Вал Адрыяна
| Вал Адрыяна* | |
|---|---|
| Hadrian's Wall** | |
| Сусветная спадчына ЮНЕСКА | |
| |
| Краіна |  Вялікабрытанія
|
| Тып | культурны |
| Крытэрыі | ii, iii, iv |
| Спасылка | 1029 |
| Рэгіён*** | Еўропа |
| Гісторыя ўключэння | |
| Уключэнне | 1987 (11 сесія) |
| * Міжнародная канвенцыя «ЮНЕСКА» ** Назва ў афіцыйным англ. спісе *** Рэгіён па класіфікацыі ЮНЕСКА | |
Вал Адрыяна («Сцяна Адрыяна»; англ.: Hadrian's Wall, лац.: Vallum Hadriani) — абарончае ўмацаванне даўжынёй 120 км, пабудаванае рымлянамі пры імператары Адрыяне ў 122—126 гады для прадухілення набегаў піктаў і брыгантаў з поўначы.
Перасякае паўночную Англію ад Ірландскага (заліў Солуэй-Ферт) да Паўночнага (крэпасць Сігідунум (Segedunum) у ракі Тайн) мораў ля мяжы з Шатландыяй. Найбольш выдатны помнік антычнасці ў Вялікабрытаніі.
Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]
Гэта збудаванне, якое запатрабавала вялікага інжынернага мастацтва і працы, было пабудавана за 5 гадоў, прычым амаль усе працы выканалі салдаты трох рымскіх легіёнаў, якія ўвесь час знаходзіліся ў Брытаніі. Знойдзена шмат умайстраваных у сцяну надпісаў, з якіх зразумела, што будаўніцтва вялося па невялікіх участках, размеркаваных паміж вайсковымі часцямі. Падлічана, што пры будаўніцтве аднаго толькі рова патрэбна было перамясціць каля 2 млн м³ землі і каменя.
У будаўніцтве вала бралі ўдзел: Legio VI Victrix Hispanesis Pia Fidelis, яшчэ не Constans і пакуль не Britannica (легіянеры пабудавалі частку збудавання ад Ньюкасла да Карлайла і мост праз раку Тайн недалёка ад Ньюкасла; легіён прыбыў у Брытанію ў 122 годзе разам з Адрыянам і заняў базу знішчанага да таго моманту Дзявятага Іспанскага ў Эбараку), Legio XX Valeria Victrix (122—125 гг) і Legio II Augusta, тады яшчэ не Antoninina (122г)[1].
Пасля таго як быў пабудаваны вал Антаніна, за Адрыянавым валам ніхто не сачыў, і ён паступова руйнаваўся. Але ў 208 годзе імператар Север загадаў пакінуць Антанінаў вал і ўмацаваць вал Адрыяна, усталяваўшы па ім мяжу рымскіх уладанняў. Пікты некалькі разоў прабівалі ў вале праходы, і рымляне ўрэшце ў 385 годзе пакінулі яго руйнавацца.
У наш час нядрэнна захаваныя разваліны фартоў яшчэ можна бачыць у Нартумберлендзе каля Хаўстэдса, Грэйт-Чэстэрса і Віндаланды.
Апісанне[правіць | правіць зыходнік]
Вал быў пабудаваны з каменя і торфу ў самым вузкім месцы вострава (ад сучаснага Карлайла да Ньюкасла). Даўжыня — 117 кіламетраў, шырыня — 3 метра, вышыня — 5-6 метраў. На ўсходзе гэта была каменная сцяна, на захадзе — дзярновы вал. Па ўсёй даўжыні вала праз пэўныя прамежкі стаялі наглядальныя вежы, а за імі размяшчалася 16 фартоў, з абодвух бакоў ішлі равы. Усходні ўчастак вала быў каменным (абліцаваная часанымі каменнымі блокамі сцяна з бутавага каменя таўшчынёй 2,4 м і вышынёй 6 м), заходні — земляным (вал таўшчынёй 6 м у заснавання і вышынёй каля 3,5 м). З паўночнага боку вала (там, дзе не было натуральных адхонаў) на адлегласці 6 метраў ад яго быў выкапаны роў глыбінёй каля 8 метраў. Перш за ўсё праз няроўныя інтэрвалы ў стратэгічна важных пунктах былі выбудаваны 16 буйных фартоў. Тут у вале былі зроблены праходы, і тут жа размяшчалася большая частка гарнізона. Паміж імі праз кожныя 1300 метраў былі збудаваны вежы меншага памеру, а праз прамежкі каля 500 метраў — вышкі з лесвіцамі, якія служылі ўкрыццём ад непагадзі і для сігналізацыі[2]. З паўднёвага боку ўздоўж вала праходзіла ваенная дарога. Вал прызначаўся выключна для вартавой службы.
Найбольш вядомым з умацаванняў, якія размяшчаліся ўздоўж сцяны, з'яўляецца каструм Веркавіцыум (Vercovicium), цяпер вядомы як Рымская крэпасць Хаўсестэдс (Housesteads).
У літаратуры[правіць | правіць зыходнік]
Рэдзьярд Кіплінг прысвяціў Адрыянаву валу тры апавяданні з цыклу «Пак з узгоркаў» — «Цэнтурыён Трынаццатага», «На вялікай сцяне» і «Крылатыя шлемы». Скразны сюжэт распавядае пра цэнтурыёна Парнезія, які служыў на Адрыянавым вале пад кіраўніцтвам генерала Максіма. Апавяданні аформлены вершамі, такімі як «Песня піктаў» і «Песня рымскага цэнтурыёна», дзе ўскосна згадваецца і Антанінаў вал («Паўночная сцяна»).
Вал Адрыяна стаў правобразам Сцяны ў цыкле фэнтэзі-раманаў «Песня Лёду і Агню» амерыканскага пісьменніка Джорджа Марціна[3].
Гл. таксама[правіць | правіць зыходнік]
Зноскі
- ↑ Legio VI Victrix Архівавана 28 ліпеня 2015.
- ↑ Woolliscroft, D., 1989, «Signalling and the design of Hadrian’s Wall», Archaeologia Aeliana 5th Series, Vol. XVII, pp5-20
- ↑ The SF Site: A Conversation With George R.R. Martin
Літаратура[правіць | правіць зыходнік]
- Киплинг Р. На великой стене (У Адрианова вала). — Исторический рассказ. — Лондон, 1906.
Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Вал Адрыяна
