і пачалося будаўніцтва буйнога порта. У 1704 годзе пачалося будаўніцтва верфі Адміралцейства ў Санкт-Пецярбургу, якое стала цэнтрам суднабудавання ў Расіі.

Балтыйскі флот пачаў атрымліваць новыя караблі ў 1703 годзе. Першым караблём гэтага флоту стаў трохмачтавы фрэгат «Штандарт», які стаў флагманам флоту. Падчас Паўночнай вайны 1700—1721 гадоў пры садзейнічанні Балтыйскага флоту былі ўзяты Выбарг, Рэвель, Рыга, астравы Маанзунда, Хельсінгфорс і Або; перамогі на моры былі атрыманы пры Гангуце (1714), Эзэлі (1719) і Грэнем (1720). Да 1724 года флот ужо меў 141 парусны баявы карабель і сотні вяслярных лодак (камбузаў).

Падчас Сямігадовай вайны 1755—1763 гадоў расійскі Балтыйскі флот актыўна дзейнічаў на паморскім узбярэжжы паўночнай Германіі і Прусіі, дапамагаючы наземным войскам захапіць Мемель у 1757 годзе і Кольберг у 1761 годзе. Эрэсун быў перакрыты ад мора, каб не дапусціць прарыву Каралеўскага флоту ў Балтыйскае мора. Падчас руска-шведскай вайны 1788–1790 гадоў флот, якім камандаваў Самуэль Грэйг, ваяваў са шведскім флотам каля Гогланда (1788) і каля Выбарга (1790). 9 ліпеня 1790 года руская флатылія хутка распачала напад на шведскія караблі, але пацярпела сакрушальнае паражэнне ў другой бітве пры Рочэнсальме, што стала сапраўднай катастрофай для рускага флоту, які страціў каля 9500 з 14000 чалавек і каля траціны флатыліі. Паражэнне Расіі ў гэтай бітве фактычна скончыла вайну.

XIX стагоддзе[правіць | правіць зыходнік]

Падчас серыі руска-турэцкіх войнаў 18 і 19 стагоддзяў ( 1710–1711, 1735–1739, 1768–1774, 1787–1792, 1806–1812, 1828–1829) сілы Балтыйскага флоту прайшлі ў Міжземнае мора, прынялі ўдзел у Першай і Другой экспедыцыі па архіпелагу, нанеслі вырашальную паразу асманскаму флоту ў марскіх бітвах пры Чэсме (1770), Дарданэлах (1807), Атоне (1807) і Наварыне (1827). Прыблізна ў той жа час расійскі адмірал Іван Крузенштэрн абышоў зямны шар, а яшчэ адзін афіцэр Балтыйскага флота — Фабіян Готліб фон Беллінгсгаўзен — адкрыў паўднёвы ледзяны кантынент — Антарктыда.

У Крымскую вайну Балтыйскі флот, хоць і быў аслаблены ў сваіх аперацыях адсутнасцю параходаў — не дазволілі брытанска-французскаму аб’яднанаму флоту заняць Ханку, Свеаборг і Санкт-Пецярбург.

У 1861 годзе Балтыйскі флот атрымаў першыя браніраваныя караблі. У 1863 годзе падчас грамадзянскай вайны ў ЗША вялікая група ваенна-марскіх караблёў, у тым ліку флагманскі «Аляксандр Неўскі», рушыла да берагоў Паўночнай Амерыкі. У 1869 годзе флот замовіў першую ў свеце вежу браняносца — на браняносцы «Пётр Вялікі». У другой палове XIX — пачатку ХХ стагоддзя была створана магутная сетка прыбярэжных артылерыйскіх батарэй для прыкрыцця падыходаў да Санкт-Пецярбурга, Рыгі і іншых важных баз.

XX стагоддзе[правіць | правіць зыходнік]

Балтыйскі флот прыняў значны ўдзел у руска-японскай вайне. У верасні 1904 года пасля разгрому 1-й Ціхаакіянскай эскадрыі і Сібірскай флатыліі ў баі супраць Імператарскага флоту Японіі з Балтыйскага мора быў адпраўлены ў 2-ю Ціхаакіянскую эскадру пад камандаваннем адмірала Зіновія Раждзественскага. Здзейсніўшы працяглы пераход ад Балтыкі да Японскага мора, 2-я эскадра была асуджана сустрэць японскі флот у бітве пры Цусіме, дзе пацярпела сакрушальнае паражэнне. Параза ў гэтай бітве паскорыла рэвалюцыйныя працэсы ў Расійскай імперыі і крах яе манархічнай сістэмы.

