Благавешчанне (народнае свята)

Благавешчанне
Бусел белы
Тып	народна-хрысціянскі
інакш	Свята вясны, Гуканьне Вясны, Рыгор
Значэнне	Трэцяя сустрэча вясны, вясновае раўнадзенства
Адзначаецца	ўсходнімі славянамі
Дата	25 сакавіка (7 красавіка)
Традыцыі	забарона на работу, пякуць Благавешчанскія прасфоры і печыва ў форме жаўрукоў
Звязана з	вясновага раўнадзенства

Благавешчанне (Дабравешчанне, Звеставанне, Свята вясны, Гуканне Вясны, Рыгор) — беларускае народнае свята, якое адзначаецца 25 сакавіка (7 красавіка). Лічыцца вялікім святам, святам прылёту бусла.

Хрысціянскае свята

Назва свята паходзіць ад словазлучэння «благая (добрая, шчаслівая, радасная) вестка», звязваецца з цудоўным зачаццем сына Божага — Ісуса Хрыста. Згодна з Евангеллем ад Лукі, з такой шчаслівай (благой) весткай звярнуўся да Дзевы Марыі, якая жыла ў горадзе Назарэце, пасланец Бога — архангел Гаўрыіл, які паведаміў ёй, што ў вызначаны час яна народзіць збавіцеля свету і выратавальніка людзей — Ісуса. Лічыцца, што той момант, калі Марыя ўспрыняла благую вестку і згадзілася з наканаваным ёй лёсам, і з’яўляецца момантам яе цудоўнага зачацця, пачаткам цяжарнасці. Жанчыны бачаць у Дзеве Марыі ідэал Маці, самаадданай жанчыны з цяжкім, шматпакутным і шчаслівым лёсам і просяць дапамогі ва ўсіх справах. Людзі здаўна ўшаноўвалі гэтае свята, лічылі цяжкім грахом займацца нават лёгкай работай, бо ўвесь свет радаваўся: сонца іграла на ўсходзе, птушкі нават гнёзды не вілі.

Славянскія звычаі

У Драгічынскім раёне, калі ўпершыню бачылі белую птушку, то клікалі: «Бусько, бусько, на Тобі галёпу, а ты мыні дай жыта сторону, на Тобі сырпа, дай мыні жыта снопа» (Талстая, 1984). Галёпы — пшанічныя пірагі ў выглядзе бусла — пяклі і на Гродзеншчыне. Шчасціла нібыта таму, хто ўбачыць першага бусла, які ляціць. А ў таго, каму трапіць на вока стаячы, нібы будуць балець ногі. Дзеці сустракалі птушку радаснай песняй:

Бусел, бусел-клекатун,
Узяў бабу за каўтун…

Да Благавешчання строга забаранялася капаць зямлю, бо яна можа ўгневацца і не зарадзіць. У некаторых мясцовасцях не пяклі і не варылі, бо баяліся, што паселішчы будуць спаленыя сонцам. У гэты дзень забаранялася гарадзіць плот, убіваць у зямлю колле, не пачыналі сеў, не выганялі першы раз кароў, не вывозілі гной у поле. Гаспадыня падымалася раней мужа, каб выканаць абрад «развязвання сахі» (Навагрудскі павет; Крачкоўскі, 1874). У Свіслацкім раёне жанчыны не расчэсвалі валасы, каб «куры расаду не дралі». Пасля абеду ў многіх раёнах Беларусі «гукалі вясну». Спявалі:

У нас сягоння Благавешчынне.
У нас дзевачкі — дарагі тавар,
У нас хлопчыкі — дзяшовы тавар…
(Гомельскі павет; Радчанка, 1888)

Песні напаміналі пра далёкія часы куплі-продажу нявест і іншыя рэлікты. Моладзь наладжвала гульні, карагоды. На паўднёвым усходзе Беларусі «вадзілі стралу».
Благавешчанне лічылася днём, спрыяльным для прадказання надвор’я. Калі прайшоў снег — будзе мокрае лета, калі ж сухое, цёплае надвор’е, то лічылася, што лета будзе засушлівае, а восень марозная. Згодна з народнымі прыкметамі, захаванне снегу да Благавешчання абяцае грыбное лета і цёплую, сонечную восень.

Прымаўкі і прыкметы

На Рыгора зіма ідзе ў мора. На Дабравешчанне няможна нічога з лесу прыносіць, бо ў хаце завядуцца гадзіны і чарвякі. Да Благавешчання няможна чапаць маткі-зямлі, бо яна можа ўгневацца да й не зарадзіць. Якое надвор’е на Вялікдзень, такім яму быць і на Благавешчанне.

Гл. таксама

• Народны каляндар

Літаратура

• Крачковский Ю. Ф. Быт западнорусского селянина. — М., 1874.
• Лозка А. Беларускі народны каляндар. — Мінск: Полымя, 1993.
• Радченко З. Гомельские народные песни (белорусские и малорусские). — СПб., 1888
• Толстая С. М. Полесский народный календарь. Материалы к этнодиалектному словарю. А — Г // Славянское и балканское языкознание. — М., 1984.