Веданта

Веда́нта (санскр.: वेदान्त, IAST: vedānta, літар. канец ведаў) — рэлігійна-філасофская сістэма ў індыйскай філасофіі.

Узнікла на аснове абагульнення каментарыяў да тэкстаў Ведаў (упанішад) і часткова эпічных тэкстаў («Рамаяна», «Махабхарата», «Бхагавадгіта»). Уключае ўласна веданта, некаторыя вучэнні вішнуізму, шываізму, а таксама неаіндуізму. Асноўныя філасофскія катэгорыі веданта: брахман (касмічная душа), атман (індывідуальная душа), пуруша (абстрактны духоўны пачатак), пракрыці (абстрактны матэрыяльны пачатак, прырода), артха (сэнс, значэнне), джняна (веды), авастха (псіхічны стан) і мая (ілюзія). Вышэйшая рэальнасць і прычына ўсяго існага — вечны Брахман. Мэтай быцця веданта лічыць «вызваленне», дасягаенне адзінства з Богам шляхам поўнага адыходу ад рэальнасці і паглыблення ў чыстае мысленне.

Мяркуюць, што мудрэц Бадараян (каля IV—III ст. да н.э.) сістэматызаваў вучэнні ў «Брахма-сутры» («Веданга-сутры»), што існавалі ў VII ст. да н.э. Каментарыі да іх далі пачатак школам веданта — Шанкары, Рамануджы, Мадхвы, Валабхі, Німбаркі і інш., якія разыходзяцца ў поглядах на індывідуальнае Я (джыву) і Брахман.

Веданта значна паўплывала на індуізм. Прадстаўнікі неаведантызму ХХ ст. Р. Тагор, С. Радхакрышнан і інш.

Гл. таксама

• Веды (індуізм)
• Упанішады

Літаратура

На беларускай

• Гурко А. Веданта // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 4: Варанецкі — Гальфстрым / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1997. — Т. 4. — 480 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0090-0 (т. 4).

На англійскай

• Dazey, Wade H. (1993), "The Role of Bhakti in the Daśanāmī Order", in Karel Werner (рэд.), Love Divine: Studies in Bhakti and Devotional Mysticism, London: Routledge, pp. 147–172, ISBN 0700702350
• Klostermaier, Klaus K. (2007), A Survey of Hinduism (3rd ed.), Albany, NY: SUNY Press, ISBN 0791470822