Бітва пад Вількамірам (1435)

Бітва пад Вількамірам
Помнік на месцы бітвы ў Пабайскасе
Дата	1 верасня 1435
Месца	Вількамір на рацэ Святой, Вялікае Княства Літоўскае
Вынік	перамога польска-літоўскага войска Жыгімонта Кейстутавіча
Праціўнікі
Прыхільнікі Свідрыгайла Альгердавіча Прыхільнікі Жыгімонта Кейстутавіча
Камандуючыя
Свідрыгайла Альгердавіч, Франц фон Кірскорф, Жыгімонт Карыбутавіч Жыгімонт Кейстутавіч, Якуб з Кабылян
Сілы бакоў
каля 15 000 каля 15 000

Бітва пад Вількамірам (1 верасня 1435) — эпізод феадальнай вайны ў ВКЛ (1432—1437). Бітва адбылася на рацэ Святой (прыток Віліі) пад Вількамірам (цяпер Укмерге, Літва) і скончылася перамогай войскаў вялікага князя літоўскага Жыгімонта Кейстутавіча над войскамі вялікага князя літоўскага Свідрыгайлы. Зыход бітвы фактычна вырашыў вынік усёй вайны на карысць Жыгімонта Кейстутавіча.

Літоўская паштовая марка, прысвечаная бітве

Войска Свідрыгайлы Альгердавіча налічвала да 15 тысяч чалавек, сярод іх — 6 тысяч ваяроў уласна вялікага князя, 50 дружын удзельных князеў, 3 тысячы лівонскіх войскаў, 1,5 тысячытабарытаў, 500 ардынцаў. Разнароднае войска ўзначальвалі сам Свідрыгайла, лівонскі ландмайстр Франц фон Кірскорф і князь Жыгімонт Карыбутавіч. Самым дасведчаным з іх быў Жыгімонт Карыбутавіч, удзельнік гусіцкіх войнаў. Жыгімонт Кейстутавіч мабілізаваў 5 тысяч уласна сваіх ваяроў, камандаванне якімі даручыў свайму сыну Міхаілу. Польшча прыслала на дапамогу 4-12 тысяч чалавек на чале з Якубам Кабылянскім, дасведчаным ваеначальнікам, удзельнікам Грунвальдскай бітвы і Вялікай вайны з Ордэнам. На працягу двух дзён (29-30 жніўня) войскі Свідрыгайлы Альгердавіча і Жыгімонта Кейстутавіча занялі пазіцыю за 9 км на поўдзень ад Вількаміра. На трэці дзень Свідрыгайла, усвядоміўшы невыгоднасць сваёй пазіцыі, вырашыў перанесці лагер да Вількаміра, яго войска пачало і было атакавана атакавана праціўнікам. Цяжкая кавалерыя Свідрыгайлы не паспела разгарнуцца, таксама не паспеў сабрацца палявы ўмацаваны лагер з вазоў (вагенбург) на гусіцкі манер, таму неўзабаве войска было раздзелена на дзве часткі і практычна знішчана літоўска-польскай кавалерыяй. З 50 князёў, якія былі ў бітве на баку Свідрыгайлы, загінула 13, а 34 трапілі ў палон. З боку лівонскага рыцарства загінулі ландмайстр Франц фон Кірскорф і некалькі комтураў. Свідрыгайла з 30 баярамі ўцёк у Полацк, застаўшыся без войска і саюзнікаў — лівонцаў і арыстакратыі рускіх земляў (многія удзельныя князі былі ў палоне да канца валадарства Жыгімонта Кейстутавіча). Аднак Свідрыгайла працягнуў вайну, значна аслаблены вымушаны ў 1437 годзе прапанаваць Жыгімонту кампраміс, на які той пад ціскам польскага боку не згадзіўся. Свідрыгайла ўрэшце збег у Валахію. На месцы бітвы Жыгімонт Кейстутавіч у 1436 годзе загадаў пабудаваць касцёл Святой Троіцы. Цяпер на месцы бітвы знаходзіцца населены пункт Пабайскас (ад польскага «pobojowisko» — поле бітвы).

Літаратура

• Палехаў С. Бітва пад Вількамірам – Пабойская бітва (1435): паміж ваеннай і сацыяльна-палітычнай гісторыяй // Беларускі гістарычны агляд. — 2020. — Т. 27.