Калючынская вуліца (Гродна)
| Калючынская вуліца Гродна | |
|---|---|
.JPG) | |
| Агульная інфармацыя | |
| Краіна | Беларусь |
| Горад | Гродна |
| Ранейшыя назвы | Калючынская, Калюжынская, Калужанская, Каложанская, Турэмная, Каложская, Вендзэнная, Злотарская, Марыенбургштрасэ, Пасіянарыі |
Калючынская вуліца - вуліца ў цэнтральнай частцы горада Гродна. Размешчана паміж вуліцай Тэльмана і Савецкай плошчай. Працягласць - каля 500 метраў. Вуліца мае гістарычную назву, за час свайго існавання змяніла больш за дзесятак назваў: Калючынская (1560), уліца Калючынская, якая ідзе ад Гарадніцы да Рынку (1680), вуліца Калючынская, якая ідзе з Рынку каля школ (1775), Калюжынская (1775-1783 гг.), Калужанская (1824), Каложанская, Турэмная (1903), Каложская + Вендзэнная(1922), Калючынская + Злотарская (1937), Марыенбургштрасэ, Пасіянарыі, Калючынская.
Упершыню вуліца ўзгадваецца ў "Памеры на валокі горада Гродна" ў 1560, аднак яна магла ўтварыцца значна раней. Вуліца выходзіяа з паўночна-ўсходняга рагу рынку у кірунку Гарадніцы. Сваю назву атрымала ад прозвішча самага буйнога домаўладальніка - Калючыны (у "Памеры..." адзначалася: "Калючына мае дом дваранскі"). У XVI ст. забудова была драўлянай, на ёй, акрамя шляхціча Калючыны, жылі рамеснікі: каваль Іванка, Марцін хлебнік, кушнер Міхалка, Сеўка чабатар, Мацей рагознік, Хведар замочнік.
У XVII - XVIII ст. вуліца ператварылася ў другасную гарадскую артэрыю і стала выконваць ролю дадатковай адносна вуліцы Віленскай і вуліцы Златарскай. Камісарская рэвізія 1680 г. адзначала больш шчыльную забудову вуліцы, але дамы таксама былі драўлянымі. Тады ж паступова пачалося выцясненне з ліку ўладальнікаў нерухомасці мяшчан: восем надзелаў належала гарадскім рамеснікам, а чатыры - магнатам і царкве. Сядзібамі на Калючынскай валодалі езуіты, дамініканцы, а таксама Радзівілы, юрыдыка якіх раскінулася ўздоўж усходняга боку вуліцы. У XVIII ст. склад насельніцтва значна памяняўся: тут былі пабудаваны дамы гродзенскага маршалка Юндзіла, Віленскага біскупа, магнатаў Тызенгаўзаў і Александровічаў.
У XIX ст. назва Калючынская трансфармавалася спачатку ў "Калужанскую" а затым "Каложанскую", а частка сучаснай вуліцы Калючынскай каля цяперашней Савецкай плошчы называлася Турэмнай вуліцай ці завулкам Турэмным. БУдынкі на вуліцы моцна пашкоджаны пажарам 1885, пасля якаго вуліца пачала забудоўвацца каменнымі дамамі, і ў 1910 большасць будынкаў былі ўжо каменныя.
На 1907 г. па вул. Калажанскай дамамі валодалі: № 1 (скрыжаванне з вул. Іванаўскай) - Салавейчык; № 2 - Карасік; № з - Ратнер; № 4 - Зідранскі; № 5 - Рыман; № 6 - Ліпшыц; № 7 - Чарток; № 8 - Катхе; № 9 - Катхе; № 10 - Ліфшыц; №11 - Левандоўскі; № 12 - Сокал; № 13 - Пік; № 14 - Катхе (з 1910 - Паплаўскі); № 15 - Фрумкін; № 1б - Кнотц; № 17 (скрыжаванне з Гімназічным завулкам) - Сірэйскі; № 18 - Гажанскі; № 20 (скрыжаванне з вул. Паліцэйскай) - пляц лютэранскага таварыства. У 1907 па вул. Турэмнай дамамі валодалі: № 8 - Яноўскі; № іо - Фрайдовіч; а ў 1910 па вул. Турэмнай ад вул. Параднай да вул. Паліцыйнай, дамамі валодалі: № 1 (скрыжаванне з вул. Паліцэйскай) - турма; № 2 - Курляндскі; №4 - Яноўскі; №6 (скрыжаванне з завулкам Гімназічным) - Фрайдовіч.
На Калючынскай у розны час мясціліся даходныя дамы, канторы, дзяржустановы, гатэль "Пецярбург", электрамлын, дзве харчовыя, мануфактурная і тытунёвая крамы, а таксама камера судовага прыстава Шастакоўскага пры Акружным судзе (1894), кватэра прыватнага паверанага Лінке (1895), упраўленне начальніка артылерыі 2-га корпуса(1903); агенцтва 2-га Расійскага страхавога таварыства, агенцтва Паўночнага страхавога таварыства (дом Кнота). Па вул. Турэмнай мясцілася прыватнае яўрэйскае жаночае вучылішча.
3 1930-х гг. пачалася называцца зноў Калючынская, а з прыходам савецкая ўлады ў 1944 вуліца перайменавана Пасіянарыі.
Асноўная гістарычная забудова адносіцца да перыяду пасля пажару 1885 - пачатку 20 ст. У 1960-х гг. у сувязі з будаўніцтвам кінатэатра "Гродна" па вуліцы Савецкая, будынак якога стаў акурат пасярод вуліцы, вуліца аказалася падзеленай на дзве часткі - да кінатэатра і пасля.
Напачатку 1990-x быў пад выглядам рэканструкцыі амаль поўнасцю быў знесены квартал насупраць турмы (былой вуліцы Турэмнай) - дамы Прэйскага, Фрайдовіча і Яноўскага. Таксама існуе пагроза, што з магчымым зносам дома па вул. Калючынскай № 23 пад выглядам рэканструкцыі і будаўніцтвам гандлёвага цэнтра, найбольш старадаўняя частка вуліцы поўнасцю страціць сваю гістарычную планіроўку.
Літаратура[правіць | правіць зыходнік]
- Біяграфія гарадзенскіх вуліц. Ад Фартоў да Каложы - 17-я кніга кніжнай серыі ГАРАДЗЕНСКАЯ БІБЛІЯТЭКА. ISBN 978-83-61617-77-8
Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]
На Вікісховішчы пакуль няма медыяфайлаў па тэме, але Вы можаце загрузіць іх
