Баярышніца

Баярышніца
Навуковая класіфікацыя
прамежныя рангі Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Жывёлы Падцарства:  Эўметазоі Без рангу:  Двухбакова-сіметрычныя Без рангу:  Першаснаротыя Без рангу:  Ecdysozoa Без рангу:  Panarthropoda Тып:  Членістаногія Падтып:  Трахейнадыхальныя Надклас:  Шасціногія Клас:  Насякомыя Падклас:  Крылатыя насякомыя Інфраклас:  Навакрылыя насякомыя Надатрад:  Насякомыя з поўным метамарфозам Атрад:  Матылі Падатрад:  Glossata Надсямейства:  Papilionoidea Серыя:  Papilioniformes Сямейства:  Бялянкі Род:  Aporia Від:  Баярышніца
Міжнародная навуковая назва
Aporia crataegi Linnaeus, 1758
Сінонімы
Papilio crataegi Linnaeus, 1758 Papilio nigronervosus Retzius, 1783 Aporia crataegi colona Krulikovsky, 1909 Aporia crataegi karavaevi Krulikovsky, 1911
Падвіды
A. c. adherbal A. c. augusta A. c. augustrior A. c. banghaasi A. c. basania A. c. colona A. c. crataegi A. c. fert A. c. hyalina A. c. iranica A. c. karavaievi A. c. mauretanica A. c. meinhardi A. c. pellucida A. c. pseudohippia A. c. rotunda A. c. rutae A. c. sachalinensis A. c. shugnana A. c. tianschanica A. c. transitoria
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы NCBI   129397 EOL   171404 MB   454234 FW   292592

Бая́рышніца (Aporia crataegi) — матыль сямейства бялянак.

Апісанне

Матылі маюць белыя паўпразрыстыя крылы (размах 5—7 см) з чорнымі жылкамі. Пярэднія крылы дасягаюць даўжыні да 3,5 см. Па краях крылаў ідзе тонкая чорная лінія. Луска крылаў слабя, на ніжнім баку застаецца пылок, з-за чаго яны набываюць жоўты і аранжавы колер. У самцоў афарбоўка выражана ярчэй, луска адсутнічае толькі па перыферыі крылаў. Грудзі і брушка цёмныя, паверхня цела пакрыта светлымі валаскамі. Самкі большыя за самцоў, аднак іх крылы празрысцейшыя.

• 
  Aporia crataegi ♂
• 
  Aporia crataegi ♂ △
• 
  Aporia crataegi ♀
• 
  Aporia crataegi ♀ △

Яйцы жаўтаватага колеру, падоўжанайй бочкападобнай формы, з прытуплёнай вяршыняй, у даўжыню рабрыстыя. Вусені (даўжыня да 4,5 см) з добра выражанай галавой цёмных адценняў, тулавам буравата-шэрага колеру, з рэдкімі дробнымі светлымі валаскамі. Лічынка мае 8 пар ног. На целе прысутнічаюць 2 шырокія чырванаватыя палоскі ўздоўж спіны. Кукалкі бугрыстыя, светла-жоўтага або шэравата-белага колеру, з чорнымі кропкамі і плямамі, даўжынёй каля 2,5 см.

Пашырэнне

Пашырана ва ўмераных, часткова паўночных паясах Еўропы і Азіі, у Паўночнай Афрыцы, дзе дасягае найбольшай колькасці (Алжыр, Марока). На тэрыторыі Беларусі жыве ў лясах, садах, парках, часта шкодзіць ім. У Расіі сустракаецца па ўсёй еўрапейскай частцы, у Сібіры, на Даалёкім Усходзе (акрамя паўночных раёнаў). Не пераносіць доўгую зімоўку.

Асаблівасці біялогіі

Вусені

Лёт у маі—чэрвені. Матыль праяўляе актыўнасць у дзённы час сутак. Аддае перавагу прагрэтым сонечным месцам. Дарослыя асобіны сілкуюцца нектарам і не ўяўляюць небяспекі для сельскагаспадарчых культур. Імага ўвесь час мігруюць, каб знайсці хованку і дастатковы ўзровень вільготнасці. Часцей за ўсё селяцца каля натуральных ці штучных вадаёмаў. Кормяцца на кветках шматлікіх раслін: васілёк сібірскі, змеегалоўнік і інш.

Матыль адкладае яйцыі на верхні бок ліста ў выглядзе добра прыкметных лімонна-жоўтых кладак — купкамі ад 30 да 150 яец. Агульная пладавітасць вагаецца ў межах ад 200 да 500 яец. Развіццё адбываецца на працягу 10-20 дзён.

Маладыя вусені трымаюцца разам, пасля 2-разовай лінькі зімуюць. Вусені 2-3-га ўзросту зімуюць у кроне дрэў у своеасаблівых гнёздах, сплеценых з некалькіх сухіх лістоў пры дапамозе павуціння. Такое гняздо — месца зімоўкі больш за 40 вусеняў, кожны з якіх знаходзіцца ў асобным паўшарападобным кокане. Пры маласнежных зімах большая частка асобін у гнёздах з’ядаецца птушкамі. Увесну лічынкі пачынаюць карміцца, выядаюць пупышкі, лісце, бутоны і кветкі дрэў, затым аддзяляюцца ад асноўнай групы лічынак, пасля чаго акукліваюцца.

Меры барацьбы

Меры барацьбы: збор і спальванне зімовых гнёздаў, апрыскванне дрэў інсектыцыдамі. Як энтамафагі выкарыстоўваюцца Pimpla rufata, Pteromalus puparum, Microgaster crataegi.

Літаратура

• Бая́рышніца // Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 1. Ааліты — Гасцінец / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1983. — С. 256. — 575 с., іл. — 10 000 экз.