Вайдыла
| Вайдыла | |
|---|---|
| Нараджэнне | XIV стагоддзе |
| Смерць | 1381 |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Вайдыла (Воидим, Воиниль, Woidiło, Voydiło[1], Woydylo, Вайдила; ? — 1381) — радца вялікіх князёў літоўскіх Альгерда і Ягайлы, староста лідскі (1373—1381).
Паводле беларуска-літоўскіх летапісаў, Вайдыла быў пекарам, вызначаўся розумам і набліжаны вялікім князем Альгердам, служыў яму пасцельнічым і краўчым, стаў найбліжэйшым радцам. Па смерці Альгерда захаваў высокае становішча пры двары Ягайлы, які ў 1379 годзе выдаў замуж за Вайдылу сваю сястру Марыю, што быццам разгневала Ягайлава дзядзьку Кейстута[1][2][3][4].
На думку С. Роўвела, Я. Тэнгоўскага, Я. Нікодэма, вядомыя цяпер звесткі пра паходжанне Вайдылы з’явіліся ў летапісе як зневажанне яго палітычнымі апанентамі[5]. У Ордэнскіх Die littauischen Wegeberichte згадваецца баярын Вайдыла, уладальнік паселішча Wayteldorff (імаверна, паблізу Дзялтувы), але тоеснасць яго Вайдыле няпэўная[6].
Найранейшую згадку Вайдылы змяшчае «Новая пруская хроніка» Віганда з Марбурга, калі па Вялікадні (22 красавіка) 1376 года ордэнскі атрад пад камандаваннем Віганда фон Балдэрсгайма выправіўся ў пушчу паблізу Даўдзішак (Dewedisken). Немцы пачулі паляўнічы рог і трапілі на трох «язычнікаў», двух схапілі, а трэці ўцёк, таксама немцам дасталіся два паляўнічыя сабакі малоскай пароды (molosos). Захопленыя паведамілі, што яны «некаторага баярына (bayoris) на імя Вайдэл (Waydel), які палюе ў гэтай пустцы». Палонныя вымушаны былі правесці ордэнскі атрад уначы да месца дзе знаходзіўся Вайдыла, але ўбачыўшы сваіх паспелі крыкнуць і папярэдзіць, што з імі прыйшлі немцы. Вайдыла з людзьмі здолеў уцячы, пераправіўся праз вялікую раку, немцы захапілі толькі 40 коней. Паведамленне Віганда з Марбурга дазваляе думаць, што ўжо тым часам (1376) Вайдыла быў заможным баярынам, бо меў світу прынамсі з 40 конных слуг.[7]
Паводле беларуска-літоўскіх летапісаў, менавіта Вайдыла разам з Ягайлавай маці Ульянай ініцыяваў заключэнне Давыдзішкаўскага дагавора, які стаў прычынай грамадзянскай вайны ў ВКЛ у 1381—1384 гадах[4]. За арганізацыю перамоў паміж Ягайлам і Ордэнам Вайдыла атрымаў ад немцаў некаторыя землі на жамойцка-лівонскай мяжы і, магчыма, дзве гуфы зямлі ў ваколіцах Рагніты[5].
У пачатку грамадзянскай вайны Вайдыла быў схоплены Кейстутам і павешаны. Ягайла адпомсціў за яго, пакараўшы смерцю Відзімонта і Бутрыма[8], сваякоў Кейстутавай жонкі Біруты[9].
Зноскі
- ↑ а б Войдило // Полное собрание русских летописей. — Т. 35. // Под ред. Н. Н. Улащика. — М.: Наука, 1980.
- ↑ Хроника литовская и жмойтская // Полное собрание русских летописей. — Т. 32. // Под ред. Н. H. Улащика. — М.: Наука, 1968. — С. 65.
- ↑ Хроника Быховца / Сост. и автор предисл. Н. Н. Улащик. — М.: 1966. — С. 61-62.
- ↑ а б Ivinskis Z. Vytauto jaunystė ir jo veikimas iki 1392 m. // Vytautas Didysis / ed. Paulius Šležas — Vilnius: Vyriausioji enciklopedijų redakcija, 1988 (первое издание 1930). — P. 9.
- ↑ а б Rowell S. C. Pious Princesses or Daughters of Belial: Pagan Lithuanian Dynastic Diplomacy, 1279—1423 // Medieval Prosopography. — 1994. — В. 1. — Vol. 15. — P. 21-26. — ISSN 0198-9405.
- ↑ Petrauskas R. Lietuvos diduomenė XIV a. pabaigoje — XV a. — Aidai, 2003. — P. 171. — ISBN 9955-445-67-X.
- ↑ Ліцкевіч… С.142.
- ↑ Origo regis // Полное собрание русских летописей. — Т. 35. // Под ред. Н. Н. Улащика. — М.: Наука, 1980. — С. 117; Semkowicz W. O litewskich rodach bojarskich zbratanych ze szlachtą polską w Horodle r. 1413 // Rocznik Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie. — T. 5. — Rok 1920. — Kraków, 1921. — S. 48. (прим. 1).
- ↑ Petrauskas R. Lietuvos diduomenė XIV a. pabaigoje — XV a. — Aidai, 2003. — P. 77. — ISBN 9955-445-67-X.
Літаратура[правіць | правіць зыходнік]
- Barwiński B. Pieczęć ruska Wojdyły z r. 1380: (Przyczynek do sfragistyki litewskiej) // Wiadomości numizmatyczno-archeologiczne. — 1910, No 9. — S. 143—145.
- Ліцкевіч А. У. Комплекс звестак «Летапісца вялікіх князёў літоўскіх» пра нобіля Вайдылу: да праблемы верагоднасці і кантэксту // Studia Historica Europae Orientalis = Исследования по истории Восточной Европ : науч. сб. Вып. 6. — Мн.: РИВШ, 2013. — 314 с. — C. 138—162.