Бярозаўка (горад)

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
(Пасля перасылкі з Бярозаўка (Лідскі раён))
У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Бярозаўка.
Горад
Бярозаўка
Герб Сцяг
Герб Сцяг
Краіна
Вобласць
Раён
Каардынаты
Горад з
Вышыня цэнтра
126 м
Насельніцтва
  • ▼9 521 чал. (1 студзеня 2024)[1]
Часавы пояс
Тэлефонны код
+375 1561
Паштовыя індэксы
231306
Аўтамабільны код
4
СААТА
4236506000
Бярозаўка на карце Беларусі ±
Бярозаўка (горад) (Беларусь)
Бярозаўка (горад)
Бярозаўка (горад) (Гродзенская вобласць)
Бярозаўка (горад)

Бяро́заўка[2] (трансліт.: Biarozaŭka) — горад у Лідскім раёне Гродзенскай вобласці. Размешчаны на левым беразе р. Нёман (за 1,5 км ад ракі), за 27 км на паўднёвы ўсход ад Ліды, на аўтадарозе Ліда — Навагрудак, за 7 км ад чыгуначнай станцыі Нёман. Насельніцтва 10 311 чал. (2018)[3].

Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]

У 1861 годзе ўрочышча Бярозаўка вядома ў Лідскім павеце Віленскай губерні, у складзе маёнтка Вашкевічы, уласнасць памешчыка Зянона Ленскага. У 1875 годзе ім была заснавана гута па вырабе шкла каля хутара Устрынь Боркі Лідскага павета (цяпер урочышча Устронь у Навагрудскім раёне).

У канцы 1884 года Зянон Ленскі атрымаў дазвол на будаўніцтва ў сваім маёнтку Заенчыцы (пры ўпадзенні ў Нёман Чорнай рэчкі) шклозавода. Першую прадукцыю завод даў у 1885. У 1891 годзе арандатарамі завода сталі чэшскія майстры прамысловага шкларобства Вільгельм Краеўскі і Юліус Столе. Ужо ў 1892 яны праводзяць першыя ўдалыя варкі крыштальнага шкла. У 1894 Краеўскі і Столе пачынаюць будаваць уласны завод у 4 км ад арэндаванага, у 1896 атрымліваюць тут першую прадукцыю. З таго часу завод Ленскага сталі называць «Нёман-А» ці «Старая гута», а новы — «Нёман-Б» ці «Новая гута». На кожным з заводаў у 1897 працавала больш як па 100 чал.

У 1898 годзе за 3 км ад ракі Нёман ва ўрочышчы Бярозаўка А. Квяцінскі будуе яшчэ адзін завод, які неўзабаве ў 1900 пераходзіць да В. Краеўскага і Ю. Столе. У 1902 апошнія закрылі «Старую гуту», а яе назву «Нёман-А» прысвоілі заводу ў Бярозаўцы, які становіцца галоўным. Зараз на месцы размяшчэння «Старой гуты» захавалася толькі вялікая колькасць шклобою і вогнетрывалага лому ад збураных печаў ды асобныя кусты бэзу, парэчак і агрэсту. А вакол дзеючага завода вырас горад Бярозаўка.

Шклозавод «Нёман» склаўся на базе заводаў «Нёман-А» (хутар Бярозаўка) і «Нёман-Б» (хутар Новая Гута). У 1908 годзе на першым заводзе працавалі 552 рабочыя, на другім — 454.

У 1913 годзе быў закрыты адзін завод, пасля пачатку Першай сусветнай вайны, з набліжэннем фронту ў 1915 годзе — другі. У верасні 1915 Бярозаўку акупіравалі германскія войскі.

У студзені 1919 на кароткі час устаноўлена савецкая ўлада. 3 красавіка 1919 ўрочышча акупіравана польскімі войскамі. У ліпені 1920 вызвалена Чырвонай Арміяй, у верасні зноў занята польскімі войскамі.

З 1921 года Бярозаўка ў складзе Польшчы, у Навагрудскім павеце Нвагрудскага ваяводства. У 1921 годзе 12 двароў, 65 жыхароў. У 1927 на заводзе ў Бярозаўцы працавалі 338 чал. 17 мая 1929 тут адбылася буйная забастоўка з удзелам 700 рабочых, якая доўжылася каля 1,5 месяца.

З 1939 года ў БССР. Шклозавод быў нацыяналізаваны. 3 4.12.1939 ў Баранавіцкай вобласці, з 15.1.1940 ў Навагрудскім раёне, з 12.10.1940. цэнтр Бярозаўскага сельсаета. У 1940 годзе вёска, 135 двароў, 1730 жыхароў; працавалі шклозавод (760 рабочых), электрастанцыя, лесапільны завод, млын, клуб, бальніца, сталовая, сярэдняя школа.

У Вялікую Айчынную вайну ў канцы чэрвеня 1941 года акупіравана нацыстамі, якія загубілі тут 200 савецкіх ваеннапалонных. Пры вызваленні вёскі ў ліпені 1944 загінулі 20 савецкіх воінаў і партызан.

У 1945 годзе на адноўленым шклозаводзе працавалі 326 чал., пры ім адкрылася рамеснае вучылішча № 17, у 1947 — школа майстроў.

