Вацлаў Гавел

Вацлаў Гавел
чэшск.: Václav Havel
1-ы прэзідэнт Чэхіі 2 лютага 1993 — 2 лютага 2003
Папярэднік	пасада заснавана
Пераемнік	Вацлаў Клаўс
10-ы прэзідэнт Чэхаславакіі 29 снежня 1989 — 20 ліпеня 1992
Папярэднік	Густаў Гусак Марыян Чалфа (в.а.)
Пераемнік	Ян Страскі (в.а.)
Нараджэнне	5 кастрычніка 1936(1936-10-05) Прага, Чэхаславакія
Смерць	18 снежня 2011(2011-12-18) (75 гадоў) Прага
Месца пахавання	Вінаградскія могілкі[d]
Бацька	Вацлаў Марыя Гавел[d]
Маці	Божана Гаўлава[d]
Жонка	Вольга Гаўлава (1964—1996 гг.); Дагмар Вешкрнава (з 1997 г.)
Дзеці	няма
Веравызнанне	каталіцтва
Партыя	Civic Forum[d] (1991)
Член у	Civic Forum[d] Czech Helsinki Comitee[d] Committee for the Defense of the Unjustly Prosecuted[d] Нямецкая акадэмія мовы і паэзіі[d] Каралеўскае літаратурнае таварыства[d] Амерыканская акадэмія мастацтваў і навук Баварская акадэмія прыгожых мастацтваў[d] Рымскі клуб[d] скаўцкі рух Хартыя 77
Адукацыя	Чэшскі тэхнічны ўніверсітэт (1957) Тэатральны факультэт Пражскай Акадэміі мастацтваў[d] Akademické gymnázium Štěpánská[d] (1955)
Дзейнасць	пісьменнік, драматург, палітык, рэжысёр, паэт, кінарэжысёр, праваабаронец, дысідэнт, эсэіст
Месца працы	ABC Theatre[d] Theatre on the Balustrade[d] City Theatres of Prague[d] Brewery Trutnov[d] Вышэйшая хіміка-тэхналагічная школа ў Празе
Аўтограф
Узнагароды
Сайт	vaclavhavel.cz​(чэшск.) ​(англ.)
Вацлаў Гавел на Вікісховішчы

Вацлаў Гавел

Вацлаў Гавел (чэшск.: Václav Havel; 5 кастрычніка 1936, Прага — 18 снежня 2011) — чэшскі дзяржаўны, грамадскі і культуры дзеяч.

Біяграфія

Нарадзіўся ў чэшскай буржуазнай сям'i, якая мела цесныя сувязi з фiнансавай і культурнай элітай чэшскага грамадства. Бацька В. Гавела iнжынер па спецыяльнасцi, быў старшынёй элiтнага пражскага «Ротары-клуба», саўладальнiкам кiнастудыi «Барандоў» i буйнейшага канцэртнага палаца «Люцэрна» ў цэнтры Прагі. Гавелы валодалі знайчнай нярухомай маёмасцю, у т.л. лясамі, землямi. Падчас акупацыі Чэхаславакіі нацысцкай Германiяй Гавелы здолелі захаваць сямейны бiзнес, на кiнастудыi працягвалi здымаць фiльмы, канцэртная зала прымала нямецкiх афiцэраў, прамысловыя прадпрыемствы атрымлівалі заказы ад немцаў.

Пасля камуністычнага перавароту ў 1948 годзе палац і кінастудыя былі нацыяналізаваныя, а сям'я Гаўлаў трапіла ў няласку рэжыму, у выніку чаго маладому Вацлаву было знемагчымлена навучанне на гуманітарных спецыяльнасцях чэхаславацкіх ВНУ. Пасля службы ў арміі (1957–59) В. Гавел працаваў у неакадэмiчных тэатрах, якiх у 1950-1960-я ў Празе было шмат. У 1960-я працаваў драматургам у пражскім тэатры «На Забрадлі», набыў вядомасць як драматург не сацрэалiстычнага кiрунку. Друкаваўся ў чэшскіх літаратурных часопісах. Заняў пасаду рэдактара ў адным з вальнадумных часопiсаў Чэхаславакii, якi ў рэшце быў закрыты цэнзурай. Суарганізатар чэшскага самвыдату. Пасля падпісання на міжнароднай канференцыі ў Хельсінкі чарговай дэкларацыі аб правах чалавека, В. Гавел выступiў iнiцыятарам стварэння групы «Хартыя-77», якая патрабавала ад уладаў паважаць правы чалавека ў Чэхаславакіі, сузаснавальнік Камітэту ў абарону пераследаваных (1979). Арыштоўваўся за апазіцыйную дзейнасць, у 1979 асуджаны да 4,5 гадоў турэмнага зняволення за «антыграмадскую дзейнасць», назаўсёды атрымаў статус «вязня сумлення». У ліст. 1989 вядучы прадстаўнік руху «Грамадзянскі форум».

Пасля «Пражскай восені», 29.12.1989 Федэральны сход Чэхаславакii аднагалосна абраў В. Гавела 9-м прэзiдэнтам ЧССР (1989—1992). Пасля распаду ЧССР (1993) стаў першым прэзідэнтам Чэхіі, у 1998 перабраны (на пасадзе ад 2003). Здолеў правесцi ў краiне дэмакратычныя і эканамічныя пераўтварэннi. Савецкiя войскi былi выведзеныя. Зняў з кiруючых пасад былых камунiстаў, а таксама крайнiх радыкалаў з лiку дысiдэнтаў. Жыццёвы ўзровень утрымаўся, нягледзячы на разрыў эканамiчных адносiн з СССР куды адрасавалася 40 % чэшскага экспарту. У апошнiя гады прэзiдэнцтва В. Гавел цяжка хварэў, перанёс дзве анкалагiчныя аперацыi, але не пакiдаў пасаду кiраўнiка краiны да 2003 года.

Творчасць

Аўтар амаль 20 п'ес, шматлікіх крытычных нарысаў, эсэ.

Яго драматычныя творы сваёй эстэтыкай блізкія да п'есаў абсурду, але абсурд у іх вельмі спецыфічны, гэта абсурд жыцця ў сацыялістычнай супольнасці і сутыкнення індывіда з машынэрыяй таталітарнай дзяржавы.

У 2007 годзе, пасля 19-гадовага перапынку, з'явілася новая п'еса Вацлава Гавела «Сыход» (Odcházení), якая ставілася затым на многіх сцэнах свету.

Прэміі і ўзнагароды

Палітычная і творчая дзейнасць В. Гавела адзначаная многімі міжнароднымі ўзнагародамі.

Беларускія пераклады

• Аўдыенцыя (Audience): п'еса / Пераклад І. Шаблоўскай
• Свята ў садзе (Zahradní slavnost): п'еса / Пераклад Л. Баршчэўскага
• Жыццё ў праўдзе: Выбр. эсэ/ Пераклад С. Сматрычэнкі і Ю. Сматрычэнка, прадм. Л. Баршчэўскага. - Мн.: Логвінаў, 2014.
• Пратэст/Пераклад С. Сматрычэнкі

Літаратура

• Вацлав Гавел: Каждый человек должен взять на себя часть ответственности // Хартия'97: Навіны. 2003; ліп. 10. 12:09

У Сеціве

• vaclavhavel.cz (англ.) (чэшск.) 
• Вацлаў Гавал. Пратэст

Папярэднік: Густаў Гусак	Прэзідэнт Чэхаславакіі 1989—1992	Пераемнік: —
Папярэднік: —	Прэзідэнт Чэхіі 1993—2003	Пераемнік: Вацлаў Клаўс