Пасля руска-японскай вайны была рэалізавана новая праграма ваеннага суднабудавання — былі закладзены новыя браняносцы. Ужо ў 1906 годзе былі распрацаваны новыя паравыя браняносцы «Андрэй Першазваны» і «Імператар Павел I» і завершаны да 1912 года. У 1906 годзе быў закладзены ў Вялікабрытаніі, а ў 1909 годзе ўступіў у строй флагман Балтыйскага флота — браняносны крэйсер «Рурык».

Першая сусветная вайна[правіць | правіць зыходнік]

Асноўны артыкул: Бітва на Балтыйскім моры (Першая сусветная вайна)

Да пачатку ваенных дзеянняў расійскі Балтыйскі флот значна саступаў флоту нямецкага кайзера, таму ўсе планы грунтаваліся на падтрымцы дзеянняў іх сухапутных войскаў[1]. Аднак флот кайзера для дзеянняў у Балтыйскім моры абмежаваўся невялікай групай ваенных караблёў, якія выконвалі нязначныя задачы. З пачатку жніўня 1914 года пачаліся ваенныя дзеянні, якія мелі характар разведкі боем, а не поўнамаштабных сутыкненняў паміж флотамі дзвюх дзяржаў. У снежні 1914 года ў склад Балтыйскага флоту ўвайшла серыя з чатырох сучасных расійскіх караблёў «Палтава», «Гангут», «Петрапаўлаўск» і «Севастопаль», якія прынцыпова змянілі суадносіны сіл у марской зоне[2]. Для кампаніі 1914 года Балтыйскі флот Расіі перайшоў ад пасіўнага чакання праціўніка ў вусці Заліва да дзеяння ва ўсіх марскіх водах[3].

У 1915 годзе германскі флот, сканцэнтраваўшы асноўныя намаганні на падтрымцы войскаў, якія прасоўваліся ўздоўж узбярэжжа Курляндыі, накіраваў з Паўночнага мора ў Балтыку вялікае злучэнне лінкараў, крэйсераў і эсмінцаў. У выніку адбыліся сутыкненні з расійскім флотам у бітве за Готланд і бітве ў Рыжскім заліве. Няўдалая аперацыя па прарыве ў Рыжскі заліў прымусіла немцаў часова адмовіцца ад актыўных дзеянняў і да канца кампаніі 1915 года перайсці да абарончых і дэманстратыўных дзеянняў[4]. Замест гэтага Балтыйскі флот скарыстаўся паляпшэннем аператыўнай сітуацыі і пачаў барацьбу на ваенна-марскіх камунікацыях Германіі з выкарыстаннем падводных лодак, надводных караблёў і міннай зброі[5].

Да пачатку кампаніі 1916 года Вярхоўнае камандаванне Германіі вярнула ў Паўночнае мора ваенна-марскія падраздзяленні, якія дзейнічалі ў Балтыцы. Аднак Балтыйскі флот, нягледзячы на велізарную перавагу рускіх над ворагам, не планаваў ніякіх актыўных дзеянняў, працягваючы знаходзіцца ў пасіўным стане. Адзіным сур’ёзным сутыкненнем быў налёт рэйдавых караблёў на нямецкі канвой у шведскай бухце Норчэпінг у чэрвені 1916 года, які скончыўся няўдачай[6].

Кампанія 1917 года была поўным поспехам для германскага флоту. Расійскі флот працягваў знаходзіцца ў пасіўным стане, не робячы спроб весці актыўныя баявыя дзеянні на моры. Акрамя таго, лёдавая абстаноўка зімой і вясной не спрыяла маштабным ваенным дзеянням. Аднак вырашальным фактарам стала тое, што ў Расійскай імперыі ўспыхнуў востры палітычны крызіс, які ў канцы лютага — пачатку сакавіка 1917 года прывяло да звяржэння расійскай манархіі і фарміравання Часовага ўрада.

Гл. таксама[правіць | правіць зыходнік]

Зноскі

  1. ↑ Зайончковский A.M. Первая мировая война — СПб.: Полигон, 2002, стр.316-317
  2. ↑ ИСТОРИЯ СОЗДАНИЯ И СЛУЖБА ЛИНКОРОВ ТИПА «СЕВАСТОПОЛЬ»
  3. ↑ ЦГАВМФ, ф. 716, оп. 1, д. 14, лл. 18, 20-45.
  4. ↑ Моонзундская (Ирбенская) операция 1915 г.
  5. ↑ Козлов Д. Ю. Сражение за Рижский залив. Лето 1915. — М.: Цейхгауз, 2007. — 64 с. — ISBN 978-5-9771-0055-7
  6. ↑ М. А. Партала КРЕЙСЕРСКИЕ ОПЕРАЦИИ РУССКОГО ФЛОТА В ЗАПАДНОЙ БАЛТИКЕ В МАЕ–ИЮНЕ 1916 ГОДА. К ВОПРОСУ ОБ ОЦЕНКАХ, стр.124-125

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Балтыйскі_флот_Расійскай_імперыі&oldid=4580600"