3 8.1.1954 Бярозаўка ў Гродзенскай вобласці. 15 мая 1959 года пераўтворана ў рабочы пасёлак[4].

25 снежня 1962 года перададзена ў Лідскі раён. У 1967 на шклозаводзе працавалі 1700 рабочых. 24 чэрвеня 1968 года пераўтворана ў гарадскі пасёлак[5].

У 1969 годзе ў Бярозаўцы 5,1 тыс. жыхароў. У 1982 годзе на базе школы майстроў адкрыта Нёманскае тэхнічнае вучылішча шкляной прамысловасці № 159 (з 1984 сярэдняе прафесійна-тэхнічнае вучылішча № 116 шкляной прамысловасці).

З 1995 года Бярозаўка — горад. У 1996 годзе налічвала 11 тыс. жыхароў.

Насельніцтва[правіць | правіць зыходнік]

  • XX стагоддзе: 1969 — 5,1 тыс. чал.; 1991 — 11,8 тыс. чал.; 1994 — 12,5 тыс. чал.
  • XXI стагоддзе: 2004 — 12,0 тыс. чал.; 2006 — 11,8 тыс. чал.; 2009 — 11,7 тыс. чал.; 2013 — 10,6 тыс. чал.; 2015 — 10 533 чал.[6]; 2016 — 10 478 чал.[7]; 2017 — 10 393 чал.[3]; 2018 — 10 311 чал.; 2023 — 9 657 чал.

Эканоміка[правіць | правіць зыходнік]

Шклозавод «Нёман» з’яўляецца галоўным прадпрыемствам Бярозаўкі. Ён выпускае посуд, вазы, дэкаратыўна-мастацкія вырабы. Частка вырабаў экспартуецца за мяжу.

Прадпрыемствы сацыяльна-бытавога абслугоўвання. Гасцініца.

Рэлігія[правіць | правіць зыходнік]

Касцёл Спаслання Святога Духа (Бярозаўка)

У 1928 годзе ў Бярозаўцы створана парафія Спаслання Святога Духа. У 1932 годзе пабудаваны касцёл у новазакапанскім стылі, разбураны ў 1954 годзе[8]. У 1992 годзе пабудаваны новы касцёл, які быў кансекраваны 18 жніўня 2001 года[9].

У 1994 годзе пабудавана царква Жыровіцкай Маці Божай[10].

Культура[правіць | правіць зыходнік]

Бярозаўскі музей шкла. Музей гісторыі Бярозаўкі, музей «Сялянская хатка» ў 3-й школе.

Вядомыя асобы[правіць | правіць зыходнік]

Асноўны артыкул: Вядомыя асобы Бярозаўкі

Зноскі[правіць | правіць зыходнік]

  1. ↑ Численность населения на 1 января 2024 г. и среднегодовая численность населения за 2023 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа — Белстат, 2024.
  2. ↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Гродзенская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2004. — 469 с. ISBN 985-458-098-9 (DJVU).
  3. ↑ а б Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2017 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2016 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу (руск.). Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (29 сакавіка 2017). Праверана 3 красавіка 2017.
  4. ↑ Административно-территориальное устройство БССР: Справочник: В 2-х т. Т.2: (1944—1980 гг.)/Гл. арх. упр. при Совете Министров БССР, Ин-т философии и права АН БССР; Сост. Гриневич С. Д. и др. — Мн.: Беларусь, 1987.- 283 с. С. 92
  5. ↑ Указ Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР ад 24 чэрвеня 1968 г. Аб пераўтварэнні рабочых пасёлкаў Бярозаўка Лідскага раёна і Краснасельскі Ваўкавыскага раёна Гродзенскай вобласці ў гарадскія пасёлкі // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1968, № 18 (1212).
  6. ↑ Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2015 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2014 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу (руск.). Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (31 сакавіка 2015). Праверана 3 красавіка 2017.
  7. ↑ Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2016 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2015 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу (руск.). Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (30 сакавіка 2016). Праверана 3 красавіка 2017.
  8. ↑ Уплыў закапанскага стылю на будаўніцтва касцёлаў у Заходняй Беларусі
  9. ↑ Бярозаўка — парафія Спаслання Святога Духа
  10. ↑ Царква ў гонар абраза Божай Маці «Жыровіцкі» Архівавана 31 снежня 2022.

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

  • Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 3: Беларусы — Варанец / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1996. — Т. 3. — 511 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0068-4 (т. 3).
  • Бяро́заўка // Беларусь: энцыклапедычны даведнік / Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. М. В. Драко, А. М. Хількевіч. — Мн.: БелЭн, 1995. — С. 141. — 800 с. — 5 000 экз. — ISBN 985-11-0026-9.
  • Гарады і вёскі Беларусі: энцыклапедыя. Т. 9. Гродзенская вобласць. Кн. 2 / рэдкал.: У. Андрыевіч (гал. рэд.) і інш.; Нацыянальная акадэмія навук Беларусі; Цэнтр даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры; Выдавецтва «Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі». — Мінск: БелЭн, 2016. — 848 с.: іл. ISBN 978-985-11-0908-7
  • Нёманскі шклозавод // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 5: М — Пуд / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1999. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0141-9.

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Бярозаўка_(горад)&oldid=4599885"